Мысалы: с(НСІ) = 0,1 моль/л, рН -? Шешуі

рН =-lg c(H⁺)=-lg10^-1  1, рН 1

рOН=-lgc(OH^-)=-lg10^-1=1, рОН 1

pH=14-1=13.

Әлсіз электролит ерітінділерінде pH және pОH есептеу.

Әлсіз электролиттер иондарға бөлшектеніп диссоцацияланады, сондықтан Н⁺ және ОН^- иондарының концентрациясы сәйкес қышқыл немесе негіздің диссоцация концентрациясына тәуелді болады.

Мысалы: с(СН₃СООН) = 0,1 моль/л, К_д = 1. 7510^-5,болса pH-?

Шешуі: с(СH₃,COOH) = с(H⁺) болғандықтан, онда

немесе

с(H⁺)=

C(NH ) = c(OH^-) болғандықтан онда

Келтірілген мысалдардан көрініп тұрғандай, бір концентрацияда күшті қышқылдың рН мәні әлсіз қышқылдыкіне қарағанда аз, ал әлсіз негізге қарағанда сілтінің рН-ы көп, бұл электролиттік диссоцация теориясымен сәйкес.

Қышқылдық-негіздік титрлеу әдісінде эквивалент нүктесін белгілеу үшін рН ортасына байланысты түсін өзгертетін индикаторларды қолданады. Сондықтан әр индикатордың маңызды сипаттамасы оның көрсеткіші мен ауысу интервалы болып табылады.

Иондық теориясы бойынша әлсіз электролит (қышқыл немесе негіз) болып табылатын кышқылдық-негіздік индикаторлар сулы ерітіндіде дисоциацияланады. Әлсіз электролиттің әр қайсысына бұл процесс кайтымды. Ерітіндінің рН-ы өзгеруінен тепе-теңдік тура немесе кері бағытқа ауысады және түсі өзгеретін индикаторлар молекулалық формадан иондыққа және керісінше өзгереді. Мына тепе-тендікті қарастырайық

HInd H^-+Ind

қышқ. сілті

ортада ортада

Қышқылдық (HInd) және сілтілік (Ind^-) форманың ара қатынасы бірдей болғанда, онда рН=рК. (рК-индикатор көрсеткіші, оның табиғатына тәуелді).

рН = рК  1-индикатор түсінің ауысу интервалы.

Мысалы: лакмустың индикатор көрсеткіші 6,5 , бүдан түстің ауысу интервалының рН-ы 5,5 - 7,5 аралығында жатыр.

рН рК

Келтірілген мысалдардан көрініп тұрғандай, бір концентрацияда күшті қышқылдың рН мәні әлсіз қышқылдыкіне қарағанда аз, ал әлсіз негізге қарағанда сілтінің рН-ы көп, бұл электролиттік диссоцация теориясымен сәйкес.

б) Индикатор көрсеткішін есептеу.

Қышқылдық-негіздік титрлеу әдісінде эквивалент нүктесін белгілеу үшін рН ортасына байланысты түсін өзгертетін индикаторларды қолданады. Сондықтан әр индикатордың маңызды сипаттамасы оның көрсеткіші мен ауысу интервалы болып табылады.

Иондық теориясы бойынша әлсіз электролит (қышқыл немесе негіз) болып табылатын кышқылдық-негіздік индикаторлар сулы ерітіндіде дисоциацияланады. Әлсіз электролиттің әр қайсысына бұл процесс кайтымды. Ерітіндінің рН-ы өзгеруінен тепе-теңдік тура немесе кері бағытқа ауысады және түсі өзгеретін индикаторлар молекулалық формадан иондыққа және керісінше өзгереді. Мына тепе-тендікті қарастырайық

HInd H^-+Ind

қышқ. сілті

ортада ортада

Қышқылдық (HInd) және сілтілік (Ind^-) форманың ара қатынасы бірдей болғанда, онда рН=рК. (рК-индикатор көрсеткіші, оның табиғатына тәуелді).

рН = рК  1-индикатор түсінің ауысу интервалы.

Мысалы: лакмустың индикатор көрсеткіші 6,5 , бүдан түстің ауысу интервалының рН-ы 5,5 - 7,5 аралығында жатыр.

РН рК

5,5	6,5	7,5
кызыл түсте болады	күлгін түсте болады ауысу интервалы	көк түсте болады

Қышкылдық - сілтілік индикаторды қолданғанда индикатор түсі ауысқанда, яғни ауысу интервалының рН-на жеткенде титрлеу процессін аяқтайды.
Кесте 12 - рН - ауысу интервалының мәні колданылатын индикаторлар

индикатор	Түс ауысуы интервалыныц рН-ы
сары ализарин	10- 12
тимолфталейн	9- 11
фенолфталейн	8- 10
пурпурлы крезол	7-9
нейтралды қызыл	6,5-8
бромтилді көк	6-7,5
лакмус	5,5 - 7,5
метилді қызыл	4,5 - 6,5
метилді қоңыр сары	3-5
тропеолин	1,5-3,5
кристаллды қоңыр көк	0-2

в) Титрлеу қисығын тұрғызу және есептеу.

Титрлеу қисығын тұрғызу және есептеу сәйкес индикаторды таңдауға негізделген, ол анализденетін ерітіндінің эквивалент нүктесін белгілеуде анализденетін ерітіндінің аса титрленуін немесе жете титрленбеуін болдырмайды.

Титрлеу қисығын есептегенде рН тез өзгеретін эквивалент нүктесіне жақын орналасқан бірнеше нүктелерді бастапқы нүкте ретінде таңдайды. Титранттың артық мөлшері қосылған кезде эквивалент нүктесін және бірнеше нүктелерді титрлеудің секірісін алуда қолданады, бұнымен индикаторды анықтайды. Титрлеу процессінде есептеуде көлемнін өзгеруін есептемейді. Электролиттің табиғатына байланысты (титрленетін ерітіндінің және титранттың) келесі жағдайларды қарастырады:

1. Күшті қышқылды күшті негізбен титрлейді (немесе керісінше)

с(HCl) = 0. 1 моль/л, с(KOH) = 0. 1 моль/л, кышкыл бастапқы көлемі 100 мл болсын, 0; 90; 99; 99,9; 100; 100,1; 101; 110; 200 мл титрант (КОH) қосылған кездегі нүктелер үшін есептеу керек. 1 нүкте: 100 мл HCl-ға 0 мл КОН қосылған

1 нүктеа: 100 мл HCl 0 мл КОН қосылған

с(H⁺) = с(НСІ) =0,1 =10^-1 моль/л

рH = -lg c(H⁺) = -lg10^-1 =1, рН 1