Шын дос – таусылмас қазына

                                   Сабақтың барысы:

 Әнұранды орындау (слайд 1)

- Балалар, бәріміз шаттық шеңберіне жиналайық. Енді бір-бірімізге бүгінгі күніміздің тамаша өтуіне арнап жақсы тілектер айтайық. (Оқушылар достарына  арнап  бір-біріне бүгінгі күннің көңілді өтуіне арнаған тілектерін айтады.

II. Оқушыларға тақырыпты ашу сұрақтары: (слайд 2)

1)"Дос деген кім?" сауалына сызба арқылы жауап беру.

2)Досың бар ма? Ол қандай?

3)Достық шынайы сезім бе, әлде жай ұғым ба?

4)Досыңыздың басына қиындық түсті, не істейсіз?

5)Достық жасқа байланысты ма?

6)Жақсы дос, жаман дос қандай болады?

7)Досыңды неге теңер едің?

8)Қыз бала мен ер баланың арасында достық бола ма?

9)Сіз үшін ең маңызды мәселе?

10)Менің достарым көп болу үшін не істеуім керек?

ІІІ. Мұғалімнің кіріспе сөзі, достық туралы әңгіме. (слайд 3)

    Достық – адамдардың бір-бірін жаны қалап, шын жақын көріп, қалтқысыз сеніп, тілектес, мұраттас болуы.

      Достық – адамның, өмірдің өзіндей сан бояқты, көп қырлы, қасиетті, сондықтан бірер сөзбен оның анықтамасын беру мүмкін емес.

  Екі дос ертегісін тыңдау (слайд 4)

     Ертеде ел арасында жаугершілік жиі болатын кезде  қазақтың екі жауынгері төс қағысып дос болады.

     Бірде әскерлер бір өзеннің бойында қос тігіп дамылдапты. Тұтқиылдан жаудың қалың қолы шабуыл жасапты. Малды айдап, мүліктерін тиеп кетіпті. Қолға түскен азаматтарды айдап әкетіпті. Әлгі екі достың біреуі жау қолына түседі. Досының қолға түсіп қалғанын естіген екінші батыр күздің қара суығын елеместен өзенді малтып өтіп, жау жатқан жағаға келеді. Анталаған жау әскерлері оны тарпа бас салады. Жауынгер өзін қолбасына апаруын өтінеді. Алып келген соң ол жаудың қолбасына:

- Мен қолдарыңа түскен бір жауынгерге құн төлеп, сатып алуға келдім. Менің оған айырбастап берер малым-мүлкім жоқ. Бір-ақ нәрсе беремін. Ол - өзімнің өмірім.  Досымды босатыңдар, ол үшін менің өмірімді алыңдар, - дейді.

     Қолбасы ойланып отырып, оны сынамақ болады да:

-          Жарайды, мен сені қыршыныңнан қимай-ақ қояйын. Маған сол өміріңнің бір бөлшегін ғана берсең болады, - дейді.

-          Ол не? – дейді досын құтқаруға асыққан жігіт.

-          Маған сенің көздерің керек? – дейді қолбасы, - екі көзіңді ойып аламын.

-          Ол да болсын, көзімді ал да, досымды тезірек босат, - дейді.

     Жігіт бұл сыннан сүрінбей өтеді.

     Әлгі жауынгер тұтқыннан босаған досының иығына қолын салып, зағип күйі қуанып, күлімдеп келе жатады.

     Мұны көрген жаудың қолбасы: «Мынадай ерлері бар халықты тұтқиылдан келіп, қапыда бас салған жағдайда болмаса, бетпе-бет ұрыста жеңу қиынға соғады.» деп түйеді. Сөйтіп өз әскерлеріне шегінуге бұйрық беріпті.

   Қай кезде, қай жаста болса да, адам өміріндегі достықтың орны бөлек. Сондықтан оған өте жауапкершілікпен, байсалды қарау қажет. Ф.Франклин айтқандай, досты асықпай таңдау қажет.

   Достықтың негізі – достардың өмірге көзқарастары мен түсініктерінің ұқсастығы, бірлігі.

Дос қандай болу керек? (слайд 5)

                                жомарт

                                адамгершілігі мол

                                қарапайым

                                мейірімді

                                кешірімді

                                адал

ДОС                        төзімді

                                ақылды

                                сабырлы

                                салмақты

                                кек сақтамайтын

           1) Білімдімен дос болсаң,

            Сасқанда ақылын айтар.

            Білімсізбен дос болсаң,

            Топ ішінде бетін қайтар.

            2) Дұшпан біреу болса да аздық етер,

            Досың мың болса да аздық етер.

            Доссыз адам тамыры жоқ ағашпен тең.

            Заттың жаңасы жақсы,

            Достың ескісі жақсы.

1-оқушы: Дос адам артық сұрамайды.

                                           Махмұт Қашқари.

2-оқушы: Дос достың кемшілігін кешіре береді.

                                          Жүсіп Баласағұн.

3-оқушы: Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас.     Абай.

4-оқушы: Екі ердің достығы асулардан асырар,

                Екі елдің достығы ғасырлардан асырар.

                                         Мұзафар Әлімбаев.

5-оқушы: Қоссыз қазақ болса да,

                Доссыз қазақ болмаған.

6-оқушы: Дос табу оңай – сақтауы қиын,

                Жау табу оңай – тоқтауы қиын.

                                         Жүсіп Баласағұн.

  V. Жағдаяттан шығу: (слайд7)

Екі дос арасындағы түсініспеушілікті бейнелейтін көріністі көрсету.

А) Ортадағы орындыққа бір оқушы отырады. Қалғандары сол оқушының ұнамды жақтарын айтады.

Ә) «Менің досым» тақырыбы бойынша әр оқушы өзінің досы жайлы айтады.

VI.«Жалғастырып көр» ойыны (слайд 8)

а)Әрбір адамға дос керек. Өйткені...

ә)Менің сыныптастарыма немесе досыма тілегім...

б)Сыйластық бар жерде...

1.Біздің сынып қандай?

2.Сынып оқушылары арасында сыйластық, достық қатынас орнаған ба?

3.Хаттарға жауап:

А)Сен асығып барасың, ешқандай кешігуге болмайтын кездесуің бар. Досың саған тез келіп кетші, бір жағдаймен өте қатты қысылып тұрмын деді. Сенің әрекетің.

Ә)Досың қатты ауырып ауруханада жатыр. Өте қымбат дәрілер керек. Оның жағдайы жоқ. Сен не істер едің?

Б)Сенің ең жақын досың жағымсыз қылық істеді. Сынып жиналысында оны талқылап жатыр. Ол сенен көмек күтіп отыр. Сен не айтар едің?

В)Сенің досыңды үлкен балалар күш көрсетіп соғып жатыр. Сенің оларға шамаң жетпейді. Сен не істейсің?

Г)Анаң сабақтан қайтқанда нан ала кел деп ақша берді. Сені үйдегілер күтіп отыр.  Түскі тамаққа нан келеді деп. Досың да анасы нан ала кел деген ақшасын жоғалтып алып не істерін білмей тұр. Не істейсің?

 

VIII. ҚОРЫТЫНДЫ : 

 Ризамыз бүгінге біз,

Ризамыз бүгінге біз,

Ризамыз қазірге.

Ризамыз³ бүгінге біз,

Ризамыз³  қазірге.

Әдептілік – адам көркі

Мақсаты:әдептілік,имандылық туралы ұғымдарын  кеңейту,әдептілік сақтауға,үлкендерге құрмет,кішіге ізет көрсетуге,өзара сыйластыққа,жақсыдан үйренуге,балаларды жаманнан жиренуге тәрбиелеу.

Көрнекті құралдар:үлестірмелер,ойындар,плакттар.

әдісі:талдау,сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы:

Кіріспе:Жирен жаман әдеттен,үйрен жақсы әдеттен-дейді халық.әдепті болу үшін иманды,кішіпейіл,кпшіл болу қажет.Әрбір адамның әдептілігі оның сөзінен,көзінен,өзінен байқалады.Иман жүзді,әдепті адам күндей күлімдеп,жарық дүниедей жадырап сөйлейді.халық әдебі «Сіз»-деген сөзден басталады...»

«Сіз»-деген әдеп,

«Біз»-деген көмек.

«Әдептілік әліпесі»-авторы Е.Өтетілеуов.

      Қарсы ал ерте күн көзін,

      Төсегінді жина өзің.

      Асықпай іш тамағыңды,

      Жалама аяқ-табағыңды.

      Пышақты ұста оң қолымен.

      Шанышқыны сол қолымен.

      Нанды үгітпе,қадірле,

      Қабығымен бәрін же.

      Саусағыңды сормағын,

             Салдыр-салақ болмағын.

             Салма ауызыңа инені,

             Үзбе жұлқып түймені.

            Ашуланбай,долданып,

             Жауап бергін ойланып.

             Құр бекерге қыстама,

             Болмашыға бұртима.

             Іштарлыққа жол берме,

             Қыдырып,құр қаңғыма.

             Сыйлап үлкен кісіні,

             Қамқорлыққа ал кішіні.

             Сақта көше тәртібін,

             Бағдаршамның ал тілін!

              Әдет қыл бұл ісіңді,

             Тазалап жүр тісіңді.

Балалар,адам бойындағы қандай жақсы қасиеттерді білдіндер?

Мен қандай боламын?-(әр бала өз бойындағы қасиеттерді айтып,өзіне мінездеме беру)

     1.Әдепті бала ата-анасын мақтатар,

        Әдепсіз бала ата-анасын қақсатар.

        2.Әдепті бала –арлы бала,

           Әдепсіз бала-сорлы бала.

       3.Әдептілік адам көркі.

Біз қандай да бір көңілімізге ұнаған жақсы нәрсені әдемі дейміз.Әдептілік туралы айтқан сөздердің барлығы жақсы қасиеттер.Ендеше әдептілік те әдемілік екен.Егер сен бала кезеңнен тәртіпті,әдепті бала болып өссең есейе келе ата-анаңнын,отаныңның мақтанышы боласың.Сенің табыстарың ата-анаң үшін шексіз бақыт.Ата-ана алдында шыншыл болып,өзіңнен үлкеннің ақыл-кеңесін тындау керек.Ұлы Абай атамыз:

         Әсемпаз болма әрнеге,

         Өнерпаз болсан арқалан.

         Сенде бір кірпіш дүниеге,

         Кетігін тап та бар қалан-дегендей,сендерді ғажайып болашаққа шақырған.

Ал,енді қандай нәрсені «жаман»-деп түсінесіңдер?

                                  Диограмма

«Әдепті бала»

Өнерлі

Ұқыпты

Ақылды

Әдепті

Үлгілі

«Әдепсіз бала»

Ұқыпсыз

Дөрекі

Лас

Жауапсыз

Мейрімсіз

-Апаң сенің базардан,

Ең үлкенін жақсысын,

Саған тандап әперді

Не деп барып жеу керек?(рахмет)

-Байқаусызда біреуді қағып кетсең,

Не ағат сөз айтсан не деу керек?(кешіріңіз).

  Сонымен балалар жақсы қасиеттер туралы тағы да ойларымызды тұжырымдайық.Балалар мен сендерге әзіл-қызықты өлең оқып берейік сабағымызды қорыта келе:

        Күйші болуға болады,

        Биші болуға болады.

         Ерке болуға болады

         Серке болуға болады.

         Пысық болуға болады,

         Кішік болуға болады.

         Әкім болуға болады,   

         Ақын болуға болады.

         Маман болуға болады,

         Жаман болуға болады,

         Айтпақшы,

         Жаман болуға болмайды!

        Ондай адам оңбайды!