Жылқы плевропневмониясы-бұл өкпе мен плевра қуысының қабынуы. Көбінесе ауру пневмонияның (бронхопневмония) асқынуы болып табылады [10]

Жақында болған вирустық инфекция (тұмау), хирургия немесе анестезия, күшті физикалық белсенділік немесе қорада тұрақты болу, көмейдің немесе жұтқыншақтың дисфункциясы, сондай-ақ өкпе қан кетуі және стенотикалық жағдайлар плевропневмонияның дамуымен өкпе иммунитетін едәуір әлсіретуі мүмкін [1, 15]. Аурудың пайда болу қаупі табиғатта еркін өмір сүретіндерге қарағанда спорттық асыл тұқымды жылқыларда (әсіресе ипподромдағы жылқылар) көп [2]. Көкірек қуысының жарақатына, неоплазияға немесе өңештің жарылуына, сондай-ақ гематогенді жолмен түскен инфекцияға байланысты жылқыларда плевропневмония өте сирек кездеседі [8].

Плевралық қуыстағы полимикробты немесе аралас анаэробты-аэробты инфекция шамамен 71% плевропневмониясы бар жылқыларда кездеседі [4]. Тәжірибе көрсеткендей, бактериялар плевралық қуысқа қарағанда трахеальды аспиратта жиі кездеседі. Бұл бастапқы инфекция өкпе паренхимасынан шыққанын көрсетеді. Көбінесе ауру жылқылардың трахеальды аспирациясында аэробты бактериялар кездеседі: Streptococcus equi zooepidemicus (84%), Escherichia coli (28%), Staphylococcus aureus (15%), Klebsiella spp. (13%) және Pseudomonas ѕрр. (10%) [13]. Бөлінген микрофлора көбінесе жұтқыншақтың қалыпты флорасы болып табылады. Плевропневмониясы бар жылқының плевралық аспирациясында көбінесе келесі аэробты бактериялар кездеседі: Streptococcus equi subsp. zooepidemicus (67%), Actinobacillus ѕрр. (16%), E. coli (11%) және Staphylococcus ѕрр. (7%)(13).

Анаэробты бактериялар ауру жануарлардың плевралық немесе трахеальды аспирациясында аз кездеседі (шамамен 25% жағдайда) және олар әрдайым қабынудың ауыр, некротикалық түрін көрсетеді. Плевропневмониясы бар жылқылардың трахеальды аспиратындағы анаэробты бактериялардың 70% - ында Bacteroides spp кездеседі., Clostridium spp., Peptostreptococcus spp. және Fusobacterium spp. [13]. Сирек, плевропневмониясы бар жылқылардың плевра экссудатында Mycoplasma felis және Актиномицет – Nocardia (1) тәрізді бактериялар тобы да кездеседі.

Жылқының плевропневмониясы ағымының ұзақтығы мен клиникалық белгілерінің ауырлығына қарай 4 түрге бөлінеді [10]. Субакутты-24 сағатқа созылады және мұрынның аз бөлінуімен сипатталады. Өткір-екі күннен екі аптаға дейін созылады және температураның қатты ілінуімен сипатталады. Созылмалы түрі - 2 аптадан астам уақытқа созылады және плевра эффузиясы мен фибриннің көп жиналуымен сипатталады. Терминал - аурудың ұзақтығы төрт аптадан асады және анорексиямен және үлкен салмақ жоғалтуымен сипатталады. Бұл терминалды кезеңде некроз, абсцесс және бронхоплевральды фибринозды адгезиялар мен фистулалардың пайда болуымен септицемияның өлімге әкелетін ауыр түрі жиі дамиды. Плевра қабынуы ісіктердің некроз факторының (TNFα) өндірісін қоздыратыны белгілі, бұл плазминоген-1 активатор ингибиторының (PAI-1) босатылуының жоғарылауымен байланысты. Pai-1 мен плазминогеннің тіндік активаторы (TPA) арасындағы теңгерімсіздік плевралық кеңістікте фибриннің жиналуына әкеледі деп саналады [11].

"Жылқы плевропневмониясы" диагнозы көбінесе кеш жасалады. Ауруды емдеу қиын, сондықтан өлім-жітімнің жоғары пайызы бар. Бұл басылым осы ауруды диагностикалау және емдеу бойынша тәжірибемізді ұсынады.

Материалдар мен әдістер

2007-2017 жылдар аралығында "Новый Век" ветеринарлық клиникасында плевропневмониямен әр түрлі тұқымды 18 жылқыны емдеу және диагностикалау жүргізілді: 10 жылы қанды тұқымды жылқы, 3 таза қанды тұқымды жылқы, 2 ауыр салмақты тұқымды, 1 араб тұқымды және 1 пони. Көбінесе бұл мериндер (8 жағдай), 7 айғыр және 3 бие болды. Плевропневмониясы бар жылқылардың көпшілігі 4 жастан асқан (диапазоны 4-20 жыл, орташа есеппен 9,5 жыл).

Анамнестикалық деректер негізінде 18 жылқының 13-інде ауру тасымалдаудан кейін дамыған, ол 24 сағаттан астам үзіліссіз және жылқы тасымалдауынан шыққан. 2 жылқыларда плевропневмония асқазан-ішек жолдарының ауруының асқынуы болды (колик). Қалған 3 жағдайда аурудың мүмкін себебі анықталған жоқ.

Анамнестикалық мәліметтерге сүйене отырып, ауру жылқылар көбінесе бірнеше күн бойы температураның жоғарылауына ие болды, бұл жергілікті ветеринарлардың антибиотиктерді қабылдауына жауап бермеді. Диагноз қою, аурудың ұзақтығы мен белгілері негізінде клиникаға келген жылқыларда плевропневмонияның барлық 4 түрі анықталды: субакутты (3 жылқы), өткір (7 жылқы), созылмалы (6 жылқы) және терминалды (2 жылқы).

Зерттеу нәтижелері және талқылау

Плевропневмония диагнозы бірнеше диагностикалық әдістердің жиынтығы негізінде жасалды: өкпенің аускультациясы мен перкуссиясы, торакоцентез кезінде плевра сұйықтығын алу, рентгенографиялық және ультрадыбыстық зерттеу және кеуде қуысының (плевра) эндоскопиясы.

Біздің зерттеулеріміз бойынша клиникаға келген кездегі басты клиникалық симптом температураның көтерілуі болды (орташа 39,2 ± 3,4 с°). Бұл плевропневмониямен ауыратын 18 жылқының 16-ында байқалды.

Өкпенің аускультациясы кезінде ауру жылқылардың көпшілігінде жиі (минутына 18 реттен көп) және тыныс алудың қиындауы (диспноэ) байқалды, ол плевралық ауырсынуға байланысты қысқа, жылдам тыныс алумен және "кеңейтілген" шынтақтармен сипатталды. Кеуде қуысының вентральды бөлігінде тыныс алу шуының төмендеуін анықтауға болады (ең алдымен аурудың созылмалы түрі бар жылқыларда), яғни везикулярлы бронхиальды тыныс алу шуын тек өкпенің доральді бөліктерінде тыңдауға болады. Кейбір жылқыларда аускультация кезінде плевраның үйкеліс шуы байқалды. Ауру жылқылардың жартысына жуығы классикалық бронхопневмонияда немесе созылмалы обструктивті бронхитте (ӨСОА) байқалғандай жиі емес мерзімді жөтелге ие болды. Ауру жылқылардың мұрын секрециясы сирек көрінді (18 ауру жануардың 4-і).

Жүректің аускультациясында жылқылар жеңіл тахикардия дәрежесін көрсетті (орташа есеппен минутына 48 ± 8,1 соққы). Патологиялық жүрек күңкілдері (холосистоликалық жүрек күңкілдері) доплер-ультрадыбыстық зерттеумен, трикуспидті қақпақшаның жеткіліксіздігін қосымша анықтай алатын бір ғана жылқыда байқалды. Бұл жылқының кеуде қуысының вентральды ісінуі де байқалды.

Кеуде қуысының перкуссиясында тек үш жылқы ауырсыну реакциясын, перкуссиялық дыбыстың күңгірттенуін анықтады және кеудедегі сұйықтықтың көлденең деңгейін анықтады, яғни.бұл әдіс үлкен клиникалық мәнге ие болмады. Бірнеше жылқы депрессия мен летаргияны, дірілдеуді және тәбеттің жоғалуын көрсетті. Көбінесе плевра ауруы бар жылқылар тұмсықтың мазасыз көрінісіне ие болды және қозғалғысы келмеді. Ауру жылқылардың жүрісі аяқтың тартылуымен шектелді. Плевропневмониямен ауыратын жылқыларды өте сирек кездестіруге болады. Клиникада қабылдау кезінде біз жүргізген зертханалық зерттеулер жылқылардың көпшілігінде дегидратация деңгейі төмен екенін көрсетті(гематокриттің орташа концентрациясы 42% ± 6,1 және плазмадағы жалпы ақуыз концентрациясы (72 ± 10,2 г/л).