Дәрілік өсімдіктер туралы мақал- мәтелдер

1.Жалғыз ағаш орман болмас.

2.Ақыл басқа бітеді, қына тасқа бітеді.

3.Жігіттің екі сөйлегені өлгені, еменнің иілгені сынғаны.

4.Қорада малың болсын, көшеде талың болсын

5.Дәрі шөптен шығады, дана — көптен шығады.

1.Қар астында қыстайды, ақпен бүркіп тастайды.

2.Өзіне шап-шақ, киген қалпағы аппақ, балалары тұр қаптап .

3.Тіршіліктің қуатын өз бойына жинайтын,

Жинай-жинай азықты, адамзатқа сыйлайтын.

4.Дәні алтын, асырайды халқын.

5.Тау-тау үйілген ақ алтын, табады оның кім атын?

6.Бойы бір қарыс, сақалы екі қарыс.

Тауқонақ, шәйшөп, маңқа, құлынембес,

Сүттіген, еңлік мүйіз, киізкиік.

Ақшалғын, көкемарал, бетеге, раң,

Жапырақ теңге, бұйра, қисық, иық.

Балдырған, у қорғасын, атқұлақты,

Елік жүр сонысында соны қиып.

Желкеуір, бәрпі, шырыш, шытыр,

Сауыны бие емшектің кеп тұр иіп.

Мың тамыр, жуа, рауғаш, жаужапырақ,

Балауса, сорғыш, селдір, ермен, бақбақ.

Сыбызғы жалғыз, құлмақ, қарақияқ,

Шоңайна, меңдуана, сора, шақпақ.

Ішінде сол қурайдың сұлу болар

Шырмауық, кендір, қылша, жыланқияқ.

Қанжыға, қоға, сасық, аққой болып

Бөлінеді жуалар мен таусарымсақ.

Қымыздық, қызсаумалдық дейтіндерге,

Ат қойған тау елінде сүйіп шын-ақ.


Дәрілік өсімдіктердің қазақша –орысша атауы.

А

Адыраспан --------------------------------------------- Гармала обыкновенная

Адамшөп ----------------------------------------------- Женьшень

Алмас ----------------------------------------------------- Алмаз (ядовитый минерал)

Алтын тамыр ------------------------------------------ Золотой корень

Алабота -------------------------------------------------- Лебеда

Алоэ ------------------------------------------------------ Алоэ

Ақ жусан------------------------------------------------- Полынь белая

Ақ жалбыз------------------------------------------------Мята белая

Ақнар ---------------------------------------------------- Чистотел

Ақ қайың ------------------------------------------------ Береза

Ақ қыша -------------------------------------------------Горчица белая

Ақ қорғасын ---------------------------------------------Чемерица белая

Ащы тамыр ----------------------------------------------Горький корень

Аю бадам ------------------------------------------------ Бузина черная

Аюбас тікен --------------------------------------------- Мордовник обыкновенный

Аюқұлақ ------------------------------------------------ Толокнянка обыкновенная

Аюбалдырған--------------------------------------------Дягиль лекарственный

Балауыз --------------------------------------------------Прополис

Балқарағай ----------------------------------------------Лиственница

Балдыр шөп----------------------------------------------Ряска маленькая

Бауыр құрт-----------------------------------------------Жостер слабительный

Бақбақ-----------------------------------------------------Одуванчик

Болғар бұрышы------------------------------------------Перец болгарский

Бозбұға-----------------------------------------------------Куркумы

Бозжалбыз ------------------------------------------------Мята серая

Бозжиде---- ------------------------------------------------Лох узколистный

Бүйі --------------------------------------------------------Тарантул

Бүйда кендір-----------------------------------------------Конопля круголистная

Гүл буын----------------------------------------------------Пустырник

Грек жаңғағы----------------------------------------------Орех грецкий

Д

Долана-------------------------------------------------------Боярка

Дермене-----------------------------------------------------Полынь

Е

Емен жанғағы----------------------------------------------Желудь дуба

Елік балдырған--------------------------------------------Левзия сафлоровидная

Есек мия----------------------------------------------------Софора японская

Есек желімі------------------------------------------------Ослинный клей

Ермен-------------------------------------------------------Полынь горькая

Ешкі тал----------------------------------------------------Ива козья

Ешкі сүті---------------------------------------------------Козье молоко

Жанаргүл--------------------------------------------------Горицвет весенник

Жалбыз----------------------------------------------------Шалфей лекарственный

Жауын құрт----------------------------------------------Червяк дождевой

Жантақ ----------------------------------------------Верблюжья колючка

Желкек---------------------------------------------------Хрен

Жұмыршақ----------------------------------------------Пастушья сумка

З

Зайтүн ---------------------------------------------------Олива

Итошаған------------------------------------------------Череда трехраздельная

Итмұрын-------------------------------------------------Шиповник

Иір --------------------------------------------------------Аир болотный

Көкбас қурай--------------------------------------------Душица

Көкбек --------------------------------------------------Синюха

Көккекіре------------------------------------------------Василек синий

Кәріқыз--------------------------------------------------Дурничник

Қ

Қаражидек--------------------------------------------Черешня

Қызыл кызылша-------------------------------------Красная свекла

Қызыл шұғынық-------------------------------------Марьин корень

Қызыл мия--------------------------------------------Солодка голая

Қызыл темір тас-------------------------------------Красный железный камень

Қызымық----------------------------------------------Брусника

Қырыққабат-------------------------------------------Капуста

Қырық буын------------------------------------------Хвощ полевой

Қызыл құлақ------------------------------------------Клюква

Қымыздық--------------------------------------------Шавель

Қылша-------------------------------------------------Эфедра хвойник

Қоға----------------------------------------------------Рогоз

Қоңырау гүл------------------------------------------Колокольчик синий

Қой балдырған---------------------------------------Дудник бараний

Құлмақ------------------------------------------------Хмель

Құлан қурай -----------------------------------------Шток роза

Қоңыр итмұрын-------------------------------------Коричневый шиповник

Қырмызы гүл----------------------------------------Календула

Қалақай ----------------------------------------------Крапива

Қалампыр--------------------------------------------Гвоздика

Қазтабан---------------------------------------------Лапчатка гусиная

Қарақат----------------------------------------------Смородина

М

Мергия-----------------------------------------------Деревьяный гриб

Мақсары--------------------------------------------Сафлор красильный

Мейіз------------------------------------------------Киш-миш

Мүкжидек------------------------------------------Клювка четырехлистная

Меруертгүл----------------------------------------Ландыш

Өгейшөп--------------------------------------------Мать-и- мачеха

Рауағаш----------------------------------------------Ревень

Сары қараған---------------------------------------Желтая акация

Саумалдық------------------------------------------Кислица обыкновенная

Сарана -------------------------------------------------- Гиппеаструм дворцевый

Сасық мендуана -----------------------------------Дурман обыкновенный

Сасыр-------------------------------------------------Горичник

Сары ағаш-------------------------------------------Барбарис

Сарбас қурай----------------------------------------Бессмертник

Сары мия---------------------------------------------Желтая софора

Сана---------------------------------------------------Сенна

Сәбіз---------------------------------------------------Морковь

Сиыр жоңышқа--------------------------------------Чечевица

Сиыр сілекей-----------------------------------------Кровохлебка лекарственная

Сиякөк-------------------------------------------------Синюха

Су бұрышы--------------------------------------------перец водяной

Сұлы----------------------------------------------------Овес

Сұңғыла------------------------------------------------заразиха кочи

Сиыр бүлдірген---------------------------------------Ежевика

Су жалбыз----------------------------------------------Водяная мята

Сүлік-----------------------------------------------------Пиявка

Сұлу шаш-----------------------------------------------Портулак огородный

Сүттіген-------------------------------------------------Молочай

Сірке суы-----------------------------------------------Уксус

Т

Тараққұйрық--------------------------------------------Тысячелистник

Торғай шөп----------------------------------------------Спорыш

Тасшүйгін-----------------------------------------------Валериана

Тауық ----------------------------------------------------Курица

Тасжарған------------------------------------------------Камнеломка

Тасшөп----------------------------------------------------Тимьян

Тауқалақай-----------------------------------------------Яснотка белая

Таңқурай--------------------------------------------------Малина

Таспа жоңышқа------------------------------------------горец птичий

Тауитжүзім------------------------------------------------Паслен сладкогорький

Тәлік--------------------------------------------------------Минерал

Тірі ағаш---------------------------------------------------Живое дерево

Түйе сүті---------------------------------------------------Верблюжье молоко

Түкті үшқат-----------------------------------------------Бузина шерстистая

Түйнек қонақ----------------------------------------------Бусенник обыкновенный

Түймедақ---------------------------------------------------Ромашка

Томар бояу-------------------------------------------------Красильник

Түймешетен------------------------------------------------Пижма обыкновенная

Түйе бұршақ-----------------------------------------------Фасоль верблюжья

Тікен қурай------------------------------------------------Колючка

Түйе жоңышқа--------------------------------------------Донник лекарственный

Уқорғасын-------------------------------------------------Оконит

Усарымсақ-------------------------------------------------Чеснок

Уылдырық-------------------------------------------------Головка рогоза

Усойқы-----------------------------------------------------Волчник

Ү

Үпілмәлік--------------------------------------------------Первоцвет белый

Үш қырлы өлең-------------------------------------------Купена лекарственная

Ш

Шашыратқы----------------------------------------------Цикорий

Шетен------------------------------------------------------Рябина

Шылан-----------------------------------------------------Хурма

Шалқан----------------------------------------------------Редька белая

Шәңкіш----------------------------------------------------Калина

Шырғанақ-------------------------------------------------Облепиха

Қорытынды

Дәрілік өсімдіктер кептірілген шөп, тұнба, қайнатынды, шай, ұнтақ, т.б. түрінде қолданылады. Дәрілерді дайындау үшін шикізат ретінде пайдаланылатын дәрілік өсімдіктер бөлек іріктеледі. Дәріні, көбінесе, жабайы өсімдіктерден алады. Көптеген өсімдіктердің емдік қасиеттері бар. Оларды дәрілік өсімдіктер дейді. Осы заманғы кейбір ең таңдаулы дәрілер жабайы шөптерден жасалған.Соған қарамастан адамдар пайдаланып жүрген дәрілік шөптердің бәрі бірдей медициналық тұрғыдан өз бағасын алған жоқ, ал ондай шөп қолында барлар көбіне оны қате пайдаланады. Өз өлкеміздегі осындай шөптерді зерттеуге тырысып және қайсысының емдік қасиеті бар екенін анықтау қажет.

Кейбір дәрілік шөптер, егер оларды ұсынылғанынан артық мөлшерде қабылдаған жағдайда, өте улы келеді. Бұл орайда, осы заманғы дәрілер әлдеқайда қауіпсіз, себебі олардың мөлшерін оңай анықтауға болады.

Жиі кездесетін улы өсімдіктер Біздің жеріміздегі өсімдіктердің қай-қайсы да шипалық қасиетке бай. Алайда олардың ішінде улы өсімдіктерді дәрі-дәрмек ретінде пайдаланғанда аса сақтық, білімділік, тәжірибелік қажет.

Біздің Қазақ даласында емшілікпен аты шыққан кісілер көп еді. Бұл сөзімізге дәлелді ұланғайыр даланың қай қиырына барсаң да, көз жеткізе аласың. Найман руынан шыққан Ырғызбай Досқанұлын көпшілік жақсы біледі.

Ол кісі кезінде дана Абайдың әкесі - Құнанбайды дертінен құлантаза айықтырған екен. Осындай асыл азаматтардың жолын жалғаған адамдар да болды. Өкініштісі, қазіргі күні олардың қатары өте азайып барады.

Табиғаттың қыр-сырына қанық мамандар біздің елімізде 6 мыңнан астам өсімдіктің өсетінін айтады. Оның ішінде 500-ге жуығы дертке дәру берерлік қасиеті бар екен. Біле білген адамға осының өзі қаншама байлықтың көзі деп айта аламыз. Алайда оған өз деңгейінде назар аударып жүрген ешкімнің жоқтығы қынжылтады. Болмаса, қытайлар секілді біздің де өз емдеу тәсіліміз арқылы әлем жұртшылығының алдында абыройымыз асқақтар еді ғой.

Қазақстанда дәрілік өсімдіктермен емдеу ісіне медицина тарапынан күні бүгінге дейін өз бағасы берілген жоқ. Осының салдарынан жұртшылық оны тұтыну ісіне қорқа қарайтыны шындық. Себебі, кезінде жүргізілген саясаттың салдарынан дәрілік өсімдікпен емдеу деген ескіліктің қалдығы секілді болып жұрттың жадында жатталып қалған. Дегенмен, осы істі әрі қарай дамытып жүрген елдер бар.

6. С. Қалиев.

Қазақ емінің рецептері мен Тибет медицинасының аудармалары. «Алматы».1997 ж

7. Қ. Сыбанбеков .

Жасыл әлем сырлары. «Рауан» баспасы.1990 ж

8. Н.Ш. Карипбаева.

Гүлді өсімдіктер анықтамасы . «Семей» 2008ж
9. Интернет материалдары.

Андатпа

Автордың ғылыми жұмысының тақырыбы «Қазақстанның дәрілік өсімдіктері »деп аталады. Жұмыстың мақсаты –дәрілік өсімдіктердің түрлерін, олардың биологиялық ерекшеліктерін , сонымен бірге өсімдіктердің шипалығын кеңінен насихаттау.

Жұмыстың тәрбиелік мәні бүгінгі күнгі бала тәрбиесіне тигізер пайдасы мол.Өсімдіктердің емдік қасиеттері бар екенін толығырақ жан- жақты зерттелінуде.Оқушы ғылыми жұмысты газет, журнал, кітап, интернет желісі, көмекші әдебиеттер арқылы жинақтаған.

Алдағы уақытта оқушының бұл тақырыптағы зерттеуі жалғастырылып, оның түрлері суреттермен, материалдармен толыға түсеріне сенімім мол.

Жетекші: Ембергенова Б.А.

Бастауыш сынып мұғалімі

.Аннотация

Тема научной работы автора- «Лекарственные растения Казахстана ».

Цели работы- пропагандировать виды лекарственных растений и их биологичес-

кие специфики.

Работа имеет огромного воспитательного роль в повседневной жизни ребенка.Ученик собирал материалы к работе из газет, журналов, сети интернета, вспомогательной литературы и научной статей.

Работа ученика в предстоящее время будет продолжена и дополнена материалами и фотографиями.

Преподаватель начальных классов:

Ембергенова Б.А.

The author of scientific work heading of «Kazakhstan medicinal plants» how to be called. Theme author of medicinal plants their biological spegific by this point of plant to propagandize.Work thetutor sense today s daily tutor of the child will be possible to touch advantaged plentifully.

The theme contents education sense. She is scientific work in the literature from scientific, magazines from scientific and the internet from scientific,louse was going.

The author is material to a lesson top at of scientific work to usage as trust.

Forms coming times student s this research at the theme to proceed his kinds by figures by materials not sated is plentiful.

Teacher: Emberqenova B.A.

Сапаралиев Қуанышбек бұл жұмысында қазақстанда өсетін өсімдіктер туралы соның ішінде жергілікті жердің дәрілік өсімдіктердің емдік қасиетін жан- жақты талқыға салған.

Емдік қасиеті бар өсімдіктерге тек қызығып қана қоймай, оның маңызына терең үңіліп қандай ауруларға ем екендігін ашып, нақты деректер негізінде зерттей білген.

Оқушы бұл жұмыста көп ізденген, тың ойларды жеткізе білген.

Сапаралиев Қуанышбек «Қазақстанның дәрілік өсімдіктері » атты ғылыми –ізденіс жұмысы биология саласына өз үлесін қосады деп сенім білдіремін.

Ғылыми жоба жетекшісі: Ембергенова Б.А.

Қуанышбек