Тауарлар сатылуының бағалық көрсеткіші

Тауарлар сатылуының бағалық көрсеткіші

Фирма	Тауар	Ай	Бағасы
Колос	Нан	Қаңтар	120000
Колос	Батон	Қаңтар	320000
Колос	Батон	Ақпан	135600
Атлант М	ВАЗ-21009	Қаңтар	59120000
Атлант М	ВАЗ-2111	Қаңтар	57620000
Атлант М	ВАЗ-21009	Наурыз	59120000
Горизонт	Телевизор	Ақпан	5020000
Горизонт	Телевизор	Наурыз	5020000
Горизонт	Телевизор	Сәуір	5020000

• 
  фирмалар бойынша;
  
• 
  әр ай сайын барлық фирмалар арасында;
  
• 
  тауарлар бойынша барлық фирмалар арасында.
  

1. 
   EXCEL программасын қалай іске қосуға болады, электрондық кестенің атқаратын қызметі қандай?
   
2. 
   EXCEL электрондық кестесінде қанша қатар және бағана бар, бос жол және бағана қосу жолын айтыңыз?
   
3. 
   Екпінді ұяшық дегеніміз не?
   
4. 
   Қаріптің (шрифт) форматын қалай өзгертуге болады?
   
5. 
   Кесте ішіндегі фондық түстерді таңдаудың қандай тәсілдері бар?
   
6. 
   Ұяшықтағы және блоктағы мәліметтерді туралау қалай жүзеге асады?
   
7. 
   Салыстырмалы адрес қалай жазылады?
   
8. 
   Ұя жақтауларын сызу үшін қандай командалар орындалады?
   
9. 
   Ұядағы мәтінді бірнеше жолға жазу үшін қандай батырмаларды басамыз?
   
10. 
    Автотолтыру қалай орындалады?
    
11. 
    Топтың студенттер тізімін автолтыруға енгізуге бола ма?
    
12. 
    Ұяшықтарды, жұмыс кітабын қалай қорғауға болады?
    
13. 
    Математикалық формулаларды есептеуде автолтыруды қолдануға болады ма? Формуланы қалай қолдануға болады?
    
14. 
    Excel кестелік процессорын қалай іске қосамыз?
    
15. 
    Ехсеl программасындағы функция деген не?
    
16. 
    Функция жазылулары қандай бөлімдерден тұрады?
    
17. 
    Кестенің масштабын қалай өзгертуге болады?
    
18. 
    Функция шеберінің көмегімен арифметикалық ортаны қалай табуға болады?
    
19. 
    Сандарға арналған форматты қалай таңдайды?
    
20. 
    Массивтердің анықтауышын қалай есептеуге болады?
    
21. 
    Массивтерді қосу және азайту амалдары қалай орындалады?
    
22. 
    Диаграмма не үшін құрылады оның қандай типтерін білесің? Диаграмманың аймағын әртүрлі түстерге қалай бояуға болады?
    
23. 
    Жұмыс кітабында қолданылмайтын парақтарды жоюға бола ма?
    
24. 
    Кеңейтілген фильтр мен Автофильтрдің қандай айырмашылығы бар?
    
25. 
    Кітаптың екі парағын бірі-бірімен қалай байланыстыруға болады?
    
26. 
    Мәліметтерді қандай тәсілдермен сұрыптауға болады?
    
27. 
    Автосүзгі, сүзгі қандай қызмет атқарады?
    
28. 
    Кітаптың екі парағын бірі-бірімен қалай байланыстыруға болады?
    
29. 
    Бірнеше терезелермен жұмыс қалай жасалады?
    
30. 
    Кестелер арасындағы байланыс қалай жүзеге асады?
    
31. 
    Мәндерді біріктіру үшін қандай командалар орындалады?
    

1. 
   Microsoft Access программасын іске қосыңыз.Пайда болған Microsoft Access терезесінде Жаңа мәліметтер базасы (Новая база данных) ауыстырып-қосқышын орындаңыз.
   
2. 
   Жаңа мәліметтер базасы файлы (Файл новой базы данных) сұхбат терезесінде файлға жаңа Қалалар деген ат беріңіз. Құру (Создать) батырмасын екі рет басыңыз.
   
3. 
   Кестелер тізімінде Мәліметтер енгізу әдісімен кесте құру (Создание таблицы путем ввода данных) таңбашасын ерекшелеп, тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз. ¤ріс1 (поле1). ¤ріс2 (поле2) және т.с.с.стандарттық өрістері бар бағандардан тұратын бос кесте пайда болады. Алдымен төрт өрісі бар кесте құрылады.
   
4. 
   ¤ріс1 (поле1) және ¤ріс2 (поле2) бағандарының бірінші жолына сәйкесінше 1 және Астана деген мәліметтерді енгізіңіз. Екінші жолына -2 және Алматы. ‡шінші жолына-3 және Талдықорған..
   
5. 
   Бағандардың атауларын өзгерту үшін жанама менюден Баған атауын өзгерту (Переименовать столбец) командасын таңдаңыз. Осылайша бірінші бағанға Реттік номері, екіншісіне Аты, үшіншісіне Қаланың коды, төртіншісіне Тұрғындар саны атауларын енгізіңіз.
   
6. 
   Оң жақ жоғарғы бұрыштағы терезені жабу батырмасын басып, кестені жабыңыз. Макеттің өзгерісін немесе кесте құрылымын сақтау кекрек пе? деген сұраққа жауап беру үшін Иә батырмасын басыңыз. Сонда Сақтау (Сохранить) сүхбат терезесі пайда болады, оған терезенің Қалалар атауын енгізу керек. ОК батырмасын басыңыз.
   
7. 
   Түйінді өрісті қазір құру керек пе? (Ключевое поле задать сейчас?) деген сұраққа Жоқ (Нет) батырмасын басып жауап беріңіз.
   
8. 
   Microsoft Access программасын жабыңыз.
   

1. 
   Пуск батырмасы арқылы Access-ке кіру.
   
2. 
   Мәліметтер базасын құру диалог терезесіндегі Жаңа база ауыстырып қосқышын басу.
   
3. 
   “Жаңа мәліметтер базасы файлы” диалогтық терезесінде МБ құры­латын буманы таңдап, жаңа базаның атын енгізу.
   
4. 
   МБ терезесін зерттеп оқып шығу.
   
5. 
   Access-тің негізгі менюін зерттеп оқып шығу. Ол үшін Файл меню командасын шертіп, оның барлық ішкі командаларын қарап шығу.
   
6. 
   Тура осындай жолмен басқа меню командаларымен де танысып шығу.
   

1. 
   1 тапсырмада көрсетілгендей түрде Access-ке кіру.
   
2. 
   Саймандар тақтасын зерттеп оқып шығу: саймандар тақтасындағы батыр­маларға тышқанды алып барып, олардың орындайтын әрекетін оқып шығыңыз.
   
3. 
   Батырмалардың біреуін шерту арқылы, мысалы, Ашу батырмасын, пайда болған диалог терезесін қарап шығу.
   
4. 
   Тура осындай тәсілмен Саймандар тақтасының басқа батырмаларымен танысу.
   

1. 
   1 тапсырмада көрсетілгендей Access-ке кіру.
   
2. 
   Анықтамалар алу мүмкіндіктерін зерттеп оқып шығу: ? меню коман­дасын шертіп, Анықтаманы шақыру пунктін таңдау, “Мазмұн” бөлімінде “Базалармен жұмыс істеу” тақырыбын таңдап, Ашу батырмасын шерту, “Мәліметтермен формаларда жұмыс істеу” тақырыбын таңдап алып, Көрсету батырмасын шертіп анықтаманың осы бөлімін қарап шығу.
   
3. 
   Тура осындай тәсілмен анықтаманың басқа бөлімдерін қарап шығу.
   

1. 
   1 тапсырмада көрсетілгендей Access-ке кіру.
   
2. 
   Түр/Саймандар тақтасы/Баптау меню командаларын орындай оты­рып, саймандар тақтасын баптап шығу.
   
3. 
   Диалогтық терезедегі “Саймандар тақтасы” бөлімінде Кесте конс­трук­­торы жалаушасын шертіп, саймандар тақтасында пайда болған батырмаларды қарап шығыңыздар.
   
4. 
   Тура осындай тәсілмен басқа тақталарды баптап шығыңыздар. Жұмыс­тың соңында қажет емес саймандар тақталарын экраннан алып тастаңыздар.
   
5. 
   Диалогтық терезедегі “Командалар” бөліміндегі категорияларды және оларға сәйкес келетін командаларды қарап шығыңыздар.
   
6. 
   Егер қандай да бір команданы саймандар тақтасына орналастыру қажет болса, онда, мысалы, Кесте конструкторы категориясы үшін Жол командасын шертіп, тышқанның сол жақ батырмасын шертіп, осы команданы тақтаға тасы­мал­дауға болады. Егер жаңа батырма керек емес болса, онда оны саймандар тақтасынан экранның бос жеріне тасымалдап алып тастаңыздар.
   

Отырар кітапханасының басқармасы екі кестеге негізделген мәліметтер базасын жасауға тапсырыс берді. Бірінші кесте оқырмандарға арналған, онда кітапханадан кітап алған оқырман жайлы мәліметтер көрсетіледі. Екінші кесте кітапханадағы оқулықтарды тіркеуге арналсын.

1. Мicrosoft Access программасын іске қосыңыз (Пуск Программы Microsoft Access).

2. Microsoft Access терезесінде Жаңа мәліметтер базасы (Новая база данных) ауыстырып - қосқышын қосыңыз. ОК батырмасын шертіңіз.

3. Жаңа мәліметтер базасының файлы (Файл новой базы данных) терезесінде \Менің құжаттарым (Мои документы) қаптамасын таңдап алып, файлға Отырар кітапханасы деп ат беріңіз. Файл типі ретінде Microsoft Access мәліметтер базасы алынғанын көресіз. Құру (Создать) батырмасын басыңыз. Жаңа Отырар кітапханасы мәліметтер базасыныің терезесі ашылады.

4. Кестелер панелін ашыңыз.

5. Конструктор режімінде кесте құру белгісінде екі рет шертсеңіз кесте құрылымын даярлау бланкісі ашылады.

6. Бірінші кесте үшін төмендегідей өрістерді енгізіңіз:

өріс атауы өріс типі

1. 
   оқырманның аты-жөні мәтіндік
   
2. 
   кітаптың аты мәтіндік
   
3. 
   кітаптың авторы мәтіндік
   
4. 
   кітаптың нөмірі мәтіндік
   
5. 
   кітап алған уақыты мерзім\уақыты
   
6. 
   бағасы қаржылық
   

8. Болашақ Оқулықтар кестесімен байланыс орнату үшін Түйінді өріс беруіміз қажет. Кітаптың аты өрісін қайталанбайтын өріс ретінде таңдап алуыңызға болады. Бірақ өте үлкен мәліметтер базасында аттары бірдей әр түрлі кітаптар кездесуі мүмкін. Сондықтан біз Кітаптың аты және Кітаптың авторы өрістерінің комбинациясын түйінді өріс ретінде пайдаланамыз. Бланкінің жоғарғы бөлігіндегі өрісті ерекшелеп алыңыз. Тышқанның оң батырмасын шерту арқылы жанама менюді ашыңыз және одан Түйінді өріс (ключевое поле) бөлімін таңдап алыңыз.

9. Конструктор терезесін жабыңыз. Терезені жабу кезінде кестеге Оқырмандар деп ат беріңіз.

10. 5-9 бөлімдердегі амалдарды қайталап, Оқулықтар кестесін құрыңыз. Оған төмендегідей өрістер енеді:

өріс атауы өріс типі

кітаптың аты мәтіндік

кітаптың авторы мәтіндік

баспасы мәтіндік

шыққан жылы мерзім\уақыты

кітаптың нөмірі мәтіндік

көлемі сандық

бағасы қаржылық

11. Көлем өрісін шертіңіз. Бланкінің төменгі бөлігінде ондық белгілер саны 0-ге тең қасиетін беріңіз.

12. Бұл кестеге түйінді өріс енгізбесе де болады – берілген тапсырмада ол талап етілмейді.

13. Отырар кітапханасы: мәліметер базасы терезесінде құрылған кестелерді кезекпен ашып, оларға он шақты жазбалар енгізіңіз. Жұмысты аяқтап кестелерді жабыңыз. Microsoft Access программасын жабыңыз.

Тапсырма 1

1. 
   Белгілі бір пәндік саланы таңдап, оның бір объектісін алып, ішкі бірнеше қасиеттерін көрсетіп сипаттау керек, мысалы, объект – кітап, қасиеттері – жазушының аты_­-­жөні, кітаптың аты, инвентарлық нөмірі, шыққан жы­лы, басып шығарылған жері, баспасы, кітаптің құны.
   
2. 
   Кесте режиміне кіру.
   
3. 
   Құрылған сипаттамаларға сәйкес бірнеше кітаптар туралы мәлімет енгізу.
   
4. 
   Формат/Бағананың атын өзгерту меню командасын қол­данып, бағаналарға 1 пунктте берілген атауларды беру.
   
5. 
   Бір бағананы үлкейту үшін тышқанды сол бағананың та­қы­рыбының оң жақ шетіне алып барып, тышқан батырмасын басып тұрып, бағананың шекара­сын жылжыту ке­рек. Сол сияқты әрекеттерді Формат/Бағананың ені меню ко­ман­дасын қолданып немесе контекстік менюдің Ба­ға­на­ның ені командасын қолданып істеуге де болатынына көз жеткізу қажет.
   
6. 
   Құрылған кестені сақтау үшін терезені жабу керек, немесе сай­мандар тақтасында Сақтау батырмасын шерту, немесе Файл/­Сақ­тау командасын орындау керек. Осы әрекеттерді орындау барысында кестенің атын өзгертуге болады.
   
7. 
   Мәліметтер базасы терезесін жаппай тұрып, Кесте ішкі бетінен Ашу батырмасын шертіп, кестеге мәліметтер енгізу қажет.
   

"Кітап" кестесін немесе 1 тапсырмадағы құрылған бір кес­те­ні ашу.

1. 
   Конструктор режиміне кіру
   
2. 
   ¤рістердің сипаттамаларын көріп шығу.
   
3. 
   Қажет болса ішіндегі бір сипаттаманы өзгерту. Ол үшін кур­сорды керекті өріске апарып, Мәліметтер типі бағанасын шертіп, тізімнен керекті сипаттаманы таңдап алу керек.
   
4. 
   Кейбір өрістерге алдын ала сипаттамалар тағайындау. Мысалы, "Шыққан жылы" өрісіне енгізу бет пердесін (маскасын) бекіту. Ол үшін өріс қасиеттеріне арналған "Жалпы"("Общие") ішкі бетіне келіп 9999 деген бетперде (маскасын) енгізу. Бұл шыққан жыл 4 таңбалы саннан тұратынын білдіреді.
   
5. 
   Ашу батырмасы арқылы кестені ашып, 5 саннан тұратын кітаптың шыққан жылы мәнін енгізіңіз, оған Access жүйесінің реакция­сын байқаңыз.
   
6. 
   Конструктор режиміне кіріңіз. "Шыққан жылы" өрісі үшін Мәнге шарт беру (Условие на значение) сипаттамасын беріңіз, мысалы Between 1950 And 1998 түрінде. Бұл барлық кітаптардың 1950 ж. және 1998ж. арасында шыққанын білдіреді.
   
7. 
   Ашу батырмасы арқылы кестені ашыңыз да, кітаптың шыққан жылының мәнін енгізіңіз, мысалы, 1947, жүйенің реакциясын байқаңыз.
   
8. 
   Конструктор режиміне кіріңіз. “Шыққан жылы” өрісі үшін Қате туралы мәлімет (Сообщение об ошибке) қасиетті беріңіз, мы­са­лы, “Кітап шыққан жылы 1950 және 1998 жылдар арасында жатыр” деген мәліметті енгізіңіз.
   
9. 
   Ашу батырмасы арқылы кестені ашыңыз, кітап шыққан жылының мәнін енгізіңіз, мысалы, 1999, оған Access жүйесінің қалай жауап беретінін байқаңыз.
   
10. 
    Тура сол сияқты өрістердің басқа қасиеттерімен де жұ­мыс іс­теп шығыңыз.
    
11. 
    Кестедегі жасалған өзгертулерді сақтап қойыңыз.
    

1. 
   Кесте шебері режиміне кіріңіз де, Мәліметтер базасында бар кестелер негізінде жаңа кесте құрыңыз.
   
2. 
   “Қызметкерлер” кестесінен мынадай өрістер алыңыз: “Та­бель­дік нөмір”, “Фамилиясы”, “Аты”, “Әкесінің аты”, “Лауазымы”, “‡й те­ле­фоны”, ал “Клиенттер” кестесінен “Компанияның аты” өрісін алыңыз.
   
3. 
   Мәліметтерді кестеге енгізіңіз.
   
4. 
   Конструктор режиміне кіріп, кейбір өрістердің ат­аула­рын аздап өзгертіңіз.
   
5. 
   2 тапсырмадағы көрсетілгендей етіп кейбір өрістерге алдын ала сипаттамалар беріңіз.
   

1. 
   Конструктор режиміне кіріңіз және белгілі бір пәндік саладан бір объектіні сипаттаңыз (1 тапсырманы қараңыз).
   
2. 
   Конструктордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, объект сипа­т­тамаларына аттаулар беріп, олардың типтерін анықтаңыз.
   
3. 
   2 тапсырмадағы көрсетілгендей кейбір өрістерге алдын ала сипаттамалар беріңіз.
   

1. 
   Ашу батырмасы арқылы бұрын құрылған кестелердің кез келген бірін ашыңыз.
   
2. 
   Кестені мәліметтермен толтырғанда Түзету (Правка) менюі­нің командаларын, саймандар тақтасының батырмаларын және кон­­­текстік менюдің қайталанатын мәндерді көшіріп алып керекті орынға қою командаларын пайдаланаңыз.
   
3. 
   Кестелердегі жасалған өзгертулерді сақтап қойыңыз.
   

1. 
   “Алмастыру” (“Подстановка”) ішкі беті арқылы орнатылатын өріс қасиеттерін қарап шығыңыз, Кестелер режимін пайдаланып “Баспа” жаңа кестесін құрыңыз. Бұл кестеде тек бір ғана өріс болады, оған мынадай баспа атауларын енгізу керек: Ғылым, Жоғары мектеп, Білім, Рауан және т.с.с.
   
2. 
   1 тапсырмада құрылған “Кітап” кестесін ашыңыз.
   
3. 
   Конструктор режиміне кіріңіз.
   
4. 
   “Баспа” өрісінің сипаттамаларына арналған “Жалпы” (“Общие”) ішкі бетіне кіріңіз.
   
5. 
   “Басқару элементінің типі” қасиеті үшін “Тізімі бар өріс” деген мәнді таңдаңыз, “Жолдар шығу көзінің типі” (“Тип источника строк”) қасиеті үшін “Кесте/Сұраныс” мәнін таңда­ңыз, “Жолдар шығу көзі”(“Источник строк”) қасиеті үшін – “Баспа” кестесін таңдаңыз, “Қосылған бағана” мене “Бағана саны” үшін 1 деген мәнді көрсетіңіз.
   
6. 
   Ашу батырмасы арқылы “Кітап” кестесінің мәліметтерді енгізу режиміне кіріңіз.
   
7. 
   “Баспа” өрісіне арналған мәліметтерді енгізуді орындаңыз.
   
8. 
   Кестедегі жасалған өзгертулерді сақтаңыз.
   

1. 
   Пуск батырмасын басу арқылы Access-ке кіріңіз.
   
2. 
   Мәліметтер базасын құру сұхбат терезесінде Шеберді іске қосу (Запуск мастера) қанат белгісін (переключатель) басы­ңыз.
   
3. 
   “Құру” (“Создание”) сұхбат терезесіндегі Мәліметтер базасы іш­кі терезесін таңдаңыз да, көрсетілген базалардың біреуін, мыса­лы, Музыкалық коллекция белгішесін таңдаңыз және сұхбат жүрген кезде қойылған сұрақтарға жауап бере отырып, жаңа база құрыңыз.
   
4. 
   Құрылған базаларды мәлі­мет­терді енгізу және Конструктор режимдерінде қа­рап шығыңыз.
   

1. 
   Microsoft Access программасын іске қосыңыз.
   
2. 
   Microsoft Access терезесінде Мәліметтер базасын ашу (Открыть базу данных) ауыстырып-қосқышын қосыңыз, өткен сабақта құрылған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз, ОК батырмасын шертіңіз.
   
3. 
   Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Кестелер (Таблицы) панелін ашыңыз. Онда бұрын құрылған Оқырмандар және Оқулықтар кестелерінің таңбашалары барына көзіңізді жеткізіңіз.
   
4. 
   Аспаптар панелін Мәліметтер схемасы (Схема данных) батырмасын іздестіріңіз. Егер қиындықтар болса, меню жолындағы команданы табыңыз: Сервис Мәліметтер схемасын (Схема данных). Мәліметтер схемасы терезесін ашу үшін, осы тәсілдердің кез-келгенін қолданаңыз. Осы терезенің ашылуымен қатар бір уақытта Кестелерді қосу (Добавление таблицы) сұхбат терезесі ашылады, бұл қосымша кестеден аралық байланысты құрылатын кесте таңдауға болады.
   
5. 
   Қосу (Добавить) батырмасын шерту арқылы Оқырмандар және Оқулықтар кестелерін таңдаңыз – Мәліметтер схемасы терезесінде осы кестелердің өріс тізімдері ашылады.
   
6. 
   SHIFT пернесін басып тұрып Оқырмандар кестесінен екі өрісті ерекшелеңіз: Кітаптың аты және Кітаптың авторы.
   
7. 
   Осы өрістерді Оқулықтар кестесінің өріс тізіміне әкеліңіз. Тышқан батырмасын жіберген сәтте, Байланысты өзгерту (Изменение связей) сұхбат терезесі шұғыл түрде ашылады.
   
8. 
   Байланысты өзгерту (Изменение связей) терезесінің оң жақ панелінен байланысқа қосылатын Оқырмандар кестесінен Кітаптың аты және Кітаптың авторы өрістерін таңдаңыз.
   
9. 
   Байланысты өзгерту (Изменение связей) сұхбат терезесін жауып, Мәліметтер схемасы (Схема данных) терезесінен пайда болған байланысты көріңіз. Байланс сызыған тышқанның сол жақ батырмасын шертіп ерекшелеп алуға болады, ал тышқанның оң жақ батырмасын шерту арқылы, байланысты үзуге және редакциялауға мүмкіндік беретін меню ашылады.
   
10. 
    Мәліметтер схемасы терезесін жабыңыз. Microsoft Access программасын жабыңыз.
    

1. 
   Қарастырылып отырған пәндік аймақтағы объектілердің арасында қандай байланыс бар екенін анықтау (бұрынғы лабораториялық жұмыстардан).
   
2. 
   Мәліметтер схемасына қандай кестені енгізу керектігін анықтау.
   
3. 
   Менюдегі Сервис/Мәліметтер схемасы (Сервис/Схема данных) командасы арқылы мәліметтер схемасын жасау режиміне кіру.
   
4. 
   Байланыс параметріне қажетті тағайындаулар орнату.
   
5. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

1. 
   1 тапсырмада жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:М байланысына апарып, байланыс параметрлері терезесіндегі “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Бағынышты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Бағынышты кестедегі біртұтастық шектеулерді бұзатын мүмкіндік туғызу, мысалы, байланыс өрісіне басты кестеде жоқ мәнді енгізу.
   
5. 
   Аccess-тің МБ біртұтастығын қалай қамтамасыз ететіндігін зерттеу.
   
6. 
   “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” жалауша белгісін алып тастап, байланыс параметрін өзгерту.
   
7. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

1. 
   1 тапсырмада жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:М байланысына алып келіп, байланыс параметрлері терезесінде “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” және “Байланысқан өрістерді каскадты түрде жаңарту” жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Бағынышты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Бағынышты кестемен біртұтастық шектеулерін бұзу арқылы жұмыс істеу, мысалы, байланыс өрісінің мәнін басты кестеде жоқ мәнге өзгерту.
   
5. 
   Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қалай қамтама­сыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Байланыс параметрін “Каскадты түрде жаңарту” жалаушасын алып тастау арқылы өзгерту.
   
7. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

1. 
   1 тапсырмада жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1: М байланысына алып бару, параметрлер байланысы терезесінде “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” және “Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою” жалаушаларын белгілеу.
   
3. 
   Басты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Басты кестемен мынадай әрекет орындау, мысалы, басты кестедегі бағынышты кестемен байланысы бар жазбалардың біреуін жою.
   
5. 
   Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қамтамасыз етуін зерттеу.
   
6. 
   “Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою” жалаушасын алып тастау арқылы байланыстар параметрлерін өзгерту.
   
7. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   
8. 
   Басты және бағынышты кестелерді қарап отырып, Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   

1. 
   1 тапсырмада жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:1 түріндегі байланысқа апарып, байла­ныс­тар параметрлері терезесіндегі “Мәліметтердің біртұтастығын қамтама­сыз ету” жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Бағынышты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Біртұтастық шектеулері бұзылған бағынышты кестемен жұмыс істеу, мысалы, басты кестеде жоқ мәнді бағынышты кесте байланыс өрісіне енгізу.
   
5. 
   Аccess программасы мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Байланыс параметрлерін “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” жалаушасын алып тастау арқылы өзгерту.
   
7. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

Тапсырма 6

1. 
   1 тапсырмада көрсетілгендей түрде мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:М байланысына апарып, байланыстар параметрлері терезесіндегі “Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету” жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Біріктіру (Объединение) батырмасын басу.
   
4. 
   Ашылған терезеде байланыстың қай түрі орнайтынын тағайындау.
   
5. 
   Аccess программасы мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

1. 
   Microsoft Access программасын қосыңыз.
   
2. 
   Microsoft Access терезесінде Мәлеметтер базасын ашу ауыстырып-қосқышын қосыңыз, өткен сабақта құрылған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз, ОК батырмасын шертіңіз.
   
3. 
   Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Оқырмандар кестесін ашыңыз.
   
4. 
   Ол кестеге келесі өрістерді қосыңыздар:
   
5. 
   өріс атауы өріс типі
   
   1. 
      Туған жылы мерзім\уақыты
      
   2. 
      Мекен-жайы мәтіндік
      
   3. 
      Телефоны мәтіндік
      
   4. 
      Білімі мәтіндік
      
6. 
   Жаңа өрістерге қажетті жазба мөлшерін енгізіңіз.
   
7. 
   Access-тің қажетті терезесіне қайта оралыңыз. Кестелер тізімінен Оқырмандар кестесін ерекшелеңіз де, аспаптар панеліндегі Жаңа объект (Новый объект) батырмасын басыңыз. Тізімінен Автоқалып (Автоформа) объектісін таңдап алыңыз. Нәтижесінде автоматты түрде құрылған және енгізу үшін ашулы тұрған қалып аламыз.
   
8. 
   Қалыпты конструктор режимінде ашыңыз. Бағасы басқару элементтерін ерекшелеп алып өшіріп, тастаңыз.
   
9. 
   Кітаптың аты, Кітаптың авторы, Кітаптың нөмірі, Туған жылы, мекен-жайы, Телефоны, Білімі басқару элементтерін жаңа орынға орналастырыңыз.
   
10. 
    Файл-Сақтау (Файл-Сохранить) командасын орындап немесе Қалыптар конструкторы аспаптар панеліндегі Сақтау (Сохранить) батырмасын басыңыз.
    
11. 
    Пайда болған Сақтау(Сохранить ) сұхбат терезесіндегі Қалыптың атын енгізу өрісіне қалыптың атын Оқырманның кітапшасы деп көрсетіңіз. ОК батырмасын басыңыз.
    
12. 
    Қалыптар (Формы) терезесін жабыңыз
    
13. 
    Қалыптар тізімін алу үшін Мәліметтер базасы (База Данных) терезесіндегі Қалыптар (Формы) таңбашасын шертіңіз. Осы тізімде Оқырманның кітапшасы деген бірінші қалып пайда болады.
    
14. 
    Microsoft Access программасын жабыңыз.
    

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріңіз.
   
2. 
   Жасау (Создать) батырмасына шертіп Конструктор режимін таңдаңыз.
   
3. 
   Формаға аспаптар тақтасындағы Жазба (Надпись) батырмасының көмегімен мәтін орналастырыңыз (мысалы,“Бағдарлама кешенін жасаған 10-шы сынып оқушысы Ахметов К.”).
   
4. 
   Жанама меню көмегімен форманың фон түсін өзгертіңіз.
   
5. 
   Формаға орналастырған мәтін үшін оның қарпін, қаріп мөлшерін, қоюлығын, мәтін түсін, фон түсін қалауыңызша тағайындаңыз.
   
6. 
   Формаға форманы жабатын “Шығу” батырмасын орналастырыңыз .
   
7. 
   Жасаған форманы сақтаңыз.
   
8. 
   Формалармен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріңіз.
   
2. 
   Жасау (Создать) батырмасына шертіп Конструктор режимін таңдаңыз.
   
3. 
   Формаға бағдарламалық жабдық жайлы мәтін орналастырып, “Шығу” және “Автор жайлы” деген екі батырма жасаңыз. “Автор жайлы“ батырмасы жаңа форманы ашу керек.
   
4. 
   Форманы және формадағы объектілерді қалауыңызша редакциялаңыз.
   
5. 
   Форма жасаушы жайлы мәліметтері және “Шығу” батырмасы бар форма жасап, оны редакциялаңыз.
   
6. 
   Формалармен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріп, Жасау (Создать) батырмасына шертіп Форма шебері (Мастер форм) режимін таңдаңыз.
   
2. 
   Жасалған кестелердің бірінің негізінде берілген сұхбаттарды пайдаланып форма жасаңыз.
   
3. 
   Форманы сақтап, онымен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   
4. 
   Форманы Конструктор режимінде редакциялаңыз.
   
5. 
   Форманы сақтап, мәліметтер базасының жазбаларын қозғалу (навигация) батырмаларының көмегімен қарап шығыңыз.
   
6. 
   Форманың түрін өзгертіңіз. Сұхбат терезесінің 2-ші қадамында: Бір бағаналық, Таспалық, Кестелік, Тураланған түрлерінің барлығын кезекпен таңдап, оларды жеке форма түрінде сақтаңыз.
   
7. 
   Форманы Конструктор режимінде редакциялаңыз.
   
8. 
   Формаларды сақтап, мәліметтер базасының жазбаларын қозғалу (навигация) батырмаларының көмегімен қарап шығыңыз.
   

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріп, Жасау (Создать) батырмасына шертіп Автоформа: бір бағаналық (в столбец) режимін таңдаңыз.
   
2. 
   ¤зіңіздің бір кестеңіздің негізінде форма жасаңыз.
   
3. 
   Форманы сақтап, онымен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   
4. 
   Форманы Конструктора режимінде редакциялаңыз.
   
5. 
   Форманы сақтап, мәліметтер базасының жазбаларын қозғалу (навигация) батырмаларының көмегімен қарап шығыңыз.
   
6. 
   Осы тәсілмен Автоформа режимінде: таспалық және кестелік форма түрлерін жасаңыз.
   
7. 
   Форманы Конструктора режимінде редакциялаңыз.
   
8. 
   Формаларды сақтап, мәліметтер базасының жазбаларын қозғалу (навигация) батырмаларының көмегімен қарап шығыңыз.
   

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріп, Жасау (Создать) батырмасына шертіп Конструктор режимін таңдаңыз.
   
2. 
   ¤зіңіздің бір кестеңіздің негізінде бірнеше өрістерден тұратын форма жасаңыз.
   
3. 
   Әр өріс үшін жазба жасаңыз (надпись).
   
4. 
   Форманы және ондағы объектлердің қасиеттерін өзгертіп қалауыңызша редакциялаңыз.
   
5. 
   Формада “Жазбалармен қозғалу” категориясынан: Бірінші жазба, Соңғы жазба, Келесі жазба, Алдыңғы жазба батырмаларын жасаңыз.
   
6. 
   Форманы сақтап, мәліметтер базасының жазбаларын қозғалу (навигация) батырмаларының көмегімен қарап шығыңыз.
   

1. 
   МБ терезесінің Форма парақшасына кіріп, Жасау (Создать) батырмасына шертіп Конструктор режимін таңдаңыз.
   
2. 
   Түр – Тақырып – Форма ескертпесі (Вид – Заголовок – Примечание формы) командаларын орындап, тақырып аймағын жасап, ол жерге жазба орналастырыңыз
   
3. 
   Формаға бірнеше батырма орналастырыңыз, мысалы, бірінші жазбаға ауысу, форма ашу, форманы жабу, жазба қосу.
   
4. 
   Форманы және ондағы объектлердің қасиеттерін өзгертіп қалауыңызша редакциялаңыз.
   
5. 
   Форманы сақтап, онымен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   

1. 
   Бұрын жасалған кестелер ішінен 1:М байланысы бар кестелерді таңдап алыңыз.
   
2. 
   Кестелердің қайсысының негізгі, қайсы бағынышты екенін анықтаңыз.
   
3. 
   Бұрын жасалған формалардың қайсын көпкестелік форма жасау үшін пайдалануға болатынын анықтаңыз. Негізгі кесте үшін форманың бағаналық түрін таңдаңыз, бағынышты кесте үшін таспалық немесе кестелік түрді таңдаңыз. Негізгі кесте үшін форманы Конструктор режимінде ашыңыз.
   
4. 
   Бағынышты форма/басылым (Подчиненная форма/отчет) батырмасының көмегімен бағынышты форма орналастыратын аймақты жасап, бағынышты форма ретінде қай форманы алатындығыңызды көрсетіңіз.
   

6. 
   Форманы және ондағы объектлердің қасиеттерін өзгертіп қалауыңызша редакциялаңыз.
   
7. 
   Форманы сақтап, онымен көру режимінде жұмыс жасаңыз.
   

Бұл жұмыста көлемі 500 беттен, бағасы 150 теңгелен аспайтын кітаптарды іріктеп алатын таңдамаға сұранысты құрамыз.

1. 
   Microsoft Acceess программасын іске қосыңыз.
   
2. 
   Miсrosoft Access терезесінде мәліметтер базасын ашу (открыть базу данных) ауыстырып-қосқышын қосыңыз, өткен сабақта құрылған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз, ОК батырмасын шертіңіз.
   
3. 
   Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Сұраныс (запросы) панелін ашыңыз. Конструктор режімінде сұраныс құру (Создание запросов в режиме конструктора) белгісін екі рет шертсеңіз, сонда үлгі бойынша сұраныстың бланкісі ашылады.
   
4. 
   Кесте қосу терезесінде Оқулықтар кестесін таңдап, Қосу (Добавить) батырмасын шертіңіз. Кесте қосу (Добавление таблицы) терезесін жабыңыз.
   
5. 
   Оқулықтар кестесінің өрістер тізімінен қорытынды кестеге енгізілетін Кітаптың аты, Кітаптың авторы, Көлемі, Бағасы өрістерін таңдаңыздар. Таңдауды өріс атауларын екі рет шерту арқылы жүргізіңіз.
   
6. 
   Көлем өрісі үшін сұрыптау шартын беріңіз. Сол өрістің Сұрыптау шарты (Условие отбора) жолына мына шартты енгізіңіз: <500. Сонда кестеден көлемі 500 – ден аспайтын кітаптар іріктеліп алынады.
   
7. 
   Бағасы өрісіне сұрыптау шартын беріңіз. Сәйкес жолға <150 өрнегін енгізіңіз. Енді кестеден бағасы 150 теңгеден кем болатын басылымдар ғана іріктеліп алынады.
   
8. 
   ‡лгі бойынша сұраныс бланкісін жабыңыз. Сұранысты жабу кезінде оған Кітаптарды таңдау деген ат беріңіз.
   
9. 
   Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде жаңа құрылған сұранысты ашыңыз да, қорытынды кестені қарастырыңыз. Оның мазмұндылығы №2 зертханалық жұмыста Оқулықтар кестесіне енгізілген жазбаларға тәуелді. Егер ешбір басылым сұрыптау шартына сәйкес келмесе және ашылған қорытынды кестеде бірде – бір мәліметтер болмаса, онда негізгі кестелерді оған сұраныстың жұмысын тексеруге мүмкіндік беретін мәліметтермен толтырыңыздар.
   
10. 
    Зерттеу аяқталған соң ашық объектілердің барлығын жауып, Microsoft Acceess программасын жабыңыз.
    

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар (Запросы) парақшасын­дағы Жасау (Создать) батырмасын шерту.
   
2. 
   Қарапайым сұраныс (Простой запрос) режимін таңдау.
   
3. 
   Алынған мәліметтерді қарап шығу .
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Қарапайым сұраныс режимін таңдау.
   
2. 
   Белгілі бір өрістерінде қайталанып келетін мәндері бар кестені таңдау (Маркасы, Түсі өрістері секілді).
   
3. 
   Қарапайым нәтижелік (итоговый) сұраныс жасау. Ол үшін сұхбаттасудың екінші қадамында Қорытындылар (Итоги) батырмасын басу.
   
4. 
   Ашылған сұхбаттасу терезесіндегі сандық өрістер үшін қорытынды мәндерді есептеуді енгізу).
   
5. 
   Алынған мәліметтерді қарап шығу керек .
   
6. 
   Бастапқы кесте үшін “Жазбаларды санау” (“Подсчет записей”) қатарына жалауша қойып қорытынды сұраныс құру қажет.
   
7. 
   Алынған мәліметтерді қарап шығу керек .
   

9. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Конструктор режимін таңдау.
   
10. 
    Сұраныс құруға қажетті кестені таңдау.
    
11. 
    Осы сұранысты құру сұхбат терезесінде керекті өрістердің барлығын көрсету.
    
12. 
    Белгілі бір өріс мәліметтерін олардың өсуі бойынша реттеп сұрыпталатындай етіп орналастыру.
    
13. 
    Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
    
14. 
    Таңдау шарты (Условие отбора) қатарына кестеден жазбаларды таңдау критериін енгізіп, сұранысты өзгерту, мысалы, Түсі өрісі үшін “ақ” мәнін көрсету.
    
15. 
    Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
    
16. 
    Немесе (Или) қатарын қолданып, жазбаларды кестеден таңдау шартын күшейту, мысалы, Түсі өрісі үшін “ақ” мәнін, ал Маркасы өрісі үшін “Жигули” мәнін көрсету.
    
17. 
    Сұраныс сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
    
18. 
    Жазбаларды кестеден таңдау шартын өзгерте отырып, осы сияқты әрекеттерді бірнеше рет қайталап орындау.
    

Тапсырма 4

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Конструктор режимін таңдау.
   
2. 
   Сұраныс құру үшін екі немесе одан да көп байланысқан кестелерді таңдау.
   
3. 
   Бірнеше кестелерден таңдап ала отырып, осы сұранысты құру сұхбат терезесінде керекті өрістердің барлығын көрсетір шығу.
   
4. 
   ¤рістердің біреуіне сұрыптау шартын енгізу.
   
5. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
6. 
   Таңдау шарты (Условие отбора) қатарына кестеден жазбаларды таңдау критериін енгізіп, сұранысты өзгерту.
   
7. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
8. 
   Жазбаларды кестеден таңдау шартын өзгерте отырып, осындай әрекеттерді бірнеше рет қайталап орындау.
   

Сұрыптау шарты қалай жүмыс істейтінін біз жоғарыда қарастырдық, бірақ оның өзіндік кемшіліктері бар. Мәліметтер базасын қолданушы жобалаушы дайындаған сұраныстармен жұмыс істейді. Мысалы, егер жобалаушы бағасы 150 тенгеден арзан кітаптарды іріктеп алатын сұраныс даярласа, оны қолданушы бағасы 100 тенгеден арзан кітаптарды іріктей алмайды, өйткені ондай сұраныс жоқ.

Параметрлі сұраныс қолданушыға мәліметтерді сұрыптаудың критериін өзі енгізуге мүмкіншілік туғызады.

Кітаптарды іріктегенде сұранысты іске қосқаннан кейін ақырғы бағаны қолданушының өзі енгізетіндей сұраныс даярлайық.

1. Microsoft Acceess программасын іске қосыңыз.

Miсrosoft Access терезесінде мәліметтер базасын ашу (открыть базу данных) ауыстырып-қосқышын қосыңыз, өткен сабақта құрылған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз, ОК батырмасын шертіңіз.

Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Сұраныс (запросы) панелін ашыңыз. Конструктор режімінде сұраныс құру таңбашасына екі рет шертсеңіз, үлгі бойынша сұраныстың бланкісі ашылады.

Оқулықтар кестесіне негізделген, келесі өрістерден тұратын таңдамаға сұраныс даярлаңыздар:

кітаптың аты мәтіндік

кітаптың авторы мәтіндік

бағасы мәтіндік

баспасы мәтіндік

2. Сұранысты іске қосқанда қолданушы қажетті мәнді енгізетін хабар ала алатындай етіп Бағасы өрісінің Сұрыптау шарты (условия отбора) жолын толтыру кажет..

Қолданушының назарыны арналған мәтін тік жақшаға алынуы қажет.

Егер біз бағалары 400 ден қымбат кітаптарды іріктеп алғымыз келсе > 400 деп жазар едік. Егер бағасы100 тенгеден арзан кітаптар қажет болса, онда < 100 деп енгізер едік. Бірақ біз бағаны таңдау мүмкіндігін қолданушының өзіне берсек, онда < [ең жоғарғы бағаны енгіз] деп жазуымыз қажет.

3. Сұраныс (запросы) терезесін жабыңыз. Жабу кезінде оны Оқулықтарды таңдау деген тапен сақтап қойыңыз.

4. Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Сұраныс (Запросы) панелін ашыңыз және Кітаптарды таңдау сұранысын іске қосыңыз. Сонда экранда Параметрдің мәнін енгіз (В ведите значение параметра) деген жазуы бар терезе ашылады.

5. ¤зіңіз қалаған мәнді енгізіп, ОК батырмасын басыңыз.

Оұулықтар кестесіндегі енгізілген мәтіндерге байланысты сұраныстың нәтижесі – қорытынды кесте алынады.

5. 
   Мәліметтер базасының барлық объектілерін жабыңыз. Miсrosoft Access программасын жабыңыз.
   

Тапсырма 1

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Конструктор режимін таңдау.
   
2. 
   Сұраныс құратын кесте таңдап, керекті өрістердің барлығын көрсету.
   
3. 
   Кез келген бір сандық өріске ІN операторын қолданып, Таңдау шарты (Условие отбора) қатарына кестеден жазбаларды таңдау критериін енгізу, мысалы, IN (50, 100, 150). ¤рнектерді құру кезінде Құрастырушыны (Построитель) қолдану.
   
4. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
5. 
   IN операторының көмегімен жазбаларды кестеден таңдау шартын өзгерте отырып, осындай әрекеттерді бірнеше рет қайталап орындау.
   
6. 
   Бірнеше кестелерді байланыстырып, тағы да осындай сұраныс жасау.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Конструктор режимін таңдау.
   
2. 
   Сұраныс құруға кесте таңдау және керекті өрістердің барлығын белгілеу.
   
3. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
4. 
   Есептелінетін өрісті өзгерте отырып және бірнеше өзара байланысқан кестелерді пайдаланып, осындай әрекеттердің бірнешеуін орындау.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Конструктор режимін таңдау.
   
2. 
   Сұраныс құратын кесте таңдап, керекті өрістердің барлығын көрсету.
   
3. 
   Кестеден жазбаларды таңдау критерийлерін жұмыс барысында тұтынушының өзі сұхбаттасу терезесінде енгізетіндей етіп, сұраныс құру.
   
4. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
5. 
   Критерий енгізілетін өрісті өзгерте отырып, осындай әрекеттерді бірнеше рет қайталап шығу.
   
6. 
   ¤зара байланысқан бірнеше кестелерді пайдалана отырып, жазбаларды таңдау критерийлерін тікелей енгізу әрекеттерін қайталап орындап шығу.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар (Запросы) парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Айқасқан сұраныс (Перекрестный запрос) режимін таңдау.
   
2. 
   Кез келген бір екі өрісінде қайталанып келетін мәндері бар кестелерді таңдау (мысалы, Маркасы, Түсі өрістері).
   
3. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
4. 
   Егер сұхбаттасудың 4-қадамында “Әрбір қатарға қорытынды мән есептеу керек пе? Иә” жалаушасы белгіленген болса, онда сұраныстан алынған мәліметтерде “Қорытынды мән” графасы болады. Осы жалаушаны іске қосып немесе алып тастай отырып, айқасқан сұраныстар жасау процесін бірнеше рет қайталау қажет. Сонымен қатар есептеу түрін де өзгерту қажет, мысалы, жалпы қосынды емес, орташа мәнді, максимумды, минимумды, т.б. есептеу керек.
   
5. 
   Сұранысты сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   
6. 
   Есептеудің бірнеше түрлерін қолданып, осы әрекеттерді басқа кестелер үшін де орындау керек.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіне кіріп, Сұраныстар (Запросы) парақшасында­ғы Жасау (Создать) батырмасын шертіп, Бағынышты емес жазбалар (Записи без подчинения) режиміне кіру.
   
2. 
   Осы сұранысты құру кезінде қандай кестелермен жұмыс істеу керектігін, оның қайсысы негізгі, қайсысы бағынышты екендігін анықтау керек.
   
3. 
   Әр түрлі кестелер үшін бірнеше рет сұраныстар жасау.
   
4. 
   Алынған нәтижелердің дұрыстығын тексеріп, керек болған жағдайда кестелердегі мәліметтерді түзету қажет.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіндегі Сұраныстар (Запросы) парақшасына кіру.
   
2. 
   Сұраныс (Запрос) менюін және саймандар тақтасының батырмаларын қолдана отырып, кез келген бір кестеге сұраныс құру.
   
3. 
   Сұраныс (Запрос) менюінің барлық мүмкіндіктерін зерттеп шығу.
   
4. 
   Сұраныстарды құру кезінде қолданылатын саймандар тақтасындағы батыр­ма­лардың мүмкіндіктерімен танысып шығу.
   
5. 
   Сұраныстарды сақтап, алынған мәліметтерді қарап шығу.
   

Оқулықтар кестесіне кітапханадағы барлық оқулықтардың параметрлерін енгізе отырып түгел толықтырсақ, онда барлық оқулықтардың орташа көлемін және орташа бағасын білуге болады. Қандай да бір сандық өрістің барлық жазбаларына қолданылатын есептеулерді қорытынды сұраныс дейді. Қорытынды сұраныста өрістің барлық ұяшықтары бойынша орта мәннің шамасы мен мәндерінің қосындысын есептеуге, өрістегі мәліметтердің ең үлкен немесе ең кіші мәндерін табуға және басқа да қорытынды функцияны орындауға болады. Қорытынды сұраныстар да, таңдаммалы сұраныстар сияқты үлгі бойынша сұраныс бланкісінің көмегімен дайындалады.

1. 
   Microsoft Access программасын іске қосыңыз (Пуск Программы Microsoft Access.)
   
2. 
   Microsoft Access терезесінде Мәліметтер базасын ашу (Открыть базу данных) ауыстырып қосқышын қосып, бұрын даярланған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз да, ОК батырмасын шертіңіз.
   
3. 
   Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесіндегі Кестелер (Таблицы) панелін ашыңыз. Онда Оқулықтар кестесін таңдаңыз.
   
4. 
   Конструктор таңбашасын шерту арқылы кестені жобалау режімінде ашыңыз – мұнда біз әрбір кітап қай категорияға жататыны туралы мәліметтер сақталынатын қосымша Категория өрісін құра аламыз.
   
5. 
   Кестенің құрылымының басына жаңа өріс енгізіңіз. Ол үшін бірінші өрісті (Кітаптың аты) ерекшелеп алып, INSERT батырмасын басыңыз.
   
6. 
   Жаңа өрістің атын енгізіңіз – Категория және оның типін анықтаңыз – мәтіндік.
   
7. 
   Конструктор терезесін жабыңыз. Жабар алдында, кестенің құрылымын өзгерту қажеттілігін құптаңыз.
   
8. 
   Оқулықтар кестесін ашып, оның әрбір категориясын мазмұнды мәліметтермен толтырыңыз. Әрбір категориядағы басылымдардың бағасын еркіңізше қойыңыз. Кестенің басқа өрістерін толтырмай-ақ қоюыңызға болады, өйткені олар қорытынды есептеулерді жүргізгенде қатыспайды.
   
9. 
   Оқулықтар кестесін жабыңыз.
   
10. 
    Отырар кітапханасы: мәліметтер базасы терезесінде Сұраныс (Запросы) панелін ашыңыз.
    
11. 
    Конструктор режіміндегі сұранысты құру белгісін екі рет шертіңіз. Ашылған Кестелерді қосу (Добавление таблицы) терезесінен Оқулықтар кестесін таңдаңыз, соның негізінде қортынды сұраныс дайындалды. Кестелерді қосу терезесін жабыңыз.
    
12. 
    Оқулықтар кестесінің үлгі бойынша сұраныс бланкісіне келесі өрістерді енгізіңіз. Категория, Кітаптың аты және Бағасы.
    
13. 
    Бағасы өрісі үшін өсуі бойынша сүрыптауды қосыңыз.
    
14. 
    Microsoft Access аспаптар панелінен Топтық амалдар батырмасын немесе меню жолын (Вид → Групповые операции) қолданыңыз. Бұл команда бланкінің төменгі бөлігінде Топтық амалдар (Групповые операции) жолын шығарып алу үшін қажет. Соның негізінде қорытынды есептеулер даярланады. Сұраныс үшін іріктелініп алынған барлық өрістердің осы жолына Топтау (Группировка) мәні енгізіледі.
    
15. 
    Топтау жүргізілген өріс үшін (Категория) Топтық амалдар (Групповые операции) жолында Топтау мәнін қалдырыңыз. Басқа өрістердің осы жолына қорытынды функцияларды енгізуге болады. Ол үшін осы жолда тышқанның батырмасын шерту арқылы ашылатын тізімді алуға болады. Соның ішінен осы өрістегі мәндерге қолданылатын қорытынды функцияны таңдаймыз.
    
16. 
    Бағасы өрісіне басылымдардың орта құнын анықтап беретін Avg қорытынды функциянын енгізіңіз.
    
17. 
    Кітаптың аты өрісіне Count қорытынды функциянын тағайындаңыз. Count функциясы - топқа кіретін жалпы жазбалар санын анықтайды.
    
18. 
    ‡лгі бойынша сұраныс бланкісін жауып, оны Кітаптардың орта құны деген атпен сақтап қойыңыз. Дайын болған сұранысты іске қосып, дұрыстығын тексеріп көріңіз.
    
19. 
    Мәліметтер базасының барлық обьектілерін жабыңыз. Microsoft Acces программасын жабыңыз.
    

Тапсырма 1

1. 
   Мәліметтер базасы терезесіндегі Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, Жасау (Создать) батырмасын басу.
   
2. 
   Басылымдар шебері (Мастер отчетов) режимін таңдау.
   
3. 
   Бір кесте негізінде басылым жасау жолдарын қадамдарға сәйкес орындап шығу.
   
4. 
   Алынған басылымды қарап шығу .
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесінде Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, Жасау (Создать) батырмасын басу және Басылымдар шебері (Мастер отчетов) режимін таңдау.
   
2. 
   Бір кесте негізінде басылым жасау жолдарын қадамдарға сәйкес орындап шығу, бірақ мәліметтерді
   

3. 
   Мәліметтерді сұрыптауға көңіл бөле отырып басылым жасау. Алынған басылымды қарап шығу.
   
4. 
   Сандық өрістер үшін нәтижелер шығаруға көңіл бөле отырып басылым жасау. Алынған басылымды қарап шығу.
   
5. 
   Барлық алынған басылымдарды талдап шығу.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесінде Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, Жасау (Создать) батырмасын басу және Басылымдар шебері (Мастер отчетов) режимін таңдау.
   
2. 
   Бірнеше кестенің негізінде басылым жасау қадамдарын 1-тапсырмадағыдай етіп орындап шығу. Алынған басылымды қарап шығу.
   
3. 
   Басылымдар жасау кезіндегі және 2-тапсырмадағы мүмкіндіктерді зерттеп шығу, бірақ мұнда басылым бірнеше кестелер негізінде құрылатын болсын. Алынған басылымды қарап шығу.
   
4. 
   Барлық алынған басылымдарды талдап шығу.
   

Отырыр кітапханасы мәліметтер базасының Оқулықтар кестесіндегі кейбір мәліметтерді жаңа Менің кітапханам мәліметтер базасының Менің оқулықтарым кестесіне көшірейік.

1. 
   Microsoft Acces программасын іске қосыңыз.
   
2. 
   Жаңа Менің кітапханам мәліметтер базасын құрыңыз.
   
3. 
   Конструктор режімінде жаңадан Менің оқулықтарым кестесін құрыңыз. Бұл кесте
   

өріс атауы өріс типі

Кітаптың аты мәтіндік

Кітаптың авторы мәтіндік

Баспасы мәтіндік

Шыққан жылы мерзім/уақыты

Кітаптың нөмірі мәтіндік

Көлемі сандық

Бағасы қаржылық

4. Тағы бір Accessті іске қосыңыз және ондағы Отырар кітапханасы мәліметтер базасын ашыңыз.

5. Тізімнен Оқулықтар кестесін тауып, оны кесте режімінде ашыңыз.

Кестенің жоғарыда аталған өрістеріне сәйкес жазбаларын ерекшелеп алыңыз.

6. Ерекшеленген жазбаларды алмасу буферіне орналастырыңыз.

7. Менің кітапханам мәліметтер базасына өтіп, Менің оқулықтарым кестесіндегі бірінші жолын ерекшелеп алыңыз.

8. Сонан соң алмасу буферіндегі мәліметтерді қойыңыз. Экранда хабар пайда болады: Келесі жазбалар санын кірістіруге әрекет жасалуда:

9. Жазбалар қойылсын ба? Иә деп жауап беріңіз. Алмасу буферіндегі мәліметтер жаңа кестеге енгізіледі.

Тапсырма 1

1. 
   Мәліметтер базасы терезесінде Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, Жасау (Создать)
   

2. 
   Автобасылым: бағанаға (Автоотчет: в столбец) режимін таңдау.
   
3. 
   Бір кесте негізінде басылым жасау және алынған басылымды қарап шығу.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесінде Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, Жасау (Создать) батырмасын басу.
   
2. 
   Автобасылым: таспалық (Автоотчет: ленточный) режиміне кіру.
   
3. 
   Бір кесте негізінде басылым жасау және алынған басылымды қарап шығу.
   

1. 
   Мәліметтер базасы терезесінде Басылымдар (Отчеты) парағына кіріп, бұрын жасалған басылымдардың бірін таңдап алып, Конструктор режиміне кіру.
   
2. 
   Басылымға керекті өзгерістер енгізу, мысалы, қаріптің көлемін, фонның және әріптердің түсін, тақырыптың түрін өзгерту, сурет енгізу және т.б..
   
3. 
   Алынған басылымды қарап шығу. Егер басылымның түрі қанағаттанарлықтай болмаса, тағы да өзгерістер енгізу.
   
4. 
   Осы әрекеттерді басқа басылымдарға да қолданып шығу.
   

1. 
   Көп кестелі басылым құрылатын кестелерді таңдап алу.
   
2. 
   Басты кесте үшін басылым жасау немесе бұрын құрылған басылымды қолдану. Бағынышты кесте үшін басылым жасау немесе бұрын құрылған басылымды қолдану.
   
3. 
   2-қадамда құрылған басылымда бағынышты басылым орналастырылатын аймақ құру және қандай басылым шығарылатынын көрсету.
   
4. 
   Алынған басылымды қарап шығу.
   
5. 
   Конструктор режиміне кіру және құрылған көп кестелі басылымға қажетті өзгерістер енгізу. Алынған басылымды қарап шығу.
   
6. 
   Көп кестелі басылым құруды басқа кестелер үшін де орындап шығар.