Жоспар: Факторлық талдаудың мәні мен негізгі ерекшеліктері

жүктеу/скачать 197,08 Kb.

Дата	14.11.2023
өлшемі	197,08 Kb.
	#191408

Байланысты:
Факторлық және кластерлік талдау

ФАКТОРЛЫҚ ТАЛДАУ
Факторлық талдаудың міндеттері мен мүмкіндіктері

ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Астана 2023
ЭТносаясаттағы факторлық
және кластерлік талдау

Жоспар:

1. Факторлық талдаудың мәні мен негізгі ерекшеліктері
2. Этносаясаттағы кластерлік талдау
3. Факторлық және кластерлік талдаудың негізгі талаптары

ФАКТОРЛЫҚ ТАЛДАУ

Бұл айнымалы мәндер арасындағы байланысты зерттеу үшін қолданылатын әдіс. Белгілі айнымалылар белгісіз айнымалылардың аз санына және кездейсоқ қатеге байланысты деп болжанады.

Факторлық талдаудың міндеттері мен мүмкіндіктері

Факторлық талдау зерттеушінің екі маңызды мәселесін шешуге мүмкіндік береді: өлшеу объектісін жан-жақты және дәйекті түрде сипаттау. Факторлық талдаудың көмегімен бақыланатын айнымалылар арасында сызықтық статистикалық корреляцияның болуына жауап беретін факторлардың жасырын айнымалыларын анықтауға болады. Факторлық талдаудың екі негізгі мақсаты:айнымалылар арасындағы қатынастарды анықтау, (айнымалылардың жіктелуі); деректерді сипаттау үшін қажетті айнымалылар санын азайту.

Әдетте, факторлық талдау бірнеше кезеңдерде жүзеге асырылады. Оларға келесілер жатады:

факторларды таңдау
факторларды жіктеу және жүйелеу.
нәтижелі және факторлық көрсеткіштер арасындағы қатынастарды модельдеу
факторлардың әсерін есептеу және олардың әрқайсысының нәтижелі көрсеткіштің өзгеруіндегі рөлін бағалау
факторлық модельді практикалық қолдану (нәтижелі көрсеткіштің өсу резервтерін есептеу)

Факторлық талдау кезеңдері
Факторлық талдаудың практикалық орындалуы оның шарттарын тексеруден басталады. Факторлық талдаудың міндетті шарттарына мыналар кіреді:

барлық белгілер сандық болуы керек; бақылаулар саны айнымалылар санынан кемінде екі есе көп болуы керек;
үлгі біркелкі болуы керек;
бастапқы айнымалылар симметриялы түрде бөлінуі керек;
факторлық талдау корреляциялық айнымалылар бойынша жүзеге асырылады

Факторлық талдауды қолдану шарттары
Факторлық талдау келесідей болуы мүмкін:

барлау - ол факторлардың саны мен олардың жүктемелері туралы болжамсыз жасырын факторлық құрылымды зерттеу кезінде жүзеге асырылады;
факторлардың саны мен олардың жүктемелері туралы гипотезаларды тексеруге арналған растау.

ФАКТОРЛЫҚ ТАЛДАУ ТҮРЛЕРІ
КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ
Кластерлік талдау (ағылш. cluster analysis) – зерттеулерді іріктеу туралы ақпаратты қамтитын, деректерді жинауды орындайтын, сондай-ақ объектілерді салыстырмалы біртекті топтарға ретке келтіретін көпөлшемді статистикалық рәсім болып табылады. Кластерлеу міндеті статистикалық өңдеуге, сондай-ақ оқыту міндеттерінің кең класына жатады. Алғаш рет "кластерлік талдау" терминін психолог Р. Трионгиеп ұсынған. Кейіннен "кластерлік талдау" терминінің синонимі болып саналатын бірқатар терминдер пайда болды: Автоматты жіктеу, ботриология. Кластерлік талдаудың қолдану аясы өте кең: ол археология, медицина, психология, химия, биология, мемлекеттік басқару, филология, антропология, маркетинг, әлеуметтану, геология және басқа салаларда қолданылады. Алайда, қолданудың әмбебаптығы көптеген сәйкес келмейтін терминдердің, әдістердің және тәсілдердің пайда болуына әкелді, бұл кластерлік талдауды біржақты қолдануды және дәйекті түсіндіруді қиындатады.
100-ге жуық әр түрлі кластерлеу алгоритмдері бар, алайда ең көп қолданылатыны - иерархиялық кластерлік талдау және k-орташа кластерлеу. Кластерлік талдау келесі негізгі міндеттерді орындайды:

типологияны немесе жіктеуді дамыту
объектілерді топтастырудың пайдалы тұжырымдамалық схемаларын зерттеу
деректерді зерттеу негізінде гипотезаларды құру
гипотезаларды тексеру немесе қолда бар деректерде қандай да бір жолмен бөлінген түрлердің (топтардың) шынымен бар-жоғын анықтау үшін зерттеу

КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ МІНДЕТТЕРІ
Зерттеу тақырыбына қарамастан кластерлік талдауды қолдану келесі кезеңдерді қамтиды:

кластерлеу үшін іріктеу. Бұл тек сандық деректерді кластерлеудің мағынасы бар дегенді білдіреді
үлгідегі объектілер бағаланатын көптеген айнымалыларды анықтау, яғни қолтаңба кеңістігі
объектілер арасындағы ұқсастықтың (немесе айырмашылықтың) белгілі бір өлшемінің мәндерін есептеу
ұқсас объектілер топтарын құру үшін кластерлік талдау әдісін қолдану.
кластерлік шешім нәтижелерінің дұрыстығын тексеру

КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ КЕЗЕҢДЕРІ

жүктеу/скачать 197,08 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: