Жоспар: - Темперамент ұғымына жалпы сипаттама.
- Темпераменттің негізгі қасиеттрі.
- Темперамент түрлері.
- Гален, Павлов, Гиппократ бойынша темперамент типтері.
- Қорытынды.
- Темперамент-жеке адамның биологиялық фундаменті, оның туа пайда болған қасиеті. «Темперамент» терминінің
- ( латынша « дұрыс араласу» деген ) қолданылуы көне замандағы Гиппократ және оны қолдаушылардың аңқау – материалистік түсінігімен байланысты. Олардың түсінігі бойынша адамдар темпераменті организмге бір сұйықтықтың араласуы арқасындағы басымдылығымен байланысты. Мысалы қан, мидан бөлінетін шырыш буырдан бөлінетін және бауырдан бөлінетін өт.
- Темперамент дегеніміз адамның жалпы мінездемесі. Ол жеке адамның туа пайда болған биологиялық сапасына негізделген. Темперамент жеке адамды анықтай алмайды, ол жеке адамның қасиетінің бірі.
Темпераменттің негізгі қасиеттері: - Сезімталдық – адамның қандай да психикалық жауап әрекетінің пайда болу ына себепші сыртқы әсер күшінің ең төменгі деңгейі
- Жауап-әрекетке келу – бірдей ықпалды сыртқы не ішкі әсерлерге болған ырықсыз жауап –әрекет дәрежесі
- Белсенділік – мақсатқа жетуде адамның қоршаған дүниеге ықпал жасау және кедергілерді жеңу үшін жұмсалған әрекет-қылығының қарқындылығы.
Икемділік – адамның сыртқы әсерлер мен өзгерген жағдайларға қаншалықты жеңіл әрі жылдам үйренісе алуы. - Икемділік – адамның сыртқы әсерлер мен өзгерген жағдайларға қаншалықты жеңіл әрі жылдам үйренісе алуы.
- Экстраверсия, интарверсия – адамның жауап әрекеті мен іс қимылына себепші жағдайлар – нақты мезеттегі сыртқы сезімдер.
- Сезімдік қызбалық – эмоционалдық жауап болуы үшін қажет ең төменгі әсердің шамасының туындау жолдары.
- Жүйке жүйесінің тума қасиеттерінен туындайтын адамның жеке өзгешілігі
Холерик - Ұстамсыз, жүйке жүйесі күшті, қозу басым, күйгелек, тынымсыз, шамданғыш, белсенді.
Сангвиник - Ширақ жүйке жүйесі күшті, қозу мен тежелуі тең, ашық, көпшіл, сөзшең, қайырымды, оптимист.
Флегматик Меланхолик Гиппократ бойынша темперамент типтерi. - Темпераменттер жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек дәрігері- Гиппократ (б.э.д. V ғ.). Гиппократ және оның шәкірттері организмнің өзгешеліктері денедегі “тіршілік шырындарына” байланысты деп қарады: денені жылытатын- қан, салқындатын- сөл, құрғататын- өт, дамқыл-дандыратын- қара өт, осылар бір-бірімен белгілі бір пропорциялық қатынаста болады.
- Сангвиник (латынша- сангуис)- қанның пропорциялық мөлшері көп болса;
- Флегматик (грекше- флегма)- сөл көп болса;
- Холерик (грекше- холе) өт көп болса;
- Меланхолик (мелайна холе)- күшті пропорция қара өтте болса.
Гален бойынша темперамент типтері. - Гиппократтың психологиялық тағылымын арқау ете отырып, ежелгі дүние дәрігері Клавдий Гален (б.э.д. II ғ.) алғашқы рет темперамент түрлеріне ғаламдық сипат берді. Ол біздің заманымызға дейін жеткен темперамент атауларын белгіледі: сангвиник (sangius- қан), флегматик (рhlegma- шырыш), холерик (chole- өт), меланхолик (melaschole- запыран). Гален -өндірген бұл ғажайып жаңалық кейінгі жүзжылдықтар желісінде көптеген ғалымдар ізденісіне күшті ықпалын тигізді.
И.П. Павлов бойынша темперамент типтері. - Жүйке жүйесінің типтері мен қабындағы қозу, тежелу, процестерінің үш негізгі белгісінің күші, тепе-теңдігі қозғалғыштығы деп олардың, бірінің екіншісіне алмаса алу қабілесттілігін айтады. Осы принципті негізге ала отырып, И.П. Павлов жүйке жүйесінің төмендегі түрлерін ажыратады:
Жүйке жүйесінің типтері | | | | - Күшті, қозуы тежелуінен басым
| - Күшті, қозуы мен тежелуі тең
| | - И.П.Павлов жүйке процесінің күшіне орай және күшті тип пен әлсіз типті айыра, дәстүрлі Гиппократ типотологиясына жақын жүйке жүйесінің төрт негізгі типін ажыратты:
- Күшті, қозу мен тежелуі теңдей, қозғалмалы- сангвиник.
- Күшті, қозу мен тежелуі теңдей, салғырт- флегматик.
- Күшті, қозуы басым- холерик.
- Әлсіз тип- меланхолик.
- Сұрақтары:
- Жүйке жүйесі күшті, тежелу басым, қозғалысы баяу, өте сақ, байсалды, жақсылық тілейді, бір қалыпты.
- Ширақ жүйке жүйесі күшті, қозу мен тежелуі тең, ашық, көпшіл, сөзшең, қайырымды, оптимист.
- Жүйке жүйесі әлсіз адамдар, өкпелегіш, пессимист, тұйық, сөзге сараң, баяу.
- Психологиялық тұрғыдан 4 темпераментке бөлген.
- Бас миы қозу мен тежелу процестерін еске ала отырып орталық нерв жүйесін бөлген орыс ғалымы.
Пайдаланылған әдебиеттер: - “Жалпы психология” Алматы. Дарын
- К.С. Жұмасова оқулық Астана қаласы.
Назар аударғандарыңызға рахмет!
Достарыңызбен бөлісу: |
