Жүсіпбек Аймауытов аса дарынды адам болған, оның эстетикалық, көркемдік көзқарастары қоғам белсенділігі мен ішкі қарама-қарсы күрестің нәтижесінде қалыптасқан
жүктеу/скачать 22,48 Kb.
|
Zhusupbek Aymautov
|
Zhusupbek Aymautov — the man with generous talent, esthetic and artistic views of whom were created in the most difficult years «storm and impact», public activity and opposition — two revolutions, national and patriotic movement «Alash», hot discussions about the future of the Steppe. Reflection of the rough changes happened in society, demolition of the old world and revival of the new, could not affect subject, a genre originally and language of the talented writer. Жүсіпбек Аймауытов — аса дарынды адам болған, оның эстетикалық, көркемдік көзқарастары қоғам белсенділігі мен ішкі қарама-қарсы күрестің нәтижесінде қалыптасқан. Осы кезде орын алып жатқан екі төңкеріс, ұлт-азаттық «Алаш» қозғалысы да оның тағдырына ықпалдарын тигізген… Даланың болашағы шешілген болатын, сондықтан аталған оқиғалардың барлығы жазушының тақырыптарына, оның ерекше стиліне мен жанрлық түрлілігіне әсер еткен. Источник: http://e-history.kz/kz/publications/view/790 © e-history.kz Жүсіпбек Аймауытов кезінде аудармашы ретінде-де танылды. Ол аударған А. С. Пушкиннің, Н. В. Гогольдің, Г. Мопассанның, В. Шекспирдің, К. Берковичтің, С. Чуйковтың шығармалары жаңа қалыптасып келе жатқан қазақ аударма өнерінің өрісін қаншалықты кеңейтсе, жазушының әлем әдебиетінің көрнекті туындыларын қазақ тіліне аударудағы тамаша аудармашылық дарындылығын да соншалықты айқын танытты. Оның аудармалары билингвизмін дәлелдеп тұр. 1925 жылы шыққан «Аударма туралы» атты мақаласында ол орыс тілінен қазақ тіліне аудару және жазылу тәртібі жайлы ой қозғады. Zh. Aymautov fruitfully worked «in the small genre of» prose. Besides the well-known story «Guilt Kunekey», his other works «Is this life», «Shepherd Tastamak», «Report Zhidebaya» and others were presented to wider audience. Translation is another talent of the writer. The brilliant translations in the Kazak language of A. Pushkin’s, L. Tolstoy’s, M. Gorky’s, Maupassant’s, Shakespeare’s, Hugo’s, R. Tagore’s, etc. works shows the bright evidence of language bilingualism of Zh. Aymautov, who perfectly knew Russian language. Aymatov was the one who laid the scientific foundation of a literary translation in the Kazakh literature — the article «About the Translation» («Audarma turaly») was written in 1925. Жүсіпбек Аймауытов педагогика, психология саласына зерттеу жұмыстар жүргізді, оған қоса бірнеше пьеса, ірі-ірі еңбектер жазды. Атап айтқанда, «Рабиға», «Сылан қыз», «Шернияз», «Мансапқорлар» «Ел қорғаны», «Қанапия мен Шарбану» сондай-ақ, «Қартқожа», «Ақбілек», «Дәмелі» атты романдары мен «Күнекейдің жазығы» повесі, «Қызыл отан», «Жел үстінде» әңгімесі, «Жаман тымақ», «Көк өгіз» атты балаларға арналған әңгімелері қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылды. 1918 жылы «Абай» журналының бас редакторы болып жұмыс істеген. Ол журналды Мұхтар Әуезовпен бірлесіп шығарады. Мұхтар Әуезов Аймауытовты «менің ұстазым» деп атап жүрген. 1919–1920 жылдарында ол Семейдегі мұғалімдер семинариясында сабақ береді. Семей губерниялық оқу бөлімінің меңгерушісі, «Қазақ тілі» газетінің редакторы болады. Zhusupbek Aymautov was the editor of the magazine «Abay» which since 1918 began to be published in Semey. Together with Mukhtar Auezov he published this magazine, print in his the articles and stories. It was not accident that the classic of the Kazakh literature Mukhtar Auezov called Aymautov as his teacher. Along with literary activities, he was engaged in pedagogics and psychology. In 1919–1920 he taught on pedagogical courses in Semey. He was elected the delegate of constituent congress of Councils of Kazakhstan, the member of Presidium of Central Executive Committee and Narkompros’s board of the republic, the member of an editorial board in case of the State publishing house, worked as the ««Kazakh tili» («Kazakh language») newspaper’s editor. In subsequent he worked as the manager of elementary school in Karkaralinsk, then in Orenburg and Tashkent. Since 1926, he worked as the director of a Pedagogical College of Chimkent. In a pedagogical field he reached big heights. He was the author several textbooks and methodical manuals for teachers of schools and pedagogical educational institutions — "Didactics", "A manual on education", "An end-to-end system of guiding of lessons", scientific works: "Psychology" and "Psychology and choice of profession". He was the author of verses "Anthem", "A soldier’s Marseillaise", poems "Song to light", transferred to Kazakh language "International" and "Young Guard". He contributed to the poetry a lot of the new: use of a free verse, non-traditional for the Kazakh poetry, non-compliance with an external rhyme when saving internal rhythmic, etc. Zhusupbek Aymautov — one of founders of the Kazakh pedagogics and psychology. He is the author of more than ten books, hundreds of scientific publications, textbooks and manuals on pedagogics, psychology and ethics. Creative achievement of the writer is the novel "Kartkozha" written at the level of samples of the European prose. The author is interested in an inner world and character of the hero, person from the people. The novel "Kartkozha" is revelation of national prose, is constructed on real historical events. The remained copy of "Kartkozhy" of that time, 1926 Prototype of the main character of the novel is one of outstanding figures of the time and the people, the companion and the colleague of Aymautov — Kartkozha Toganbayev. Toganbayev was born in 1896 in the territory of the Bayanaulsky region. The primary education he received at the village mullah. He was sharp minded pupil among others. After mobilization of rear works, Toganbayev returned as the different person — full of plans and desires to study. In 1927, he graduated worker’s faculty in Omsk, then in 1931 — Tomsk Technological Institute. Kartkozha Toganbayev — the highly educated person, knew the Russian, Latin, Arab, Tatar languages and could masterly draw. He worked as the journalist, teacher and was the brilliant translator. The hero of the novel "Kartkozha" — a generalized character of the intellectual who made himself: the native of poor people, this person gradually begins to see clearly, directs to knowledge and thanks to education becomes among the heroes of a new era. At the same time, tragic time in which lived and against which foundations Kartkozha fought, is described by Aymautov with all reliability: it was both class antagonism and a difficult life of the poor in the Kazakh auls (villages), and the cruel decree of the imperial government on mobilization. Aymautov stands at the origins of the Kazakh dramatic art, he — the organizer of the first theatrical groups, the production director of the plays on the Kazakh scene. His plays "Defender of the People", "Careerists", 'Sherniyaz" and "Rabiga" testify his unique dramaturgic talent. One of its outstanding drama works "Sherniyaz' (1925–1926) devoted to Sultanmakhmut Toraygyrov’s memory, it touches on an issue of relation of the city and village. The play was published in Semey and was put on scenes of theaters. Its principal feature was that it was written by verses alternately with a blank verse. In department of rare manuscripts in Central scientific library of the Kazakhstan’s Academy of Science there were Aymautov’s letters written by him in 1927–1927. In one of them he wrote: "Last year when competition on the best play was announced, I wrote the play "Sherniyaz" and participated in competition. The first place was adjudged to the play. But I refused a prize in favor of the play "Karakoz" of Mukhtar Auezov which took the second place because he studies in the distance and money is more necessary to him than me". Zhusupbek Aymautov was repressed almost the first from among representatives of the advanced Kazakh intellectuals. Last photo of Zh. Aymautov Investigation lasted the whole year, and thus there was no proof in the brought charges. Despite to it, without trial, the decision on execution of the writer was made in absentia. His life broke while the real talent of the artist, apparently, only revealed, finding a steady support in rich life experience — he was only 41. But even such early death at the peak of a creative power, a severe era in which Aymautov lived and created, did not prevent it to show the multi faced personality and become the pioneer in many aspects of cultural and scientific life of the Kazakh society. Certificate about Zh. Aymautov's rehabilitation, 1990 DEMCHENKO Alena Material was prepared together with museum named after Bukhar Zhyrau Use of materials for publication, commercial use, or distribution requires written or oral permission from the Board of Editors or the author. Hyperlink to National Digital History portal is necessary. All rights reserved by the Law RK “On author’s rights and related rights”. To request authorization email to kaz.ehistory@gmail.com or call to (7172) 79 82 06 (ext.111) Comments To leave comment you must enter or register Источник: http://e-history.kz/en/publications/view/790 © e-history.kz 926 жылы жарық көрген «Қартқожа» романының бізге жеткен жалғыз данасы Кейін ол Қарқаралыда мектеп мұғалімінің меңгерушісі болады. Орынбор, Ташкент қалаларында да жұмыс істеп көрген. 1926 жылдан бастап ол Шымкент қаласының педтехникумның директоры болып жұмыс істейді. Жүсіпбек дарынды ұстаз болған. Оның халыққа білім беру орындарында ұстаздық, жетекшілік қызмет атқара жүріп жазған жас ұрпақты жаңаша тәрбиелеу, жаңаша білім беру мақсатын көздеген «Тәрбиеге жетекші», «Психология», «Жан жүйесі және өнер таңдау» атты елеулі кітаптары мен оқу құралдары кезінде халық тағдыры үшін ерекше рөл атқарған еңбектер болды. Ол поэззияға жаңалықтар енгізген: атап айтқанда, верлибрді қосып, өлеңнің сыртқы ұйқасы бұзылғанымен, өлеңнің ішкі ырғағы сақталған. Жүсіпбек Аймауытов — педагогика мен психология ғылымдарының негіз салушылардың бірі болып саналады. Ол оннан астам кітаптардың, жүзден астам ғылыми жарияланымдардың, оқулықтардың мен педагогика, психология, этика саласындағы көптеген оқулықтардың авторы. «Қартқожа» шығармасы автордың жетістігі болып табылады. Ол еуропалық прозалық шығармалардың жоғары-деңгейінде жазылған. Авторға кейіпкердің сыртқы келбеті мен ішкі әлемі аса қызық боп көрінген. «Қартқожа» романы шынайы өмір сүрген адамдарға негізделеді. Романдағы оқиғалар бас кейіпкер Қартқожаның басынан өткен нақты жағдайларға негізделген. Романның түптұлғасы Аймауытовтың әріптесі мен досы — Қартқожа Тоғанбаев болды. Ол 1896 жылы Баянауыл ауданының жерінде дүниеге келген. Алғашқы білімін ауыл молдасынан алған. Тылдағы жұмыстарға қатысады. Қайтіп келгенде оның білімге деген ынтасы өсіп кетті. Қартқожа Тоғанбаев — заманның оқымысты, көзі ашық адамдардың бірі болды. Ол латын, татар, араб, латин тілдерін меңгерген. Ол тілші, мұғалім, аудармашы қызметтерін атқарып жүрген. Романдағы оқиғалар бас кейіпкер Қартқожаның басынан өткен нақты жағдайларға негізделген. Сол арқылы жазушы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысының басталуы мен оның патшаны тақтан құлатқан 1917 жылғы, ақпан төңкерісіне ұласуы, қазақ азаматтарының ел ішіндегі әлеуметтік тартысқа араласуы, алаш қозғалысының өмірге келуі, ақтар мен қызылдардың соғысы, қазан төңкерісі, азамат соғысы тұсындағы жайларды баяндайды. Осы оқиғалар тұсында роман кейіпкері Қартқожа да есейіп, ес жинайды, алға қарайды, болашаққа бет алады. Аймауытов қазақ драматургиясының басында тұрған. Ол қазақ сахнасына өзінің қойылымдарын қойған. Ол «Ел қорғаны», «Мансапқорлар», 1926 жылы «Қанапия мен Шәрбану», «Шернияз» атты драмалық шығармалар жазады. Источник: http://e-history.kz/kz/publications/view/790 © e-history.kz жүктеу/скачать 22,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|