К о д е к с республики казахстан

66
3.  Мүгедек  жұмыскерлерді  түнгі  уақытта  жұмысқа  тартуға,  оларға 
мұндай  жұмысқа  медициналық  қорытындыға  сэйкес  денсаулық  жағдайына 
байланысты тыйым салынбаған жағдайда, олардың жазбаша келісімімен ғана 
жол беріледі.
4. Жұмыс беруші:
1)  жеті  жасқа  дейінгі  балалары  бар  әйелдерді  жэне  жеті  жасқа дейінгі 
балаларды анасыз тәрбиелеп отырған басқа да адамдарды;
2)  он  алты  жасқа  дейінгі  мүгедек  балаларды  тәрбиелеп  отырған 
жүмыскерлерді  жазбаша  келісімінсіз  түнгі  уақыттағы  жұмысқа  тартуға 
қүқылы емес.
77-бап. Үстеме жүмыс
1.  Осы  баптың  2-тармағында  козделген  жағдайларды  қоспағанда, 
үстеме  жүмыстарга  тартуға  жүмыскердің  жазбаша  келісімімен  ғана  жол 
беріледі.
2. Жұмыскердің келісімінсіз мынадай жағдайларда:
1)  елдің  қорғанысы  үшін,  сондай-ақ  төтенше  жағдайларды,  дүлей 
зілзаланы  немесе  өндірістік  аварияны  болдырмау  не  олардың  зардалтарын 
дереу жою үшін қажетті жүмыстарды жүргізу кезінде;
2) 
сумен 
жабдықтаудың, 
газбен 
жабдықтаудың, 
жылумен 
жабдықтаудың,  энергиямен  жабдықгаудың  жэне  тіршілікті  қамтамасыз 
етудің  басқа  да  жүйелерінің  қалыпты  жүмыс  істеуін  бүзатын  өзге  де  мэн- 
жайларды жою үшін;
3)  егер  жүмыста  үзіліс  жасауға  болмаса,  ауыстыратын  жүмыскер 
келмей  қалғанда,  басқа  жүмыскермен  ауыстыру  шараларын  дереу  қолдана 
отырып, жүмысты жалғастыру үшін;
4) денсаулықтан айырылу немесе  олім қаупі тонген  азаматтарға шүғыл 
жэне  кезек  күттірмейтін  жәрдем  корсету  үшін  үстеме  жүмыстарға  жол 
беріледі.
3. Үстеме жүмысқа мынадай жүмыскерлер:
1)  жүмыс  берушіге  жүктілігі  туралы  анықтаманы  үсынған  жүкті 
эйелдер;
2) он сегіз жасқа толмағандар;
3) мүгедектер жіберілмейді.
78-бап. Үстеме жүмыстардың шекті саны
1. 
Үстеме жүмыстар эрбір жүмыскер үшін тэулік ішінде — екі  сағаттан, 
ал  ауыр  жүмыстарда,  еңбек  жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жүмыстарда бір сагаттан аспауға тиіс.

67
2.  Үстеме  жұмыстардың  жалпы  үзақтығы  айына  он  екі  сағаттан  және 
жылына бір жүз жиырма сағаттан аспауға тиіс.
3.  Үстеме  жұмыстардың  шекті  санын  шектеу  осы  Кодекстің  77-бабы
2-тармағының  1)  және  4)  тармақшаларында  козделген  жағдайлардағы 
жұмыстарға қолданылмайды.
79-бап. Жұмые уақытын ееепке алуды жүргізу тэртібі
1.  Жұмыс  беруші  жүмыскердің  нақты  жүмыс  істеген  жұмыс  уақытын 
есепке алуды жүргізуге міндетті.
2.  Жүмыскер  жұмыс  істеген  жэне  жүмыс  істемеген  уақыт  есепке 
алынуға тиіс. Бүл ретте үстеме жүмыстар уақыты, түнгі уақыттағы, демалыс, 
мереке күндеріндегі жүмыстар, іссапар күндері бөлек есепке алынады.
3. Жүмыс уақытын есепке алуды жүргізудің нысаны мен тэртібі жүмыс 
берушінің актісінде айқындалады.
4.  Жұмыскердің  жүмыс  уақытына  жүмыстарды  жүмыс  орнынан  тыс 
жерлерде орындаған не олардың орындалуын жүмыс беруші нақты уақытпен 
тіркей  алмайтын  кезеңдер  қосылатын  жағдайларда,  бүл  кезеңдер  жүмыс 
уақытын  есепке  алу  құжаттарында  еңбек  шартында  белгіленген  жүмыстар 
колемін орындау ретінде белгіленеді.
7-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЫ
80-бап. Тынығу уақытының түрлері
Тынығу уақытының түрлері:
1) жүмыс күні (жүмыс ауысымы) ішіндегі үзілістер:
- тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс;
- ауысымішілік жэне арнайы үзілістер;
2) күнделікті (ауысымаралық) тынығу;
3) демалыс күндері (вахтааралық тынығу);
4) мереке күндері;
5) демалыстар болып табылады.
81-бап. Тынығуға жэне тамақтануға арналған үзіліс
1. 
Жүмыскерге  күнделікті  жүмыс  (жүмыс  ауысымы)  ішінде  тынығуға 
жэне  тамақтануға  арналған,  үзақтығы  жарты  сағаттан  кем  болмайтын  бір 
үзіліс берілуге тиіс.

68
2.  Тынығуға  жэне  тамақтануға  арналған  үзіліс  беру  уақыты,  оның 
үзақтығы  еңбек  тәртіптемесі  қағидаларында,  еңбек,  үжымдық  шарттарда 
белгіленеді.
3. Тынығуға жэне тамақтануға арналған үзіліс уақыты жүмыс уақытына 
қосылмайды.  Өндіріе  жағдайлары  бойынша  үзіліе  беру  мүмкін  болмайтын 
жүмыстарда  жұмыс  беруші  жүмыекерді  жүмые  уақытында  арнайы 
жабдьщталған  орында  тынығу  жэне  тамақтану  мүмкіндігімен  қамтамасыз 
етуге міндетті. Мүндай жүмыстардың тізбесі, тынығудың жэне тамақтанудың 
тэртібі  мен  орны  үжымдық  шартта  немесе  жүмыс  берушінің  актілерінде 
белгіленеді.
82-бап. Ауысымішілік жэне арнайы үзілістер
1.  Жүмыстың  жекелеген түрлерінде  жүмыскерлерге  өндіріс  пен  еңбек 
технологиясына жэне  оларды үйымдастыруға  байланысты,  жүмыс  уақытына 
қосылатын  ауысымішілік  үзілістер  беріледі.  Бүл  жүмыс  түрлері,  мүндай 
үзілістердің  үзақтығы  мен  оларды  берудің  тәртібі  үжымдық  шартта  немесе 
жүмыс берушінің актілерінде айқындалады.
2. 
Жылдың 
суық 
немесе 
ыстық 
мезгілінде 
ашық 
ауада, 
жылытылмайтын  жабық үй-жайларда жүмыс  істейтін,  сондай-ақ тиеу-түсіру 
жүмыстарында  істейтін  жұмыскерлерге  жылыну  не  салқындау  жэне  тынығу 
үшін  жүмыс  уақытына қосылатын  арнайы үзілістер  беріледі.  Жұмыс  беруші 
жүмыскерлердің  жылынуына,  салқындауына  жэне  тынығуына  арналған  үй- 
жайлардың жабдықталуын қамтамасыз етуге міндетті.
3.  Бір  жарым  жасқа  дейінгі  балалары  бар  әйелдерге,  бір  жарым  жасқа 
дейінгі  балаларды  анасыз  тәрбиелеп  отырған  әкелерге  (бала  асырап 
алушыларға)  баланы  (балаларды)  тамақтандыру  үшін  жүмыстың  эрбір  үш 
сағатынан сиретпей үзақтығы мынадай:
1) бір баласы барларға -  әрбір үзіліс кемінде отыз минут;
2)  екі  немесе одан көп баласы  барларға — эрбір үзіліс  кемінде бір  сағат 
болатын қосымша үзілістер беріледі.
4.  Осы  баптың  3-тармағында  көрсетілген  жүмыскердің  отініші 
бойынша  баланы  (балаларды)  тамақтандыруға  арналған  үзілістер  тынығуға 
жэне  тамақтануға  арналған  үзілістерге  қосылады  не  жиынтық  үзілістер 
жүмыс күнінің (ауысымның) басында немесе аяғында беріледі.
5.  Баланы  (балаларды)  тамақтандыруға  арналған  үзілістер  жүмыс 
уақытына қосылады. Үзілістер уақытында әйелдердің, әкелердің, бала асырап 
алушылардың орташа жалақысы сақталады.

69
83-бап. Күнделікті (ауысымаралық) тынығудың ұзақтығы
Жүмыскердің  жұмыстың  аяқталуы  мен  оның  келесі  күні  басталуы 
(жүмыс  ауысымы)  арасындағы  күнделікті  (ауысымаралық)  тынығуының 
ұзақтығы он екі сағаттан кем болмайды.
84-бап. Демалыс күндері
1. Жұмыскерлерге апта сайын демалыс күндері беріледі.
2.  Бес  күндік  жүмыс  аптасында  жұмыскерлерге  аптасына  екі  демалыс 
күні, ал алты күндік жұмыс аптасында -  бір демалыс күні беріледі.
3.  Бес  күндік  жэне  алты  күндік  жүмыс  аптасында  жексенбі  жалпы 
демалыс  күні  болып  табылады.  Бес  күндік  жұмыс  аптасындағы  екінші 
демалыс  күні  үжымдық  шартта  немесе  еңбек  тәртіптемесі  қағидаларында 
белгіленеді.
4.  Үздіксіз  өндірістерде  немесе  өндірістік-техникалық  жағдайлар 
бойынша  немесе  халыққа  ұдайы  үздіксіз  қызмет  корсету  қажеттілігі 
салдарынан  демалыс  күндері  жұмысты  тоқтату  мүмкін  болмайтын 
өндірістерде  істейтін, 
сондай-ақ  вахталық  әдіспен  жұмыс  істейтін 
жүмыскерлерге  (жұмыскерлер  тобына)  демалыс  күндері  ауысымдық 
кестелерге  (вахталар  кестелеріне)  сэйкес  аптаның  эр  күндері  кезекпен 
беріледі.
5.  Қолданылатын  жүмыс  режимдеріне  жэне  ауысымдық  кестелерге 
(вахталар  кестелеріне)  қарамастан,  мүсылман  күнтізбесі  бойынша  атап 
өтілетін  Құрбан  айттың  бірінші  күні,  7  қаңтар  -   православиелік  Рождество 
демалыс күндері болып табылады.
6.  Іссапарда жүрген жұмыскер демалыс күндерін  озі жіберілген  жұмыс 
берушінің еңбек тәртіптемесі қағидаларына сәйкес пайдаланады.
85-бап. Демалыс жэне мереке күндеріндегі жұмыс
1. 
Ауысымдық кесте немесе вахталық кесте бойынша вахталық әдіспен 
жұмыс  істейтін  жұмыскерлерді  мереке  күндерінде,  сондай-ақ  осы Кодекстің 
84-бабының  5-тармағында  козделген  демалыс  күндерінде  жұмысқа  тарту 
үшін  жүмыскерлердің  жазбаша  келісімі  жэне  жүмыс  берушінің  актісін 
шығару талап етілмейді.
Осы  Кодекстің  86-бабында  козделген  жағдайларды  қоспағанда, 
демалыс  жэне  мереке  күндеріндегі  жүмысқа  жүмыскердің  жэне  ауысымдық 
кесте  (вахталар  кестесі)  бойынша  жүмыс  істейтін  жүмыскерлердің  жазбаша 
келісімімен  немесе  оның  отініші  бойынша жүмыс  берушінің  актісі  негізінде 
жол беріледі.

70
2. Демалыс жэне мереке күндеріндегі жұмыс үшін жұмыскердің қалауы 
бойынша  оған  басқа  демалыс  күні  беріледі  немесе  осы  Кодекстің
109-бабында көрсетілген мөлшерде ақы төленеді.
3.  Мереке  күндері  кезеңінде,  сондай-ақ  осы  Кодекстің  84-бабының 
5-тармағында  козделген  демалыс  күндерінде  жұмыс  уақытын  утымды 
пайдалану  мақсатында  Қазақстан  Республикасының  Үкіметі  демалыс 
күндерін басқа жұмыс күндеріне ауыстыруға құқылы.
4.  Жүмыс  берушіге  жүктілік  туралы  анықтаманы  үсынған  жүкті 
эйелдерді  демалыс  жэне  мереке  күндерінде  жұмысқа  тартуға  тыйым 
салынады.
86-бап. Жүмыскердің келісімінсіз демалыс жэне мереке күндері 
жүмыска тартудың айрықша жағдайлары
Жұмыскердің  келісімінсіз  демалыс  жэне  мереке  күндері  жұмысқа 
тартуға мынадай жағдайларда:
1)  тотенше  жағдайлардың,  дүлей  зілзаланың  немесе  өндірістік 
аварияның алдын алу не олардың зардаптарын дереу жою үшін;
2)  еңбек  қызметіне  байланысты  жазатайым  оқиғалардың,  мүліктің 
жойылуының немесе бүлінуінің алдын алу жэне оларды тергеп-тексеру үшін;
3) тұтастай үйымның  немесе  оның жекелеген  болімшелерінің  одан  эрі 
қалыпты  жұмыс  істеуі  жедел  орындалуына  байланысты  болатьш  тітүғыл, 
күтпеген жүмыстарды орындау үшін жол беріледі.
87-бап. Демалыс түрлері
1. Жұмыскерлерге демалыстардың мынадай түрлері беріледі:
1) жыл сайынғы ақы толенетін еңбек демалыстары;
2) элеуметтік демалыстар.
2.  Жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысы  жүмыскердің 
тынығуына,  жұмыска  қабілеттілігін  қалпына  келтіруіне,  денсаулығын 
нығайтуына жэне жұмыскердің озге де жеке қажеттіліктеріне арналады және 
жүмыс  орны  (лауазымы)  мен  орташа  жалақысы  сақтала  отырып,  белгілі  бір 
күнтізбелік күндер санына беріледі.
3.  Жұмыскерлерге  жыл  сайынғы  ақы  толенетін  еңбек  демалысының 
мынадай түрлері беріледі:
1) жыл сайынғы негізгі ақы төленетін еңбек демалысы;
2)  жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалысы.
4.  Әлеуметтік демалыс деп ана болуга,  балалардың күтіміне,  өндірістен 
қол  үзбей  білім  алуга  қолайлы  жағдайлар  жасау  мақсатында  жэне  өзге  де 
әлеуметтік  мақсаттарда  жұмыскерді  белгілі  бір  кезеңге  жүмыстан  босату 
түсініледі.

71
5.  Жұмыскерлерге  әлеуметтік  демалыстардың  мынадай  түрлері 
беріледі:
1) жалақы сақталмайтын демалыс;
2) оқу демалысы;
3)  жүктілікке  жэне  бала  (балаларды)  тууға,  жаңа  туған  баланы 
(балаларды) асырап алуға байланысты демалыс;
4)  бала  үш  жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы 
сақталмайтын демалыс.
Егер  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  өзгеше  көзделмесе, 
әлеуметтік демалыста болған кезең еңбек өтіліне есептеледі.
6. Демалыс беру жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.
88-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысының 
үзақтығы
Егер  осы  Кодексте,  Қазақстан  Республикасының  өзге  де  нормативтік 
құқықтық  актілерінде,  еңбек,  ұжымдық  шарттарда  жэне  жұмыс  берушінің 
актілерінде  көбірек  күн  саны  көзделмесе,  жүмыскерлерге  ұзақтыгы 
күнтізбелік  жиырма  төрт  күн  болатын  жыл  сайынгы  ақы  толенетін  негізгі 
еңбек демалысы беріледі.
89-бап. Жыл сайынғы ақы толенетін қосымша еңбек демалыстары
1.  Мыналарга:
1) 
ауыр  жұмыстарда,  еңбек  жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жұмыстарда істейтін жұмыскерлерге  Өндірістердің, цехтардың,  кәсіптер мен 
лауазымдардың тізіміне, ауыр жұмыстардың, еңбек жагдайлары зиянды жэне 
(немесе) қауіпті жүмыстардың тізбесіне сэйкес ұзақтығы кемінде күнтізбелік 
алты  күн болатын жыл сайынгы  ақы толенетін қосымша еңбек демалыстары 
беріледі.
Ауыр,  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті  жағдайлардагы  еңбегі  ондірістік 
объектілерді  еңбек  жагдайлары  бойынша  аттестаттау  нэтижелерімен 
расталган  жұмыскерлерге  жыл  сайынгы  ақы  толенетін  қосымша  еңбек 
демалыстары беріледі.
Жұмыс  беруші  ондірістік  объектілерді  еңбек  жагдайлары  бойынша, 
сондай-ақ 
аттестаттауга 
жатпайтын 
жұмыс 
орындары 
бойынша 
аттестаттауды  откізбеген  жагдайда,  жыл  сайынгы  ақы  толенетін  қосымша 
еңбек  демалыстары  Өндірістердің,  цехтардың,  кэсіптер  мен  лауазымдардың 
тізіміне, ауыр жұмыстардың, еңбек жагдайлары зиянды жэне (немесе) қауіпті 
жұмыстардың тізбесіне сэйкес толық колемде беріледі;

72
2) 
бірінші  жэне  екінші  топтардағы  мүгедектерге  ұзақтығы  кемінде 
күнтізбелік  алты  күн  болатын  жьш  сайынғы  ақы  төленетін  қосымша  еңбек 
демалыстары беріледі.
2.  Жұмыскерлердің  өзге  санаттарына  жыл  сайынгы  қосымша 
демалыс беру  жэне  оның ұзақтыгы  Қазақстан  Республикасының  заңдарында 
белгіленуі мүмкін.
3.  Еңбек,  ұжымдық  шарттарда  жүмыскерлерге  үздіксіз  үзақ  жүмысы, 
маңызды,  күрделі,  жедел  жүмыстарды,  сондай-ақ  өзге  де  сипаттағы 
жүмыстарды  орындағаны  үшін  көтермелеу  сипатындағы  жыл  сайынғы  ақы 
төленетін қосымша демалыстар белгіленуі мүмкін.
90-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының 
үзақтығын есептеу
1.  Жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысының  ұзақтығы, 
қолданылатын  жұмыс  режимдері  мен  ауысымдық  кестелерге  қарамастан, 
жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек демалысы  күндеріне  тура  келетін  мереке 
күндері есепке алынбай, күнтізбелік күндермен есептеледі.
2.  Жыл  сайынғы  ақы төленетін  еңбек демалысының  жалпы үзақтығын 
есептеу  кезінде  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  қосымша  еңбек  демалыстары 
жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысына қосылады.
91-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы  берілген кезде 
еңбек өтілін есептеу
Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалысы берілген кезде:
1) нақты жүмыс істелген уақыт;
2)  жүмыскер  нақты  жүмыс  істемеген,  бірақ  оның  жүмыс  орны 
(лауазымы) мен жалақысы толық немесе ішінара сақталған уақыт;
3)  жүмыскер  еңбекке  уақытша  қабілетсіздігіне  байланысты  нақты 
жүмыс  істемеген  уақыт,  оның  ішінде  жүктілігіне  және  босануына 
байланысты демалыста болған уақыт;
4)  жүмыскер  жүмысына  қайта  алыну  алдында  нақты  жүмыс  істемеген 
уақыт еңбек өтіліне қосылады.
92-бап. Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалыстарының кезеңін 
айқындау жэне оларды беру тэртібі
1. 
Жұмыскерге  жүмыс  істеген  бірінші  жэне  келесі  жылдары үшін жыл 
сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысы  тараптардың  келісімі  бойынша

73
жүмыс жылының кез келген уақытында беріледі.
2.  Жүмыс  жылы  жұмыскердің  бірінші  жұмыс  күнінен  бастап 
есептелген күнтізбелік он екі айды күрайды.
3.  Жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек демалысы  жүмыскер  мен  жұмыс 
берушінің  арасындағы  келісім  бойынша  бөліктерге  бөлінуі  мүмісін.  Бүл 
ретте,  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысының  бір  бөлігі 
жүмыскердің  еңбек  шартында  козделген  демалыс  үзақтыгының  күнтізбелік 
екі аптасынан кем болмауга тиіс.
4.  Жыл  сайынгы  еңбек демалысына ақы төлеу -  ол басталганға дейінгі 
үш жүмыс күнінен кешіктірілмей,  ал еңбек демалысы демалыстар  кестесінен 
тыс  берілген  жағдайда,  ол  берілген  күннен  бастап  үш  жұмыс  күнінен 
кешіктірілмей жүргізіледі.
5.  Қоса  атқаратын  жүмыс  туралы  еңбек  шарты  бойынша  жүмыс 
істейтін  жүмыскерлерге жыл  сайынгы ақы  төленетін  еңбек демалысы негізгі 
жүмысы бойынша демалыспен бір мезгілде беріледі.
Егер  қоса  атқаратын  жүмыс  туралы  еңбек  шарты  бойынша  жыл 
сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысыньщ  үзақтыгы  негізгі  жүмыс 
бойынша  демалыстың  үзақтығынан  аз  болса,  жүмыс  беруші  қоса  атқарушы 
жұмыскердің  отініші  бойынша  оған  демалыстар  үзақтыгының  айырмасын 
қүрайтын күндерге жалақы сақталмайтын демалыс береді.
6.  Демалыс  беру,  ауыстыру  не  жыл  сайынгы  ақы  төленетін  еңбек 
демалысынан кері шақыртып алу жүмыс берушінің актісімен ресімделеді.
93-бап. Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалыстарын берудің 
кезектілігі
1.  Жүмыскерлерге  жыл  сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысын 
берудің  кезектілігі  жыл  сайын  жүмыс  беруші  жүмыскерлер  пікірін  ескере 
отырып бекітетін  демалыстар  кестесіне  сэйкес  айқындалады не тараптардың 
келісімі бойынша демалыстар кестесінен тыс белгіленеді.
2.  Демалыстар  кестесі  ондірістік  қажеттілікке  байланысты  озгертілген 
жагдайда,  жүмыс  беруіні  бүл  туралы  жүмыскерге  еңбек  демалысы 
басталардан кемінде екі апта бүрын хабардар етуге міндетті.
94-бап. Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалысын ауыстырудың 
жагдайлары мен тэртібі
1.  Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалысы мынадай жагдайларда:
жүмыскер еңбекке уақытша қабілетсіз болганда;

74
жүктілікке  жэне  босануға  байланысты  демалыс  кезінде  толық  немесе 
оның бір бөлігі ауыстырылады.
2.  Осы баптың  1-тармағында көзделген жағдайларда жыл  сайынғы ақы 
төленетін  еңбек  демалысы  (оның  бір  бөлігі)  жүмыскердің  өтініші  бойынша 
жыл 
сайынғы 
ақы 
төленетін 
еңбек 
демалысында 
болу 
кезеңіне 
ауыстырылады.  Ауыстырылған  еңбек  демалысы  тараптардың  келісімі 
бойынша  келесі  жүмыс  жылының  еңбек  демалысына  қосылуы  немесе 
жұмыскердің  өтініші  бойынша  ағымдағы  жұмыс  жылында  бөлек  берілуі 
мүмкін.
3.  Пайдаланылмаған  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысын  не 
оның бір бөлігін қатарынан екі жыл бойы бермеуге тыйым салынады.
95-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысынан кері 
шақыртып алу
1.  Жүмыс  беруші  өндірістік  қажеттілік  жағдайында  жыл  сайынғы  ақы 
төленетін  еңбек  демалысын  жүмыскердің  жазбаша  келісімімен  ғана  үзуі 
мүмкін.
2. Кері шақыртып алуға байланысты жыл сайынғы ақы төленетін еңбек 
демалысының  пайдаланылмаган  бөлігі  еңбек  шарты  тараптарьгаьщ  келісімі 
бойынша  агымдагы  жүмыс  жылы  ішінде  немесе  келесі  жүмыс  жылында  кез 
келген  уақытта  беріледі  не  келесі  жүмыс  жылының  жыл  сайынгы  ақы 
төленетін еңбек демалысына қосылады.
3.  Жұмыскерді  жыл  сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысынан  кері 
шақыртып  алган  кезде  демалыстың  пайдаланылмаган  бөлігін  басқа  уақытта 
берудің  орнына,  жүмыскер  мен  жүмыс  берушінің  арасындағы  келісім 
бойынша  жүмыскерге  жыл  сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысының 
пайдаланылмаган болігінің күндері үшін өтемақы төлемі жүргізіледі.
4.  Он  сегіз  жасқа  толмаган  жүмыскерді,  жүкті  эйелдерді  жэне  ауыр 
жүмыстарда,  еңбек  жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті  жүмыстарда 
істейтін жүмыскерлерді жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалысынан кері 
шақыртып алуга жол берілмейді.
96-бап. Жыл сайынгы ақы төленетін еңбек демалысы күқыгын іске 
асыру жэне еңбек шарты тоқтатылган кезде өтемақы төлеу
1. 
Еңбек  шарты  мерзімінің  өтуіне  байланысты  оны  кейіннен 
тоқтатумен  жыл  сайынгы  ақы  төленетін  еңбек  демалысы,  демалыс  уақыты 
еңбек  шарты  мерзімінің  шегінен  толық  немесе  ішінара  шыққан  жагдайда 
берілуі мүмкін.  Жыл сайынгы  ақы төленетін  еңбек демалысының  соңгы ісүні

75
еңбек  шарты  мерзімінің  өтуіне  байланысты  оны  тоқтату  күні  болып 
есептеледі.
2. 
Еңбек  шарты  тоқтатылған  кезде  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек 
демалысын (жыл сайынғы еңбек демалыстарын) пайдаланбаған немесе толық 
пайдаланбаған жүмыскерге жыл сайынғы  ақы төленетін еңбек демалысының 
(жыл  сайынғы  еңбек  демалыстарының)  пайдаланылмаған  күндері  үшін 
өтемақы төлемі жүргізіледі.
97-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс
1.  Еңбек  шарты  тараптарының  келісімі  бойынша жұмыскердің  өтініші 
негізінде оған жалақы сақгалмайтын демалыс берілуі мүмкін.
2.  Жалақы  сақталмайтын  демалыстың  үзақтығы  жүмыскер  мен  жүмыс 
берушінің арасындағы келісім бойынша айқындалады.
3. Жүмыс беруші:
1) неке тіркелгенде;
2) бала туылғанда;
3) жақын туыстары қайтыс болғанда;
4)  еңбек,  ұжымдық  шарттарда  көзделген  өзге  де  жағдайларда 
жұмыскердің  хабарламасы  негізінде  күнтізбелік  бес  күнге  дейін  жалақы 
сақталмайтын демалыс беруге міндетті.
98-бап. Оку демалысы
1.  Білім  беру ұйымдарында оқып жүрген жұмыскерлерге  сынақтар мен 
емтихандарға  дайындалу  жэне  оларды  тапсыру,  зертханалық  жүмыстарды 
орындау,  дипломдық  жұмысты  (жобаны)  дайындау  жэне  қорғау,  әскери 
оқытылған  резервті  даярлау  бағдарламаларынан  өту  үшін  оқу  демалыстары 
беріледі.
2.  Оқу  демалысына  ақы  төлеу  келісімдерде,  ұжымдық,  еңбек 
шарттарында, оқу шартында айқындалады.
3.  Жұмыс  беруші  «Болашақ»  халықаралық  стипендиясы  шеңберінде 
шетелге  оқуға,  тағылымдамаға  жіберілген  жұмыскерлерге  жұмыс  орнын 
(лауазымын) сақтай отырып, оқу демалыстарын береді.
99-бап. Жүктілікке жэне бала (балаларды) тууға, жаңа туған 
баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
1. 
Жүкті  әйелдерге,  бала  (балаларды)  туған  әйелдерге,  жаңа  туған 
баланы  (балаларды)  асырап  алған  әйелдерге  (еркектерге)  баланың  туылуына 
байланысты мынадай демалыстар беріледі:
1)  жүктілікке жэне босануға байланысты демалыс;

76
2)  жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап  алған  жұмыскерлерге 
демалыс;
3)  бала  үш  жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы 
сақталмайтын демалыс.
2.  Жүкті  әйел  жүктілікке  жэне  босануға  байланысты  демалысқа құқық 
беретін  еңбекке уақытша қабілетсіздік  парағында көрсетілген  күннен  бастап 
демалысты  оның  аталған  түріне  қүқықты  растайтын  еңбекке  уақытша 
қабілетсіздік 
парағын 
үсыну 
арқылы 
ресімдейді. 
Егер 
Қазақстан 
Республикасының заңдарында өзгеше  белгіленбесе, ұзақтығы босануға дейін 
күнтізбелік жетпіс күнге жэне  босанғаннан  кейін күнтізбелік елу  алты (қиын 
босанған  немесе  екі  немесе  одан  коп  бала  туған  жағдайда  -   жетпіс)  күнге 
жүктілікке жэне босануға байланысты демалыс беріледі.
Демалыстарды  есептеу  жиынтықтап  жүргізіледі  жэне  демалыс  әйелге 
босанғанға  дейін  нақты  пайдаланған  күндерінің  санына  жэне  жүмыс 
берушідегі жүмысының үзақтығына қарамастан, толық беріледі.
3.  Жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап  алған  жүмыскерлерге  (ата- 
ананың біреуіне) баланы асырап алған күннен бастап жэне бала туған күннен 
бастап елу алты күн өткенге дейінгі кезеңге демалыс беріледі.
4.  Егер  еңбек  жэне  (немесе)  үжымдық  шарт  талаптарында,  жүмыс 
берушінің  актісінде  козделсе,  жүмыс  беруші  орташа  жалақыны  сақтай 
отырып, Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы 
заңнамасына сәйкес жүзеге асырылған, жүктілікке жэне босануға, жаңа туған 
баланы  (балаларды)  асырап  алуға  байланысты  табысынан  айырылған 
жағдайда  төленетін  әлеуметтік  толем  сомасын  шегеріп,  жүктілікке  және 
босануға  байланысты  демалысқа,  жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап 
алған жұмыскерлерге берілетін демалысқа ақы төлейді.
100-бап. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты 
жалақы сақталмайтын демалыс
1. Жүмыс беруіыі жұмыскерге:
1) ата-анасының таңдауы бойынша -  баланың анасына не әкесіне;
2) баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ата-анаға;
3)  ата-ананың  қамқорлығынсыз  қалған  баланы  іс  жүзінде  тәрбиелеп 
отырған басқа туысына не қамқоршысына;
4)  жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап  алған  жұмыскерге  бала  үш 
жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы  сақталмайтын 
демалыс беруге міндетті.
2.  Бала  үш  жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы 
сақталмайтын  демалыс  жүмыскердің  жазбаша  өтініші  негізінде  оның 
үзақтығы көрсетіле отырып жэне баланың туу туралы куэлігі немесе баланың 
туу фактісін растайтын басқа қүжат үсыныла отырып беріледі.

77
Жүмыскер  бала  күтіміне  байланысты  демалысты  бала  үш  жасқа 
толғанға дейін толық немесе бөліп пайдалана алады.
3.  Бала  үш  жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы 
сақталмайтын  демалыс  уақытында  жұмыскердің  жұмыс  орны  (лауазымы) 
сақталады.
4.  Бала  үш  жасқа  толғанға  дейін  оның  күтіміне  байланысты  жалақы 
сақталмайтын  демалыс  аяқталғанға  дейін  жүмысқа  шыққан  жағдайда 
жұмыскер  жүмыс  берушіге  өзінің  ниеті туралы  жүмыс  басталғанға дейін бір 
ай бүрын еекертуге міңцетті.
8-тарау. ЕҢБЕКТІ НОРМАЛАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
101-бап. Еңбекті нормалау
1.  Еңбек  (уақыт,  өндірім,  еңбек  сыйымдылығы,  қызмет  корсету,  сан) 
нормалары  еңбек  шығындарьшың  өлшемі  болып  табылады  жэне  тиісті 
біліктілігі  бар  жұмыскер  үшін  техниканың,  технологияның,  өндіріс  пен 
еңбекті үйымдастырудың қол жеткізілген деңгейіне сәйкес белгіленеді.
2.  Жұмыс  беруші  еңбек  нормаларын  эзірлеуд:,  енгі:уді,  ауыетыруды 
жэне  қайта  қарауды  енбек  жоніндегІ  уэкілетт.  мемлекеттік  орган  белгілеген 
тэртіппен жүргізеді.
3. 
Еңбек 
нормалары 
жүмыс 
орындарына 
аттестагтау 
мен 
рационализация лаудың 
жүргізілуіне, 
еңбек 
өнІмділігін 
арттыруды 
қамтамасыз  ететін  жаңа  технкканың,  технология  мен  үйымдастырушылық- 
техникалық  іс-шаралардың  ендірілуіне  қарай  міндетті  түрде  ауыстырылуға 
тиіс.
Жекелеген  жұмыскерлердің  оз  бастамасы  бойынша  жаңа  еңбек 
тәсілдерін  қолдануы  жэне  жұмыс  орындарын  жетілдіруі  есебінен  онім 
шығарудың  (қызметтер  корсетудің)  жоғары  деңгейіне  қол  жеткізу  бүрын 
белгіленген еңбек нормаларын қайта қарау үшін негіз болып табылмайды.
4.  Жұмыскерлер  жүмыс  берушішң  жаңа  еңбек  нормаларын  енгізуі 
туралы кемінде бір ай бүрын хабардар етіледі.
5. Еңбек нормаларын эз ірлеу кезінде:
1)  еңбек  нормаларының  сапасы,  оларды  қажетті  еңбек  шығындарына 
оңтайлы жақындату;
2)  үқсас  ұйымдастырушылық-техникалық  жағдайларда  орындалатын 
дэл сондай жүмыстарға  бірдей еңбек нормаларын белгілеу;
3)  еңбек  нормаларының  ғылым  мен  техника  жетістіктері  негізіндегі 
прогрессивтілігі;
4)  еңбек  нормаларын  белгілеу  мүмкін  жэне  орынды  болатын  жүмыс 
түрлер  н еңбекті нормалаумен қамту;

78
5) 
еңбек  нормаларының  техникалық  (ғылыми)  негізділіг:  қамтамасыз 
етілуге тиіс.
6.  Көрсетілетін  қызметтеріне  (тауарларына,  жұмыстарына)  тарифтерді 
(бағаларды,  алымдар  мөлшерлемелерін)  мемлекеттік  реттеу  енгізілетін 
үйымдарда  еңбек  нормаларын  тиісті  қызмет  саласындағы  уәкілетті 
мемлекеттік  органдармен  жэне  еңбек  жөніндегі  уэкілетті  мемлекеттік 
органмен келісу бойынша, ол белгілеген тэртіппен жүмыс беруш і бекітеді.
7.  Еңбек  жөніндег:  үлгілік  нормалар  мен  нормативтерді  жүмыс 
берушілердің  салалық  қауымдастықтары  әзірлейді  жэне  бекітеді,  барлық 
қызмет  сапалары  үшін  еңбек  жөніндегі  бірыңғай  жэне  (немесе)  салааралық 
үлгілік  нормалар  мен  нормативтерді  жүмыскерлердің  өкілдерімен  келісу 
бойынша  еңбек  жоніндегі  уәкілетті  мемлекеттік  орган  белгілеген  тэртіппен 
Қазақстан Республикасының Үлттық кэсіпкерлер палатасы бекітеді.
8.  Жұмыскерлерге  қойылатын  біліктілік  талаптары  мен  белгілі  бір 
жұмыс  түрлерінің  күрделілігі  кәсіптік  стандарттар  негізінде,  ал  олар 
болмаған  кезде  Жүмыстар  мен  жүмысшы  кәсіптерінің  бірыңғай  тарифтік- 
біліктілік  анықтамалығы,  Басшылар,  мамандар  және  басқа  да  қызметп]  тіер 
лауазымдарының, 
жүмысшы 
кэсіптерінің 
тарифтік-біліктілік 
сипаттамаларының  біліктілік  анықтамалығы  жэне  үйымдар  басшылары, 
мамандары  жэне  басқа  да  қызметш лері  лауазымдарының  үлгілік  біліктілік 
сипаттамалары негізінде белгІ ленеді.
102-бап. Еңбекке ақы толеу саласындағы мемлекеттік кепілдіктер
Жүмыскерлердің  еңбегіне  ақы  төлеу  саласындагы  мемлекеттік 
кепілдіктер:
1) айлық жалақының ең томен мөлшерін;
2) сағаттық жалақының ең томен мөлшерін;
3) үстеме жүмысқа ақы төлеуді;
4) мереке жэне демалыс күндер  ндегі жүмысқа ақы төлеуді;
5) түнгі уақыттагы жүмысқа ақы төлеуді;
6) жүмыскердің жалақысынан үстап қалудың мөлшерін шектеуді;
7) жалақы төлеудің тэртібі мен мерзімдерін қамтиды.
103-бап. Жалақының молшері
1. 
Жұмыскердің 
айлық 
жалақысының 
молшері 
жүмыскердің 
біліктілігіне,  орындалатын  жүмыстың  күрдед  іл  лне,  санына  жэне  сапасына, 
сондай-ақ  еңбек  жағдайларына  қарай  сараланып  белгіленеді.  Айлық 
жалақының мөлшері ең жогары мөлшермен шектелмейдгі.

79
Жалақы  жұмыскерге  жұмыс  уақытын  есепке  алу  бойынша  жұмыс 
берушінің  құжаттарында  есепке  алынған  нақты  жұмыс  і ^теген  уақыт  үшін 
төленеді.
2. 
Осы  кезеңге  айқындалған  жұмыс  уақытының  нормасын  толық 
атқарған  жэне  еңбек  нормаларын  немесе  еңбек  міндеттерін  орындаған 
жұмыскердің  айлық  жалақысының  мөлшері  тиісті  қаржы  жылына  арналған 
республикалық  бюджет  туралы  Қазақстан  Республикасының  заңында 
белгіленғен айлық жалақының ең төмен мөлшерінен Кем болмайды.
104-бап. Жалақының ең төмен мөлшерін белгілеу
1.  Тиісті  қаржы  жылына  арналған  республикалық  бюджет  туралы 
Қазақстан  Республикасының  заңында  жыл  сайын  белгіленетін  айлық 
жалақының  ең  төмен  мөлшері  ең  төмен  күнкөріс  деңгейінен  кем  болмауға 
тиіс жэне  ол қосымша ақылар мен үстемеақыларды,  өтемақы мен элеуметтік 
төлемдерді,  сыйлықақылар  мен  басқа  да  ынталандырушы  төлемдерді 
қамтымайды және жұмыс ііггелген уақытқа пропорционалды түрде төленеді.
2. 
Өз 
еңбек 
міндсттерін 
орындаған 
жұмыскердің 
сағаттық 
жалақысының  ең  төмен  мөлшері  тиісті  күнтізбелік  жылдағы  жүмыс  уақыты 
балансына сэйкес орташа айлық жұмыс сағаттарының санына бөлінген айлық 
жалақынын ең төмен мөлшерінен кем болмауға тиіс.
3.  Бірінші  разрядты  жұмыскердің  еңбек,  үжымдық  шарттардың 
талаптарында  жэне  (немесе)  жұмыс  берушінің  актілерінде  көзделген  айлық 
жалақысының  ең  төмен  мөлшері  немесе  айлық  тарифтік  мәлшерлемесінің 
мөлшері  тиі  л і  қаржы  жылына  арналған  республикалық  бюджет  туралы 
Қазақстан  Республикасының  заңында  белгіленген  айлық  жалақының  ең 
төмен мөлшерінен кем болмауға тиіс.
105-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жагдайлары зиянды жэне (немесе) 
қауіпті жұмыстарда  істейтін жұмыскерлердің еңбегіне
ақы төлеу
1. 
Ауыр  жұмыстарда,  еңбек жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жұмыстарда  істейтін  жұмыскерлердің  еңбегіне  ақы  төлеу  еңбек жағдайлары 
қалыпты 
жұмыстарда  стейтін  жұмыскерлердің  еңбегіне  ақы  төлеумен 
салыстырғанда  жоғарылатылған  мөлшерде,  жоғарылатылган  лауазымдық 
айлықақылар (мөлшерлемелер) немесе еңбек жағдайларын салалық келісімде 
айқындалатын  зияндылық  пен  қауіптілік  дәрежесі  бойынша  сыныптайтын 
салалық  коэффициенттерді  ескере  отырып,  ркымдық  шартта  немесе  жұмыс 
берушінің  актісінде  мөлшері  айқындалатын  қосымша  ақылар  белгілеу

80
арқылы белгіленеді.
2.  Ауыр  жұмыстарда,  еңбек  жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жұмыстарда  істейтін  жұмыскерлердің  еңбегіне  жоғарылатылған  мөлшерде 
ақы  төлеу  Өндірістердің,  цехтардың,  кәсіптер  мен  лауазымдардың  тізіміне, 
ауыр  жұмыстардың,  еңбек  жағдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жүмыстардың тізбесіне сэйкес жүзеге асырылады.
3.  Осы  бапта  белг> ттенген  еңбекке  ақы  төлеу  талаптары  ауыр 
жұмыстардағы, 
еңбек 
жағдайлары 
зиянды 
жэне 
(немесе) 
қауіпті 
жұмыстардағы  еңбегі  өндірістік  объектілерді  еңбек  жағдайлары  бойынша 
аттестаттау нэтижелерімен расталған жұмыскерлерге ұсынылады.
Жұмыс  беруші  өндірістік  объектілерге  еңбек  жағдайлары  бойынша, 
сондай-ақ 
аттестаттауға 
жатпайтын 
жұмыс 
орындары 
бойынша 
аттестаттауды  жүргізбеген  жағдайда,  ауыр  жұмыстарда,  еңбек  жагдайлары 
зиянды жэне  (немесе)  қауіпті лсріыстарда істейтін жұмыскерлердің  еңбегіне 
ақы  толеу  Өндірістердің,  цехтардың,  кәсіптер  мен  лауазымдардың  тізіміне, 
ауыр  жұмыстардың,  еңбек  жағдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жұмыстардың тізбесіне сэйкес жүргізіледі.
106-бап. Еңбекке сағат бойынша ақы төлеу
1. Жұмыс күні толық болмаған немесе жүктемесі толық болмаған кезде 
нақты  орындалған  жұмыстар  үшін,  сондай-ақ  уақытша  немесе  біржолғы 
сипаттағы  жұмыстарға  ақьі  толеу үшін  еңбек шартының  талаптарында  жэне 
(немесе)  жұмыс  берушінің  актісінде  еңбекке  сагат  бойынша  ақы  толеуді 
белгілеуге  болады.  Осы  Кодексте  козделген  жұмыскерлердің  жекелеген 
санаттары  үшін  жұмыс  уақытының  қысқартылған  ұзақтығы  кезінде  еңбекке 
сағат бойынша ақы төлеу белгіленеді.
2.  Жұмыс  уақытын  жиынтық  есепке  алу  кезінде  еңбекке  ақы  толеу 
ауысымдық  кесте  (вахталар  кестесі)  бойынша  нақты  жұмыс  істеген  жұмыс 
сағаттарының саны бойынша жүрпізіледі. Бүл ретте жалақыны есептеу тиісті 
күнтізбелік  жылға  арналған  жұмыс  уақыты  балансына  сэйкес  тарифтік 
молшерлеме  (лауазымдық  айлықақы)  жэне  жүмыс  уақытынын  айлық 
нормасы  негізге  алына  отырып  есептелген  сағаттық  тарифтік  мөлшерлеме 
бойынша жүргізіледі.
107-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйесі
1.  Жұмыскерге  жалақы  жұмыс  берушідегі  қолданыстағы  еңбекке  ақы 
толеу жүйелеріне сэйкес еңбек шартында белгіленеді.
2.  Еңбекке  ақы  толеу  жүйееі 
еңбек,  рісымдық  шарттардың 
талаптарында жэне (немесе) жұмыс берушінің актілерінде айқындалады.

81
3.  Жұмыс  беруші  жұмыскерлерд: 
\
  өндіріс  тиімділігі  мен  орындалагын 
жүмыстардың  сапасын жоғарылатуға мүдделілігін  арттыруды  күшейту үшін 
ұжымдық  шарт  талаптарында  жэне  (немесе)  жұмыс  берушінің  актілерінде 
айқындалған  сыйлықақы  беру  жүйелерін  жэне  еңбекті  ынталандырудың 
басқа да нысандарын енгізе алады.
4.  Еңбекке  ақы  төлеу  жүйесі  біржолғы  ынталандырушы  төлемдерді 
есепке  алмағанда,  жүмыскерлер  жалақысының  кемінде  75  пайызы  болатын 
негізгі жалақы үлесін қамтамасыз етуге тиіс.
5.  Келісімдерде,  еңбек,  үжымдық  шарттарда  жэне  жүмыс  берушішң 
актілерінде  айқындалған  еңбекке  ақы  толеу  талаптары  осы  Кодексте  жэне 
Қазақстан  Реепубликасының  өзге  де  нормативтік  қүқықтық  актілерінде 
белгіленген талаптармен салыстырғанда нашар бола алмайды.
108-бап. Үстеме жүмысқа ақы төлеу
Еңбекке уақыт бойынша ақы толеу кезінде үстеме уақыттағы  жүмысқа 
еңбек  немесе  үжымдық  шарттардың  жэне  (немесе)  жүмыс  беруші  актісінің 
талаптарына  сэйкес  жоғарылатылған  мөлшерде,  бірақ  жүмыскердің  күндік 
(сағаттық)  тарифтік  мөлшерлемесі  негізге  алына  отырып,  бір  жарым  еседен 
томен болмайтын мөлшерде ақы толенеді. Еңбекке кесімді ақы толеу кез^нде 
үстеме  уақыттағы  жүмысқа  қосымша  ақы  төлеу  жүмыскердің  белгіленген 
күндік  (сағаттық)  молшерлемесінің  елу  пайызынан  томен  болмайтын 
мөлшерде жүргізіледі.
Тараптардың  келісімі  бойынша үстеме  жүмысқа үстеме  жүмыстың  бір 
сағаты  үшін  тыныгуға  кемінде  бір  сағат  беру  есебімен  тынығу  сағаттарын 
үсьгнуға жол беріледі.
109-бап. Мереке жэне демалыс күндеріндегі жүмысқа ақы толеу
Мереке  жэне  демалыс  күндеріндегі  жұмысқа  ақы  төлеу  еңбек  немесе 
үжымдық  шарттардың  жэне  (немесе)  жүмыс  беруш:  актісінің  талаптарына 
сэйкес  жоғарылатылған  мөлшерде,  бірақ  жүмыскердің  күндік  (сағаттық) 
молшерлемесі  негізге  алына  отырып,  бір  жарым  еееден  томен  болмайтын 
мөлшерде жүргізіледі.
110-бап. Түнгі уақыттәг ы еңбекке ақы толеу
Түнгі  уақыттағы  жүмыстың  эрбір  сағатына  еңбек  немесе  үжымдық 
шарттардың  жэне  (немесе)  жүмыс  беруші  актісінің  талаптарына  сэйкес 
жоғарылатылған 
мөлшерде, 
бірақ 
жүмыскердің 
күн/ж 
(сағаттық) 
мөлшерлемееі  негізге  алына  отырып,  бір  жарым  еееден  томен  болмайтын 
молшерде ақы төленеді.

82
111-бап. Лауазымдарды қоса атқару, қызмет көрсету аймағының 
кеңеюі және уақытша болмаған жүмыскердің міндеттерін 
атқару (алмастыру) кезінде еңбекке ақы төлеу  •
1.  Сол  бір  ұйымда,  еңбек  шартында  козделген  өзінің  негізгі 
жүмысымен қатар  басқа немесе осындай  лауазым  бойынша қосымша жұмыс 
орындайтын  не  уақытша  болмаған  жүмыскердің  міндетте]: .н  озінің  негізгі 
жүмысынан  босатылмай  орындайтын  жүмыскерлерге  қосымша  ақы  төлеу 
жүргізіледі.
2. Жұмыскерлерге тапсырылатын қосымша жүмыстар:
1)  жүмыскердің  еңбек  шартында (лауазымдық  нұсқаулықта)  козделген 
озінің  негізгі  жұмысымен  қатар  басқа  бос  лауазым  бойынша  қосымша 
жұмысты орындауы -  лауазымдарды қоса атқару;
2)  жүмыскердің  еңбек  шартында  (лауазымдық нүсқаулықта)  козделген 
озінің  негізгі  жүмысымен  қатар  жұмыс  күнінің  (ауысымның)  белгіленген 
ұзақтығы  ішінде  осындай  бос  лауазым  бойынша  қосымша  жұмысты 
орындауы — қызмет корсету аймағын кеңейту;
3)  жұмыскердің  еңбек  шартында (лауазымдық нүсқаулықта)  козделген 
өзінің  негізгі  жұмысымен  қатар  басқа  жэне  осьшдай  лауазым  бойынша 
қосымша жұмысты орындауы -  уақытша болмаған  жұмыскердің міндегтерін 
атқару (алмастыру) арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Егер  уақытша  болмаған  жүмыскерді  алмастыру  алмастыратын 
жұмыскердің  лауазымдық  міндеттеріне  кіретін  болса,  уақытша  болмаған 
жұмыскердің  міндеттерін  атқарғаны  (алмастырғаны)  үшін  жұмыскерлерге 
қосымша ақы толеу жүргізілмейді.
3. Лауазымдарды қоса атқарғаны, қызмет корсету аймағыныц кеңейгені 
немесе 
уақытша 
болмаған 
жүмыскердің 
міндеттерін 
атқарғаны 
(алмастырғаны) үшін берілетін қосымша ақының мөлшерлерін жүмыс беруші 
орындалатын  жүмыс  көлемін  негізге  ала  отырып,  жүмыскермен  келісім 
бойынша белгілейді.
112-бап. Бос түрып қалу уақытына ақы төлеу
1.  Жүмыс  берушіге  жэне  жүмыскерге  байланысты  емес  себептер 
бойынша  бос  түрып  қалу  уақытын  рес:мдеу  тэртібі  жэне  бос  түрып  қалу 
уақытына  акы  төлеу  талаптары  еңбек,  ұжымдық  шарттарда  айқындалады 
жэне жалақының  ең томен мөлшерінен кем болмайтын  мөлшерде,  ал  жүмыс 
берушінің  кінәсінен  болғанда -  жүмыскердің  орташа  жалақысының  кемінде 
елу пайызы мөлшерінде  белгіленеді.
2.  Жүмыскердің  кінэсінен  жол  берілген  бос  түрып  қалу уақытына  ақы 
төленбеуге тиіс.

83
113-бап. Жалақы төлеудің тэртібі мен мерзімдері
1.  Жалақы  Қазақстан  Республикасының  ұлттық  вапютасында  ақшалай 
нысанда  белгіленеді  жэне  айына  бір  реттен  сиретпей,  келесі  айдың  бірінші 
онкүндігінен кешіктірілмей  төленеді.  Жалақы төленетін күн еңбек шартында 
көзделеді.  Жалақы  төленетін  күн  демалыс  немесе  мереке  күндеріне  тура 
келген кезде төлем олардың қарсаңында жүргізіледі.
2.  Жалақы төлеу  к&йнде  жүмыс  беруіні  эрбір  жүмыскерге  тиісг  кезең 
ішінде  оған  тиееілі  жалақының  қүрамдас  бөліктері,  жүрг.зілген  үстап 
қалулардың  мөлшерлері  мен  негіздері  туралы,  оның  ішінде  үстап  қалынған 
жэне  аударылған  міндетті зейнетақы  жарналары  туралы,  сондай-ақ төленуге 
тиісті жалпы ақша сомасы туралы мэліметтерді жазбаша немесе электрондық 
нысанда ай сайын хабарлауға міндетті.
3.  Жүмыс  беруші  жалақыны  толық  көлемде  жэне  еңбек  шартында 
белгіленген  мерзімдерде  төлемеген  кезде  жұмыс  беруші  Қазақстан 
Республикасының  заңдарына  сэйкес  жауаптылықта  болады.  Жұмыс  беруші 
төлем  кідіртілген  кезең  үшін  жүмыскерге  берешек  пен  өсімпүл  төлейді. 
Өсімпүл  мөлшері  жалақы  төлеу  жөніндегі  міндеттемелерді  орындау  күніне 
Қазақстан  Республикасы  Үлттық  Банкінің  қайта  қарж ыландырудың  ресми 
мөлшерлемесі негізге алына отырып есептеледі жэне төлем жүргііілуге тиісті 
келесі  күннен  бастап  мерзімі  өткен  эрбір  күнтізбелік  күн  үшін  есепке 
жазылады жэне төлем жасалған күнмен  аяқталады.
4.  Еңбек  шарты  тоқтатылған  кезде  жүмыс  берушіден  жұмыскерге 
тиесілі  сомаларды  төлеу  ол  тоқтатылғаннан  кейінгі  үш  жүмыс  күнінен 
кешіктірілмей жүргізіледі.
114-бап. Жүмыскердің орташа жалақысын есептеу
1.  Бес  күндік  жэне  сол  сияқты  алты  күндік  жүмыс  аптасында  орташа 
жалақыны  есептеу  белгіленген  қосымша  ақылар  мен  үстемеақылар, 
сыйлықақылар  жэне  еңбекке  ақы  толеу  жүйеслде  козделген  түрақты 
сипаттағы  басқа  да  ынталандырушы  төлемдер  ескеріле  отырып,  тиісті 
кезеңдегі  орташа  күндік  (сағаттық)  жалақы  ееебінен  нақты  жүмыс  істелген 
уақыт үшін жүргізіледі.
2.  Оси  Кодекске  сэйкес  тиісті  ақы  (толем)  толеуге  байланысты 
оқиғаның  алдындағы  күнтізбелік  он  екі  ай  орташа  жалақыны  есептеу  үш и 
есеп  айырысу  кезеңі  болып  табылады.  Күнтізбелік  он  екі  айдан  аз  жүмыс 
істеген  жүмыскерлер  үшін  орташа  жалақы  нақты  жүмыс  істелген  уақыт 
бойынша айқындалады.
Егер жүмыскердің жағдайын нашарлатпайтын  болса,  үжымдық шартта 
орташа жалақыны есепгеудің озге де кезеңдері көзделуі мүмкін.

84
3. 
Орташа  жалақыны  айқындаудың  осы  Кодексте  козделген  барлық 
жагдайлары  үшін  еңбек  жоніндегі  уэкілетті  мемлекеттік  орган  оны 
есептеудің бірыңғай тэртібін белгілейді.
115-бап. Жалақыдан ұстап қалулар
1.  Жұмыскердің  жалақысынан  ұстап  қалулар  сот  шешімі  бойынша, 
сондай-ajb;  Қазақстан  Реепубликасының  заңдарында  жэне  осы  Кодексте 
козделген жағдайларда жүр: .зіледі.
2.  Жүмыскердің  озі  жұмыс  істейтін  ұйым  алдындагы  берешегін  отеу 
үшін  оның  жалақысынан  ұстап  қалу  жұмыскерді  жазбаша  хабардар  ете 
отырып:
1) іссапарга байланысты,  сондай-ақ іссапарға байланысты шығыстарды 
растайтын  құжаттарды  бермеген  жағдайда  жұмсалм аған  жэне  уақтылы 
қайтарылмаған ақшалай сомаларды өтеу үшін;
2)  оқыту  шарты  болған  кезде  жүмыскерді  оқьітуға  байланысты 
шыгындарды жұмыс берушіге еңбек шарты мерзімінен бұрын бұзылған кезде 
жұмыс  істелмеген  мерзімге  пропорционалды  түрде  отеуді  коздейтін 
жағдайларда;
3)  жалақы  есебінен  жұмыскерге  берілген  жұмыс  істелмеген  авансты 
өтеу үшін;
4)  осы  Кодекстің  95-бабының  3-тармағын  қоспағанда,  жыл  сайынгы 
ақы  төленетін  еңбек  демалысын  ауыстыру  немесе  жұмыскерді  одан  кері 
шақыртып алу жагдайларында;
5)  жұмыскердің  жазбаша  келісуі  болған  кезде  озге  де  жагдайларда 
жұмыс беруші актісінің негізінде жүргізілуі мүмкін.
3.  Бірнеше  атқарушылық  парақтары  бойынша  жалақыдан  үстап  қалу 
кезінде,  сондай-ақ  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  жэне  Кодекст ң 
осы  бабында  козделген  жағдайларда,  ай  сайынғы  ұстап  қалудың  мөлшері 
жұмыскерге тиесілі жалақының елу пайызынан аспауға тиіс.
9-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ 
БШКТІЛІКТІ  АРТТЫРУ
116-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) 
біліктілікті  арттыру -  бұрын  алган кәсіптік білімін,  машықтары мен 
дағдыларын  қолдауға,  кеңейтуге,  тереңдету  мен  жет лдіруге  мүмкіндік 
беретін кәсіптік оқыту нысаны;

85
2)  дуальдық  оқыту  -   кәеіпорынның,  оқу  орнының  жэне  білім 
алушының  тең  жауаптылығы  кезінде  жұмыс  орындарын  бере  жэне  білім 
алушыларға  өтемақы  төлей  отырып,  биты  беру  ұйымында  оқытуды 
кэсіпорында  оқыту  мен  практиканың  міндетт:  кезеңдерімен  ұштастырып, 
кадрлар даярлау нысаны;
3)  дуальдық  оқыту  туралы  шарт  -   білім  алушы,  өндірістік  оқыту  мен 
практикадан  өту  үшін  жұмыс  орнын  ұсынатын  үйым  және  оқу  орны
„V 
арасындағы, 
өндірістік 
практикадан 
өту  жағдайлары 
мен 
тәртібін.
регламенттейтін жазбаша келісім;
4)  кэеіптік даярлау -  белгілі  бір  жұмыс  түрін  орындауға  қажетті  жаңа 
немесе  өзгерген  кәг би  дағдыларды  меңгеру  үшін  тұлғаны  дамытуға 
бағытталған кэсіптік оқыту нысаны;
5) қайта даярлау — басқа кәсіпті немесе мамандықты игеруге мүмкіндік 
беретін кэсіптік оқыту нысаны;
6)  оқыту  ніарты  -   жүмыс  беруші  мен  білім  алушының  арасындағы 
кәсіптік  даярлау,  қайта  даярлау  жэне  біліктілікті  арттыру  шарттары  туралы 
жазбаша келісім.
117-бап. Кэсіптік стандарттар жэне біліктілік жүйесі
1.  Үлттық  біліктілік  шеңбері  эрбір  біліктілік  деңгейі  үшін  кэсіби 
қызметтің жалпы сипаттамаларын жазудан түрады.
Салалық  біліктілік  шеңбері  орындалатын  жұмыстардың  күрделілігіне 
жэне  пайдаланылатын  білімінің,  машығы  мен  құзыретінің  сипатына  қарай 
деңгейлер  бойынша  салада  маманның  біліктілігіне  қойылатын  талаптарды 
сыныптайды.
Кәсіптік  стандарт  -   кэсіби  қызметтің  нақты  саласында  біліктілік 
деңгейіне  жэне  құзыретке,  еңбек  мазмұиына,  сапасына  жэне  жағдайларына 
қойылатын талаптарды айқындайтын стандарт.
2.  Кэсіптік  стандарттарды  эзірлеуді,  енгізуді,  ауыстыруды  жэне  қайта 
қарауды  лсұмыс  берушілер  бірлестігі  еңбек  жөніндегі  уэкілетті  мемлекеттік 
орган  белгілеген тэртіппен Қазақстан Республикасының Үлттық кэсіпкерлер 
палатасы бекітетін салалық біліктілік шеңберлер: нег:г:нде жүргізеді.
3.  Үлттық  біл  ктілік  шеңберін  эзірлеуді  жэне  қайта  қарауды  еңбек 
жөніндегі  уәкілетті  мемлекеттік  орган  білім  беру  саласындағы  уэкілетті 
органмен  бірлесіп  жүргізеді  жэне  әлеуметтік  эріптестік  пен  элеуметтік жэне 
еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық комиссия бекітеді.
4.  Салалық  біліктілік  шеңберін  эзірлеуді  жэне  қайта  қарауды  тиісті 
қызмет салаларының уэкілетті мемлекеттік органдары мен жүмыс берушілер 
бірлестіктері жүргізеді жэне элеуметтік эріптестік пен әлеуметг-к жэне еңбек 
қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар бекітеді.

86
118-бап. Кэсіптік даярлау, қайта даярлау жэне 
біліктілікті арттыру
1.  Үйымның жұмыс  істеуі мен  дамуы үшін кэсіптік даярлаудың,  қайта 
даярлау мен  біліктілікті  арттырудың  қажеттілігін жэне  оның  көлемін жұмыс 
беруші айқындайды.
2.  Жұмыс  беруші жұмыскерлерді  немеее  өзімен  еңбек қатынастарында 
тұрмайтын  өзге  адамдарды  (біл:'м  алушы)  кэеіптік  даярлауды,  қайта 
даярлауды жэне олардың біліктілігін арттыруды:
1) тікелей ұйымда (жұмыс берушіде);
2)  техникалық  жэне  кэсіптік,  орта  блімнен  кейінгі,  жоғары  жэне 
жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  білімнің  оқу  бағдарламаларын  іске  асыратын 
білім беру ұйымдарында;
3)  кадрларды  кэеіптік  даярлауды,  қайта  даярлауды  жэне  олардың 
біліктілігін арттыруды жүзеге асыратын өзге де үйымдарда жүргізеді.
3.  Жүмыс  берушінің  жолдамасы  бойынша  білім  алушыларды  кэсіптік 
даярлау,  қайта  даярлау  жэне  олардың  біліктілігін  арттыру  оқыту  шартына 
сэйкес  жұмыс  берушінің  қаражаты  немесе  Қазақстан  Реепубликасының 
заңнамасьгада  тыйым  салынбаған  өзге  де  қаражат  есебінен  жүзеге 
асырылады.
4. Оқыту шартында:
1)  білім  алушы  алатын  нақты  кәсіпке,  мамандыққа,  біліктілікке  жэне 
(немесе) біліктілік курсының атауына сілтеме;
2)  жұмыс  беруші  мен  білім  алушының  құқықтары  мен  міндеттері;
3)  оқыту  мерзімі  жэне  оқыту  аяқталғаннан  кейін  жүмыс  берушіде 
жұмыспен өтеу меріімі;
4)  оқытуға  байланысгы  шығындарды  жұмыспен  өтеудің  өтелмеген 
мерзіміне  пропорционалды  түрде  жұмыс  берушіге  өтеу  тэртібі  мен 
жагдайлары;
5) оқытуға байланысты кепілдіктер мен өтемақы төлемдері;
6) тараптардың жауаптылығы қамтылуга тиіс.
Оқыту  шартында  тараптардың  келісімімен  айқындалған  өзге  де 
талаптар қамтылуы мүмкін.
5.  Кәсіптік даярлаудан,  қайта даярлаудан  жэне  біліктілікті  арттырудан 
өтетін  жұмыскерлер  жүмыс  берушімен  келісім  бойынша  жұмыстан 
босатылуы  не  жұмысты  толық  емес  жұмыс  уақыты  жағдайында  орындауы 
мүмкін.
6.  Келісімде,  ркымдық  жэне  (немесе)  еңбек  шарттарында  оқытуға 
байланысты жеңілдіктер мен отемақы толемдері козделуі мүмкін.

87
7.  Жұмыс  беруші  техникалық  жэне  кәсіптік  білім  берудің  оқу 
бағдарламаларын  іске  асыратын  білім  беру  үйымдарына  кадрларды 
даярлауға, 
қайта 
даярлауға 
жэне 
олардың 
біліктілігін 
арттыруға 
жәрдемдеседі.
8.  Жұмыс  берушілер  Қазақстан  Респ)'бликасының  білім  туралы 
заңнамасына  сэйкес  практикалар  базасы  ретінде  кэс лтік  практикадан  өту 
үшін  орын ұсынады,  қауіпсіз жағдайлар  жасайды жэне  шарттарда көзделген 
міндеттерді орындайды.
119-бап. Дуальдық оқыту
Дуальдық  оқыту  дуальдық  оқыту  туралы  шартқа  сәйкес  жүзеге 
асырылады.
Өндірістік 
практикадан 
өту 
кезеңчде 
білім 
алушыға 
еңбек 
тэртіптемесінің қағидалары қолданылады.
Білім  алушы  өндірістік  оқыту  мен  практикадан  өту  уақытында  білім 
алушының  еңбек  өтіліне  есептелетін  белгілі  бір  функционалдық міндеттерді 
орындайды жэне сол уақыт үшін өтемақы төлемі жүргізілуі мүмкін.
Өндірістік  оқыту  мен  практикадан  өтетін  адамдарға  еңбек  қауіпсіздігі 
жэне еңбекті қорғау жөніндегі талаптар қолданылады.
10-тарау. ЕҢБЕКІПАРТЬТ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАУАПТЫЛЫҒЫ
120-бап. Еңбек шарты тарапының келті ,:лген нұқсанды (зиянды) 
өтеу жөніндегі міндеті
1.  Еңбек шарты тарапының  еңбек шартының  басқа тарапына келтірген 
нұқсан  (зиян)  үшін  материалдық  жауаптылығы,  егер  осы  Кодексте  жэне 
Қазақстан Реепубликасының өзге де заңдарында өзгеше көзделмесе, құқыққа 
қарсы  кінэлі  мінез-құлық  (әрекет  немесе  эрекетсіз^  к)  жэне  құқыққа  қарсы 
кінэлі  м 

жүктеу/скачать 4,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: