К о д е к с республики казахстан

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 
К О Д Е К С І
К О Д Е К С  
РЕСПУБЛИКИ  КАЗАХСТАН
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 
ЕҢБЕК КОДЕКСІ
МАЗМ¥НЫ 
ЖАЛПЫ БӨЛІК 
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі үғымдар
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты мен 
міндеттері
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының қағидаттары
5-бап. Еңбек бостандығы
6-бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу
7-бап. Мэжбүрлі еңбекке тыйым салу
8-бап. Осы Кодекстің қолданылу аясы
9-бап. Еңбек саласындағы ең төмен элеуметтік стандарттар
10-бап. Еңбек шарттары, элеуметтік эріптестік тараптарының 
келісімдері, ркымдық шарттар, жұмыс берушінің еңбек 
саласындағы актілері
11-бап. Жұмыс берушінің актілері
12-бап. Жұмыс берушінің актілерін шығару кезінде жұмыскерлер 
өкілдерінің пікірін ескеру тэртібі
13-бап.  Осы Кодексте белгіленген мерзімдерді есептеу
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзғаны 
үшін жауаптылық

2
2-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ
MEMJIEKETTIK РЕТТЕУ
15-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын 
реттеу  саласындағы құзыреті
16-бап. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның еңбек 
қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
17-бап. Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның құзыреті
18-бап. Жергілікті атқарушы органдардың еңбек қатынастарын 
реттеу саласындағы құзыреті
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ СУБЪЕКТІЛЕРІ. ЕҢБЕК
ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ТУЫНДАУ НЕГІЗ ДЕРІ
19-бап. Еңбек қатынастары субъектілері
20-бап. Жұмыскерлердің өкілдері жэне олардың өғ леттіктері
21-бап. Еңбек қатынасіарының туындау негіздері
22-бап. Жұмыскердің негізгі құқықтары мен міндеттері
23-бап. Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері
ЕРЕКПІЕ БӨШК
2-БӨШМ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ
4-тарау. ЕҢБЕК ПІАРТЫ
24-бап. Еңбек шартының нысанасы
25-бап. Еңбек шартын жасасу кезіндегі құқықтар мен мүмкіндіктер 
теңдігінің кепілдіктері
26-бап. Еңбек шартын жасасуға жэне жұмысқа орналасуға 
салынатын тыйымдар жэне қойылатын шектеулер
27-бап. Еңбек шартының шарттардың өзге түрлерінен ерекшелігі
28-бап. Еңбек шартының мазмұны
29-бап. Бейбэсекелестік туралы шарт
30-бап. Еңбек шартының мерзімі
3 1-бап. Еңбек шартын жасасуға жол берілетін жас мөлшері
32-бап. Еңбек шартын жасасу үшін қажетті құжаттар
33-бап. Еңбек шартын жасасу, өзгерту жэне толықтыру тэртібі
34-бап. Жұмысқа қабылдауды ресімдеу
35-бап. Жұмыскердің еңбек қызметін растайтын құжаттар
36-бап. Еңбек шартындағы сынақ мерзімі туралы талап
37-бап. Жұмысқа қабылдау ке:: .ндегі сынақ нэтижесі
38-бап. Жұмыскерді басқа лсүмысқа ауыстыру
39-бап. Жұмыскерді жұмыс беруіг імен бірге басқа жерге ауыстыру
40-бап. Жұмыскерді басқа заңды тұлғаға іссапарға жіберу

3
41-бап. Өщ  рістік қажеттілік жағдайында басқа жұмысқа уақытша 
ауыстыру
42-бап. Бос түрып қалу жағдайында басқа жұмысқа уақытша 
ауыстыру
43-бап. Денсаулық жағдайына байланысты басқа жұмысқа уақытша 
ауыстыру
44-бап. Жүкті әйелдерді басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
45-бап. Жұмыскерді басқа жұмыс орнына ауыстыру. Лауазым 
(жұмыс) атауының өзгеруі
46-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруі
47-бап. Жүмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілілігі өзгерген, 
заңды тұлға акцияларының (қатысу үлестерінің) меншік иесі 
ауысқан, жүмыс беруші заңды тұлға қайта ұйымдастырылған 
кездегі еңбек қатынастары
48-бап. Жұмыстан шеттету
49-бап. Еңбек шартын тоқтату негіздері
50-бап. Еңбек шартын тараптардың келісімі бойынша бұзу тэртібі
51-бап. Еңбек шартын мерзімі өткеннен кейін тоқтату тэртібі
52-бап. Еңбек шартын жүмыс берушінің бастамасы бойынша 
бұзу негіздері
53-бап. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу 
тэртібі
54-бап. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу 
мүмкіндігін шектеу
55-бап. Еңбек шартын жұмыскердің басқа заңды тұлғаға ауысуына 
байланысты тоқтату негізі жэне тэртібі
56-бап. Еңбек шартын жұмыскердің бастамасы бойынша бүзу 
тэртібі
57-бап. Еңбек шартын тараптардың еркінен тыс мән-жайлар 
бойынша тоқтату негіздері
58-бап. Еңбек шартын жүмыскер еңбек қатынастарын 
жалғастырудан бас тартқан кезде тоқтату негіздері
59-бап. Еңбек шартын жұмыскердің сайланбалы жұмысқа 
(лауазымға) ауысуына немесе оның лауазымға 
тағайындалуына байланысты бүзу тэртібі
60-бап. Еңбек шартын жасасу талаптарының бұ;  ілуы салдарынан 
еңбек шартын тоқтату негіздері
61-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын ресімдеу
62-бап. Еңбек қызметін растайтын құжаттарды, сондай-ақ еңбек 
қызметіне байланысты өзге де құжаттарды беру

4
5-тарау. ЕҢБЕК ТӘРТІПТЕМЕСІ. ЕҢБЕК ТӘРТІБІ
63-бап. Еңбек тэртіптемесінің қағидалары
64-бап. Тэртіптік жазалар
65-бап. Тэртіптік жазаларды қолдану тэртібі
66-бап. Тэртіптік жазаларды белгілеу жэне қолдану мерзімі
6-тарау. Ж¥МЫС УАҚЫТЫ
• 67-бап. Жұмыс уақыты жэне оның түрлері
68-бап.  Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
69-бап. Жұмыскерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс 
уақытының қысқартылған ұзақтығы
70-бап. Толық емес жұмыс уақыты
71-бап. Жүмыс уақыты режимі
72-бап. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлу
73-бап. Ауысымдық жүмыс
74-бап. Икемді жұмыс уақыты режиміндегі жұмыс
75-бап. Жұмыс уақытының  киынтық есебі
76-бап. Түнгі уақыттағы жұмыс
77-бап. Үстеме жүмыс
78-бап. Үстеме жүмыстардың шекті саны
79-бап. Жүмыс уақытын есепке алуды жүргізу тәртібі
7-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЬТ
80-бап. Тынығу уақытының түрлері
81-бап. Тынығуға жэне тамақтануға арналған үзіліс
82-бап. Ауысымішілік жэне арнайы үзіл . :тер
83-бап. Күнделікті (ауысымаралық) тынығудың үзақтығы
84-бап. Демалыс күндері
85-бап. Демалыс жэне мереке күндеріндегі жүмыс
86-бап. Жүмыскердің келісімінсіз демалыс жэне мереке күндері 
жүмысқа тартудың айрықша жағдайлары
87-бап. Демалыс түрлері
88-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысының 
үзақтығы
89-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалыстары
90-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының үзақтығын 
есептеу
91-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы берілген кезде 
еңбек өтілін есептеу
92-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалыстарының кезеңін 
айқындау жэне оларды беру тэртібі
93-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалыстарын берудің

5
кезектілігі
94-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысын ауыстырудың 
жағдайлары мен тэртібі
95-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысынан кері 
шақыртып алу
96-бап. Жыл сайынғы ақы төленеіія еңбек демалысы құқығын іске 
асыру жэне еңбек шарты тоқтатылған кезде өтемақы төлеу
97-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс 
-  ,
98-бап. Оқу демалысы
99-бап. Жүктілікке жэне бала (балаларды) тууға, жаңа туған 
баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
100-бап. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты 
жалақы сақталмайтын демалыс
8-тарау. ЕҢБЕКТІНОРМАЛАУ ЖЭНЕ ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
101-бап. Еңбекті нормалау
102-бап. Еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекетт:ік кепілдіктер
103-бап. Жалақының мөлшері
104-бап. Жалақының ең темен мөлшерін белг, тіеу
105-бап. Ауыр жүмыстарда, еңбек жагдайлары зиянды жэне (немесе) 
қауіпті жүмыстарда істейтін жүмыскерлердің еңбегіне
ақы төлеу
106-бап. Еңбекке сағат бойынша ақы төлеу
107-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйесі
108-бап. Үстеме жүмысқа ақы төлеу
109-бап. Мереке жэне демалыс күндеріндегі жұмысқа ақы төлеу
110-бап. Түнгі уақыттағы еңбекке ақы төлеу
111-бап. Лауазымдарды қоса атқару, қызмет көрсету аймағының 
кеңеюі жэне уақытша болмаған жүмыскердің міндеттерін 
атқару (алмастыру) кезінде еңбекке ақы төлеу
112-бап. Бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу
113-бап. Жалақы төлеудің тэртібі мен мерзімдері
114-бап. Жұмыскердің орташа жалақысын есептеу
115-бап. Жалақыдан ұстап қалулар
9-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ
ЖӘНЕ БШКТІШКТІАРТТЫРУ
116-бап. Осы тарауда пайдаланылатын үғымдар
117-бап. Кэсіби стандарттар және біліктілік жүйесі
118-бап. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау жэне біліктілікті арттыру
119-бап. Дуальдық оқыту

6
10-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАУАПТЫЛЫҒЫ
120-бап. Еңбек шарты тарапының келтірілген нүқсанды (зиянды) 
өтеу жөніндегі міндеті
121-бап. Жұмыскерді еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы 
оған келтгэілген нұқсан үшін жүмыс берушінің 
материалдық жауаптылығы
122-бап. Жұмыскердің өміріне жэне (немесе) денсаулығына 
келірілген зиян үшін жұмыс берушінің материалдық 
жауаптылығы
123-бап. Жұмыс берушіге нұқсан келтіргені үшін 
жұмыскердің материалдық жауаптылығы
11-тарау. КЕШЛДІКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ
124-бап. Жұмыскерлер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді 
орындаған кезде берілетін кепілдіктер
125-бап. Медициналық қарап тексеруге жіберілетін жұмыскерлер 
үшін кепілдіктер
126-бап. Донор болып табылатын жүмыскерлер үшін кепілдіктер
127-бап. Іссапарларға жіберілетін жұмыскерлер үшін кегилдіктер 
мен өтемақы төлемдері
128-бап. Жұмыскерді жүмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру 
кезіндегі өтемақы төлемде]: і
129-бап. Жұмыскердің жеке мүлкін жүмыс берушінің  мүддесіне 
пайдалануына байланысты өтемақы төлемдері
130-бап. Жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты бар не 
қызмет көрсету учаскелері шегіндегі қызметтік 
сапарлармен байланысты болатын жағдайларда 
жүмыскерлерге берілетін өтемақы төлемдері
131-бап. Жүмысынан айырылуына байланысты бер .летін өгемақы 
төлемдері
132-бап. Далалық жабдыкталым ақшасын төлеудің тэртібі мен 
шарттары
133-бап. Жұмыскерлерге жүмыс берушінің қаражаты есебінен 
еңбекке уақытша қабілетсізд:гі:-іе байланысты элеуметтік 
жәрдемақы төлеу
12-тарау. ЖҮМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
134-бап. Маусымдық жүмыстар
135-бап. Вахталық жүмыс әдісі
136-бап. Үй жүмыскерлері

7
137-бап. Үйде жүмыс істейті я жұмыскерлер
138-бап. Қашықтықтан жұмыс істеу
139-бап. Азаматтық қызмет
140-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының жэне заңды 
тұлғаның апқалы атқарушы органының басқа да 
мүшелерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері
141-бап. Азаматгық авиацияның авиация персоналына жататын 
жұмыскерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері
142-бап. Теңіз кемелері экипаждарының (жүзу құрамы) мүшелеріне 
жататын жүмыскерлердің еңбегін реттеу
143-бап. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшлерінің, 
Парламенті мен мәслихаттары депутаттарының, 
судьяларының еңбегін реттеу
144-бап. Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік, 
қүқық қорғау органдары мен мемлекеттік фельдъегерлік 
қызмет жүмыскерлерінің еңбегін реттеу
145-бап. Қазақстан Реепубликасының Үлттық Банкі жэне оның 
ведомстволары жүмыскерлерінің еңбегін реттеу
146-бап. Кэсілт^к одақтың кәсіподақ органдарының құрамына 
кіреті н жұмыскерлердің еңбегін реттеу
3-БӨШМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРШТЕСТІК 
ЖӘНЕ ҮЖЫМДЫҚ  ҚАТЫНАСТАР
13-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК
147-бап. Әлеуметтік эріптестік органдары, қағидаттары жэне 
міндеттері
148-бап. Әлеуметтік эріптестікті ұйымдастыру
149-бап. Келісімдерді дайындау жөнінде келіссөздер жүргізу 
қүқыгы
150-бап. Келіссөздер жүргізу, келісімдерді эзірлеу жэне жасасу 
тэртібі
151-бап. Келісімдерді тіркеу
152-бап. Әлеуметтік эріптестік келісімдерінің тараптары, түрлері
153-бап. Әлеуметтік эріптестік келісімдерінің мазмұны
154-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің қолданылуы, олардың 
орындалуын бақылау жэне тараптардың жауаптылығы
155-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын 
қогамдық бақылау

8
14-тарау. ҮЖЫМДЫҚ ШАРТ
156-бап. Үжымдық шарттың тараптары. Үжымдық келіссөздер 
жүргізу, үжымдық шартты әзірлеу жэне жасасу тәртібі
157-бап. Үжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
158-бап. Үжымдық шарттың қолданылу мерзімдері, аясы жэне 
тараптардың жауаптылығы
15-тарау. ЖЕКЕ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
159-бап. Жеке еңбек дауын қарау тәртібі
160-бап. Жеке еңбек дауларын қарау бойынша жүгіну мер: імдері
161-бап. Жүмыскерді жұмысына қайта any
16-тарау. ҮЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
162-бап. Осы тарауда пайдаланылатын үғымдар
163-бап. Үжымдық еңбек дауының туындауы
164-бап. Үжымдық еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар жэне 
жұмыскерлердің талаптарын ресімдеу мен қарау тәртібі
165-бап. Татуластыру комиссиясы
166-бап. Еңбек төрелігі
167-бап. Үжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
168-бап. Тараптардың ркымдық еңбек дауы бойынша келісімге 
қол жеткізуінің салдарлары
169-бап. Үжымдық еңбек дауының шешілуімен байланысты 
кепілдіктер
170-бап. Тараптардың жэне татуластыру органдарының ұжымдық 
еңбек дауларын реттеу жөніндегі міндеттер:
171-бап. Ереуіл өткізу құқығы
172-бап. Ереуілдің басталуы туралы жариялау
173-бап. Ереуілді басқаратын органның өғ. леттіктері
174-бап. Үжымдық еңбек дауы тараптарының ереуіл барысындағы 
м.вдеттері
175-бап. Жұмыскерлерге ереуіл өткізуге байланысты  берілетін 
кепілдіктер
176-бап. Заңсыз ереуілдер
177-бап. Еряеуілді заңсыз деп танудыц салдарлары
178-бап. Локаутқа тыйым салу
4-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІЖӘНЕ ЕҢБЕКТІҚОРҒАУ
17-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІҚОРҒАУ
САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ
179-бап. Еңбек қауіпс;здігі және еңбекті қорғау

9
саласындағы мемлекеттік реттеу
180-бап. Еңбек қауіпсіздігі жэне еңбекті қорғау жөніндегі талаптар 
және іс-шараларды қаржыландыру
18-тарау. ЖҮМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖӘНЕ Ж¥МЫС БЕРУШІШҢ
ЕҢБЕК ҚАУІГІСІЗ ДІГІЖӘНЕ ЕҢБЕКТІҚОРҒАУ 
САЛАСЫНДАҒЫ Қ¥ҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
181-бап. Жұмыскердің еңбек қау  асіздігі жэне еңбекті қорғау 
саласындағы құқықтары мен ш.ндеттері
182-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі жэне еңбекті қорғау 
саласындағы құқықтары мен міндеттері
19-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІН ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІҚОРҒАУДЫ
ҮЙЫМДАСТЫРУ
183-бап. Өщ фістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша 
аттестаттау
184-бап. Жұмыс орындарының қауіпсіздік талаптары
185-бап. Жұмыскерлерді міндетті медициналық қарап тексеру
20-тарау. ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАЗАТАЙЬТМ
ОҚИҒАЛАРДЬІТЕРГЕП-ТЕКСЕРУ 
ЖЭНЕ ЕСЕПКЕ АЛУ
186-6ап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды 
тергеп-тексерудің жалпы ережелері жэне оларды 
есепке алу
187-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды 
тергеп-тексеру кег Індегі жұмыс берушінің міндеттері
188-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды 
тергеп-тексеру жөніндегі комиссияны құру тэртібі және 
оның құрамы
189-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды 
тергеп-тексеру тэртібі
190-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды 
тергеп-тексеру материалдарын ресімдеу тэртібі жэне 
оларды есепке алу
5-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК 
ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН БАҚЫЛАУ
21-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕҢБЕК
ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН 
МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ

10
191-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының 
сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру
192-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясы қызметінің қағидаттары 
мен негізгі міндеттері
193-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтары
194-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының міндеттері
195-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторыньщ актілері
196-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясының басқа мемлекеттік 
органдармен жэне ұйымдармен өзара іс-қимыл жасасуы
197-бап. Бақылау субъектісіне бару арқылы жүргізілетін 
бақылаудың өзге де нысандары
198-бап. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік 
еңбек инспекторының шеп_: мдеріне, эрекеттеріне 
(эрекетсіздігіне) шағым жасау тэртібі
199-бап. Ведомстволық есепке алу
200-бап. Жұмыс берушінің қызметін декларациялау
22-тарау. ПІІКІБАҚЫЛАУ
201-бап. Еңбек қауіпс здігі жэне еңбекті қорғау жөніндегі ішкі 
бақылау
202-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ішкі 
бақылауды жүзеге асыру тетігі
203-бап. Үйымдардағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау 
жөніндегі өндірістік кеңес
23-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
204-бап. Осы Кодексті қолданысқа енгізу тэртібі

11
ЖАЛПЫ БӨЛІК
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап.  Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар
1.  Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1)  азаматтық  қызмет  -   азаматтық  қызметшілердің  қазыналық 
кэсіпорындардың,  мемлекеттік  мекемелердің  міндеттері  мен  функцияларын 
іске  асыруға,  мемлекеттік  органдарға  техникалық  қызмет  көрсетуді  жүзеге 
асыруға  жэне  олардың  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  етуге  бағытталған 
лауазымдық өкілеттіктерді орындау женіндегі кэсіптік қызметі;
2)  азаматтық  қызметші  -   Қазақстан  Республикасының  заңнамасында 
белгіленген  тэртіппен  қазыналық  кэсіпорындарда,  мемлекеттік  мекемелерде 
ақы  төленетін  штаттық  лауазымды  атқарагын  жэне  олардың  міндеттері  мен 
функцияларын  іске  асыру,  мемлекеттік  органдарға  техникалық  қызмет 
көрсетуді  жүзеге  асыру  мен  олардың  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ету 
мақсатында лауазымдық өкілеттіктер;,  жүзеге асыратын адам;
3)  айлық  жалақының  ең  төмен  мөлшері  — біліктілікті  қажет  етпейтін 
қарапайым  (онша  күрделі  емее)  еңбек  жұмыскері  осы  Кодексте  белгіленген 
қалыпты  жағдайларда  жэне  жұмыс  уақытының  қалыпты  ұзақтығы  кезінде 
еңбек  міндеттерін  орындаған  кезде  бір  айда  оған  төленетін  ақшалай 
төлемдердің кепілдік берілген ең төмен мөлшері;
4)  арнайы  киім  -  жұмыскерді  зиянды  жэне  (немесе)  қауінті  өндірістік 
факторлардан қорға>ға арналған киім,  аяқкиім,  баскиім,  қолғап,  өзге де жеке 
қорғаныш құралдары;
5) ауыр жұмыстар -  жұмыскердің ауыр (он килограмм жэне одан ауыр) 
заттарды қолмен тұрақты түрде орнынан қозғалтуға, жылжытуға жэне тасуға 
байланысты 
эрі 
дене 
күшін 
жұмсауды 
талап 
ететін 
(250 ккал/сағаттан астам энергия жұмсалатын) қызметінің түрлері;
6)  ауысымдық  жұмыс  -   тэулік  ішінде  екі  не  үш  немесе  торт  жұмыс 
ауысымындағы жұмыс;
7)  әлеуметтік  эріптестік  -   жұмыскерлер  (жүмыскерлердің  өкілдері), 
жұмыс  берушілер  (жұмыс  беруштггердің  өкілдері),  мемлекеттік  органдар 
арасындағы  еңбек  қатынастарын  жэне  еңбек  қатынастарымен  тікелей 
байланысты  өзге  де  қатынастарды  реттеу  мәселелері  бойынша  олардың 
мүдделерін  үйлестіруді  қамтамасыз  етуге  бағытталған  өзара  қатынастар 
жүйесі;

12
8)  бас,  салалық,  өңірлік  келісім  (бұдан  эрі  -   келісім)  -   тараптардың 
республикалық,  салалық  жэне  өңірлік  деңгейлердегі  жұмыскерлер  үшін 
мазмүнын  және  еңбек  жағдайларын,  жүмыспен  қамтуды  жэне  әлеуметтік 
кепілдіктерді  белгілеу  жөніндегі  міндеттемелерін  айқындайтын  элеуметтік 
эріптестік тараптарының арасында жасалатын жазбаша келісім нысанындағы 
құкықтық акт;
9)  бейбэсекелестік  туралы  талап  -   жұмыс  берушіге  нұқсан  келтіруі 
ықтимал  әрекеттерді  жүзеге  асыруға  жүмыскердің  қүқығын  шектейтін, 
бейбэсекелестік туралы шарттың талаптары;
10) 
бос 
түрып 
қалу 
-  
экономикалық, 
технологиялық, 
үйымдастырушылық,  өзге  де  өндірістік  немесе  табиғи  сипаттағы  себептер 
бойынша жүмыстың уақытша тоқтап түруы;
11)  біліктілік  санаты  (разряды)  -   орындалатын  жүмыстардың 
күрделілігін  көрсететін,  жүмыскердің  біліктілігіне  қойылатын  талаптар 
деңгейі;
12)  делдал  -   еңбек  қатынастарының  тараптары  еңбек  дауын  шешу 
жөнінде қызметтер көрсету үшін тартатын жеке немесе заңды түлға;
13)  демалыс — жүмыс  орны  (лауазымы)  мен  осы  Кодексте  белгіленген 
жагдайларда орташа жалақысын  сақтай  отырып,  жүмыскердің  жыл  сайынғы 
демалуын  қамтамасыз  ету  немесе  әлеуметтік  мақсаттар  үшін  жүмыскерді 
белгілі бір кезеңге жүмыстан босату;
14)  еңбек  -   адам  мен  қоғамның  өмір  сүру  жэне  қажеттіліктерін 
қанағаттандыру  үшін  қажетті  материалдық,  рухани  жэне  басқа  да 
қүндылықтарды жасауға бағытталған адам қызметі;
15) еңбек гигиенасы -  жүмыскерлердің денсаулығын  сақтау,  өндірістік 
орта  мен  еңбек  процесінің  қолайсыз  әсерлерінің  профилактикасы  жөніндегі 
санитариялық-эпидемиологиялық шаралар мен қүралдар кешені;
16)  еңбек  дауы  -   Қазақстан  Республикасының  еңбек  заңнамасын 
қолдану,  келісімдердің,  еңбек  жэне  (немесе)  үжымдық  шарттардың,  жүмыс 
беруші  актілерінің талаптарын  орындау  немесе  өзгерту мәселелері  бойынша 
жұмыскер  (жүмыскерлер)  мен  жүмыс  берушінің  (жүмыс  берушілердің) 
арасындағы келіспеушіліктер;
17)  еңбек  жағдайлары  -   еңбекке  ақы  төлеу,  еңбекті  нормалау,  еңбек 
міндеттерін  орындау,  жүмыс  уақыты  мен  тынығу  уақытының  режимі 
жағдайлары,  кәсіптерді  (лауазымдарды)  қоса  атқару,  қызмет  корсету 
аймақтарын  кеңейту,  жүмыста  уақытша  болмаған  жүмыскердің  міндеттерін 
атқару, еңбек қауіпсіздігі жэне еңбекті қорғау тэртібі, техникалық, ондірістік- 
түрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келісуі бойынша өзге де еңбек 
жағдайлары;

13
18)  еңбек  жөніндегі  уэкілетті  мемлекеттік  орган  -   Қазақстан 
Республикасының  заңнамасына  сәйкес  еңбек  қаіынастары  саласындағы 
басшылықты  жэне  салааралық  үйлестіруді  жүзеге  асыратын  орталық 
атқарушы орган;
19)  еңбек  инспекциясы  жөніндегі  жергілікті  орган  —  облыстың, 
республикалық  маңызы  бар  қаланың,  астананың  жергілікті  атқарушы 
органдарының 
тиісті 
экімшілік-аумақтық 
бірлік 
шегінде 
Қазақстан 
Республикасының  заңнамасына  сэйкес  еңбек  қатынастары  саласындағы 
өкілеттіктерді жүзеге асыратын қүрылымдық бөлімшесі;
20) 
еңбекке 
ақы 
төлеу 
-  
осы 
Кодекске 
жэне 
Қазақстан 
Республикасының  озге  де  нормативтік  құқықтық  актілеріне,  сондай-ақ 
келісімдерге,  еңбек,  үжымдық  шарттарга  және  жүмыс  берушінің  актілеріне 
сәйкес  жүмыскерге  еңбегі  үшін  берілетін  сыйақынын  міндет_’  толемін 
жүмыс берушінің қамтамасыз етуіне байланысты қатынастар жүйесі;
21)  еңбек  қатынастары  -   Қазақстан  Республикасының  еңбек 
заңнамасында,  келісімдерде,  еңбек,  ұжымдық  шарттарда  жэне  жүмыс 
берушінің  актілерінде  көзделген  қүқықтар  мен  міндеттерді  жүзеге  асыру 
кезінде жүмыскер мен жүмыс берушінің арасында туындайтын қатынастар;
22)  еңбек  қатынастарымен  тікелей  байланысты  қатынастар  —  осы 
Кодексте  көзделген  жагдайларда  еңбекті  үйымдастыру  мен  басқаруга, 
жүмысқа орналастыруга, жүмыскерлерді кэсіптік  даярлауға,  қайта даярлауға 
жэне  олардың  біліктілігін  арттыруға,  әлеуметтік  эріптестікке,  үжымдық 
шарттар 
мен 
ке.)  сімдер 
жасасуга, 
еңбек 
жағдайларын 
белгілеуге 
жүмыскерлердің  (жүмыскерлер  өкілдерінің)  қатысуына,  еңбек  дауларын 
шешуге  жэне  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  сақталуын 
бақылауга байланысты қалыптасатын қатынастар;
23)  еңбек  қауіпс-здігі  -   еңбек  қызметі  процесінде  жұмыскерлерге 
зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті  өндірістік  факторлардың  әсерін  болғызбайтын 
іс-шаралар  кешенімен  қамтамасыз  етілген,  жүмыскерлердің  қоргалуының 
жай-күйі;
24)  еңбек  қауіпсіздігі  жагдайлары  -   жүмыскер  еңбек  міндеттерін 
орындаган  кезде  еңбек  процесі  мен  ондірістік  ортаның  еңбек  қауіпсіздігі 
жэне еңбекті қоргау талаптарына сэйкестігі;
25)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қоргау  мониторингі  -   өндірістегі 
еңбек  қауіпсіздігінің  жэне  еңбепі  қоргаудың  жай-күйін  қадагшіау  жүйесі, 
сондай-ақ  еңбек  қауіпсіздігінің  жэне  еңбекті  қоргаудың  жай-күйін  багалау 
мен болжау;
26)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қоргау  саласындагы  нормативтер -  
эргономикалық, 
санитариялық-эпидемиологиялық, 
психофизиология лық 
жэне еңбектің қалыпты жэне қауіпсіз жагдайларын қамтамасыз ететін өзге де 
талаптар;

14
27)  еңбек  қызметіне  байланысты  жазатайым  оқиға  -   өзінің  еңбек 
(қызметтік)  міндеттерін  немесе  жұмыс  берушінің  тапсырмаларын  орындауы 
кезінде  жұмыскердің  өндірістік  жарақаттануы,  денсаулығының  кенеттен 
нашарлауы  немесе  улануы  салдарынан  оның  еңбекке  қабілеттілігінен 
уақытша  немесе  түрақты  айырылуына  не  қайтыс  болуына  әкеп  соқтырған 
зиянды жэне (немесе) қауіпті өндірістік фактордың жұмыскерге эсер етуі;
28)  еңбек  міндеттері  -   жұмыскер  мен  жұмыс  берупіінің  Қазақстан 
Реепубликасыныц  нормативтік  құқықтық  актілерінде,  жұмыс  берушінің 
актісіде, еңбек, ұжымдық шарттарда келісілген міндеттемелері;
29)  еңбек  өтілі  -   жұмыскер  еңбек  міндеттерін  орындауға  жұмсаған, 
күнтізбемен  есептелген  уақыт,  сондай-ақ  осы Кодекске  сэйкес  еңбек  өтіліне 
кіретін өзге де кезеңдер;
30)  еңбек  тэртібі  -   жүмыс  беруші  мен  жұмыскерлердің  Қазақстан 
Республикасының 
нормативтік 
құқықтық 
актілерінде, 
сондай-ақ 
келісімдерде,  еңбек,  ұжымдық  шарттарда,  жұмыс  берушінің  акгшерінде, 
құрылтай құжаттарында белгіленген міндеттемелерді тиісінше орындауы;
31)  еңбек  тәртіптемесі  -   жұмыскерлер  мен  жүмыс  берушінің  еңбекті 
ұйымдастыру жөніндегі қатынастарын реттеу тәртібі;
32) 
еңбекті 
қорғау 
-  
құқықтық, 
элеуметтік-экономикалық, 
ұйымдастырушылық-техникалық,  санитариялық-эпидемиологиялық,  емдеу- 
профилактикалық,  оңалту  жэне  өзге  де  іс-шаралар  мен  қүралдарды 
қамтитын, 
щбек 
қызметі 
процесінде 
жұмыскерлердің 
өмірі 
мен 
денсаулығының қауіпс здігін қамтамасыз ету жүйесі;
33) еңбект  қорғау жөніндег; техникалық инспектор — еңбек қауіпсіздігі 
жэне  еңбекті  қорғау  жөнілдегі  ішкі  бақылауды  жүзеге  асыратын 
жұмыскерлердің өкілі;
34)  еңбекті  нормалау  -   нақты  ұйымдастыру-техни калық  жағдайларда 
жұмыскерлердің  жұмысты  орындауға  (өнім  бірлігін  дайындауға)  арналған 
қажетт:  еңбек  шығындарын  (уақытты)  айқындау  жэне  осы  негізде  еңбек 
нормаларын белгілеу;
35)  еңбектің  қауіпсіз  жағдайлары  -   жұмыс  ^зтейтіндерге  өндірістік 
факторлардың  эсерінің  деңгейлері  белгіленген  нормативтерден  аспайтын 
еңбек жағдайлары;
36)  еңбек  шарты  -   жүмыскер  мен  жүмыс  беруішіің  арасындағы 
жазбаша  келісім,  бұған  сәйкес  жұмыскер  белгілі  бір  жұмысты  (еңбек 
функциясын) жеке өзі  орындауға,  еңбек тэрт лтемесін сақтауға міндеттенеді, 
ал  жұмыс  беруші  жұмыскерге  келіс лген  еңбек  функциясы  бойынша жұмыс 
беруге,  осы  Кодексте,  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  жэне 
Қазақстан  Республикасының  озге  де  нормативтік  құқықтық  актілерінде, 
ұжымдық  шартта,  жұмыс  берушінің  актілерінде  K03flejireH  еңбек  жағдайын 
қамтамасыз  етуге,  жұмыскерге  уақтылы  жэне  толық  мөлшерде  жалақы 
төлеуге міндеттенеді;

15
37)  жалақы  -   жұмыскердің  біліктілігіне,  орындалатын  жүмыстың 
күрделілігіне,  санына,  сапасына  жэне  жағдайларына  қарай  еңбек  үшін 
төленетш  сыйақы,  сондай-ақ  өтемақы  жэне  ынталандыру  сипатындағы 
төлемдер;
38)  жеке  қорғаныш  құралдары  -   жұмыскерді  зиянды  жэне  (немесе) 
қауіпті  өндіріс'] лк  факторлардың  әсерінен  қорғауға  арналған  қүралдар,  оның 
ішінде арнайы киім;
39)  жүмыс  беруші 
жұмыскер  еңбек  қатынастарында  болатын  жеке 
немесе заңды тұлға;
40) жүмыс  берушілердің өкілдері -  құрылтай  құжаттары жэне (немесе) 
сенімхат  негізінде  жүмыс  берушінің  немесе  жұмыс  берушілер  тобының 
мүдделерін бі лдіруге уэкілеттік берілген жеке жэне (немесе) заңды тұлғалар;
41)  жұмыс  берушінің  актілері -  жұмыс  беруші  шығаратын  бұйрықтар, 
өкімдер,  нүсқаулықтар,  қағидалар,  ережелер,  ауысымдық  кестелер,  вахта 
кестелері, демалыс кестелері;
42)  жұмыс  берушінің  қызметін  декларацнялау  -   жүмыс  берушінің 
қызметін  ол  берген  өтініш  негізінде  Қазақстан  Реепубликасы  еңбек 
заңнамасының талаптарына сәйкес келе,і  деп тану рэсімі;
43) жүмыскер — жүмыс берушімен еңбек қатынастарында тұратын жэне 
еңбек шарты бойынша жұмысты тікелей орындайтын жеке түлга;
44)  ясүмыскерлердің  өкілдері  -   кэсіптік  одақтардың,  олардың 
бірлестіктерінің  органдары,  ап  олар  болмаған  кезде  жұмыскерлердің  жалпы 
жиналысында 
(конференциясында) 
жүмыскерлердің 
(конференция 
делегаттарының)  кемінде  үштен  екісі  қатысқан  кезде  қатысушылардың 
көпшілік даусымен сайланған жэне уэкілеттік берілген сайланбалы өкі лдер;
45)  жүмыс  орны  -   жұмыскердің  еңбек  қызметі  процесінде  еңбек 
міндеттерін орындауы кезінде оның түрақты немесе уақытша болатын орны;
46)  жүмысты  тарифтеу  -   орындалатын  жүмыстарды  Жүмыстар  мен 
жүмысшы  кәсіптерінің  бірыңғай  тарифтис-біліктілік  анықтамалығына  жэне 
Басшылар,  мамандар  және  басқа  да  қызметшілер  лауазымдарының, 
жүмысшы  кәсіптерінің  тарифтік-біліктілік  сипаттамаларының  біліктілік 
анықтамалығына  жэне  үйымдар  басшылары,  мамандары  жэне  басқа  да 
қызметшілері  лауазымдарының  үлгілік  біліктілік  сипаттамаларына  сәйкес 
белгілі бір күрделілікке жатқызу;
47) жүмыс уақыты -  жүмыскер жүмыс берушінің актілеріне жэне еңбек 
шартының талаптарына сэйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт, сондай- 
ақ осы Кодекске, Қазақстан Республикасының озге де нормативт '-: қүқықтық 
актілеріне,  үжымдық  шартқа,  жүмыс  берушінің  актісіне  сәйкес  жүмыс 
уақытына жатқызылған озге де уақыт кезеңдері;
48)  жүмыс  уақытының  жиынтық  есебі  -   жүмыс  беруші  белгілеген 
есептік  кезеңдегі  жүмыс  уақытын  жинақтау  жолымен  есептелген  жүмыс 
уақытының есебі;

16
49)  зиянды  еңбек  жағдайлары  -   зиянды  өндірістік  факторлардың 
болуымен сипатталатын еңбек жағдайлары;
50) зиянды  өндірістік  фактор -  жұмыскерге эсер  етуі  ауыруына немесе 
еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне жэне (немесе) ұрпағының денсаулығына 
кері ықпал етуге әкеп соғуы мүмкін өндірістік фактор;
51)  кэсіптік  ауру  -   жүмыскердің  өз  еңбек  (қызметтік)  міндеттерін 
орындау кезінде  оған зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті  өндірістік  факторлардың 
эсер етуінен туындаған созылмалы немесе қатты ауру;
52) 
кепілдіктер  -жүмыскерлерге 
элеуметтік-еңбек 
қатынастары 
саласында  берілген  күқықтардың  жүзеге  асырылуы  олардың  көмегімен 
қамтамасыз етілетін кұралдар, тэсілдер мен жағдайлар;
53) кауіпсіздік нормалары -  жүмыскерлердің еңбек қызметі процесінде 
олардың  өмірі  мен  денсаулығын  сақтауға  бағытталған  ұйымдастырушылық, 
техникалық, 
санитариялық-гигиеналық, 
биологиялық 
жэне 
өзге 
де 
нормаларды,  қағидаларды,  рәсімдер  мен  өлшемшарттарды  қамтамасыз  ету 
тұрғысынан 
өндіріс  жағдайларын, 
өндірістік  жэне 
еңбек 
процесін 
сипаттайтын сапалық жэне сандық көрсеткіштер;
54) қауіпті  еңбек жағдайлары — еңбекті қорғау қағидалары сақталмаған 
жағдайда  белгілі  бір  өндірістік  немесе  жоюға  болмайтын  табиғи 
факторлардың 
эсері 
жұмыскердің 
өндірістік 
жарақаттануына, 
денсаулығының  кенеттен  нашарлауына  немесе  улануына  әкеп  соқтыратын, 
соның  салдарынан  еңбекке  қабілеттіліктен  уақытша  немесе  тұрақты 
айырылуы,  кэсіптік  ауруға  шалдығуы  не  қайтыс  болуы  орын  алатын  еңбек 
жағдайлары;
55)  қауіпті 
өндірістік  фактор  -   эсері  жүмыскердің  еңбекке 
қабілеттіліктен 
уақытша 
немесе 
тұрақты 
айырылуына 
(өндірістік 
жарақаттануына  немесе  кэсіптік  ауруына)  немесе  қайтыс  болуына  әкеп 
соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
56)  қоса  атқарылатын  жұмыс  -   жұмыскердің  негізгі  жұмысынан  бос 
уақытында еңбек шарты жағдайында түрақты,  ақы төленетін басқа жұмысты 
орындауы;
57)  мемлекеттік  органның  шетелдік  жұмыскері  -   еңбек  шарты 
бойынша мемлекеттік органға тартылған шетелдік;
58)  мереке  күндері  -   Қазақстан  Республикасының  үлттық  жэне 
мемлекеттік мереке күндері;
59)  негізгі  жалақы  -   тарифтік 
мөлшерлемелер,  лауазымдық 
айлықақылар,  кесімді  бағалар  бойынша  төлемді  қамтитын,  жалақының 
салыстырмалы  түрдегі  түрақты  бөлігі  жэне  Қазақстан  Республикасының 
еңбек  заңнамасында,  салалық  келісімде,  үжымдық  жэне  (немесе)  еңбек 
шарттарында көзделген түрақты сипаттағы төлемдер;

17
60)  өндірістік  жабдық  -   машиналар,  механизмдер,  құрылғылар, 
аппараттар,  аспаптар  жэне  жұмысқа,  өндіріске  қажетті  өзге  де  техникалық 
құралдар;
61)  өндірістік  жарақат  -   жұмыскердің  еңбек  міндеттерін  орындау 
кезінде  алған,  оның  еңбекке  қабілеттіліктен  айырылуына  экеп  сокқан 
денсаулығының зақымдануы;
62)  өндірістік  қажеттілік  -   дүлей  апатты,  аварияны  болғызбау  немесе 
жою  немесе  олардың  салдарларын  дереу  жою  мақсатында,  жазатайым . ■
■
■
 
оқиғаларды,  бос  гұрып  қалуды,  мүліктің  жойылуын  немесе  бүлінуін 
болғызбау  үшін  жэне  басқа  да  айрықша  жағдайларда,  сондай-ақ  уақытша 
болмаған жүмыскерді алмастыру үшін жүмыстарды орындау;
63) өндірістік қызмет -  шикізаттың алуан түрлерін өндіруді жэне қайта 
өңдеуді,  қызметтердің  алуан  түрлерін  көрсетуді  жэне  жүмыстарды 
орындауды  қамтитын,  ресурстарды  дайын  өнімге  айналдыру  үшін  қажет;: 
еңбек  қүралдарын  қолдана  отырып  жасалатын  жүмыскерлер  эрекеттерінің 
жиынтығы;
64) 
өндірістік 
объектілерді 
аттестаттауды 
жүргізу 
жөніндегі 
мамандандырылған  үйымдар  -   білікті  кадрлары  бар  жэне  өзінің  қүрамында 
өндірістік  орта  мен  еңбек  жағдайлары  факторларын  зертханалық  жэне 
аспаптық зерттеу  жөніндегі  зертханалары  бар  немесе  осындай зертханалары 
бар  үйымдармен 
шарттар  жасасқан, 
өндірістік  объектілерді 
еңбек 
жағдайлары  бойынша  аттестаттауды  жүрг зу  жөніндегі  қызметті  жүзеге 
асыратын үйымдар;
65)  өндірістік  объектілерді  еңбек  жагдайлары  бойынша  аттестаттау  -  
ондірістік  объектілерде  (цехтарда,  учаскелерде,  жүмыс  орындарында, 
сондай-ақ  жүмыс  берушілердің  болек  түрған,  ондірістік  қызметі_  жүзеге 
асыратын  өзге  де  болімшелерінде)  орындалатын  жүмыстар  қауіпсіздігінің 
жай-күйін,  зияндығын,  ауырлығын,  қауырттығын,  еңбек  гигиенасын 
айқындау  жэне  ондірістік  орта  жағдайларының  еңбек  қауіпсіздігі  жэне 
еңбекті қорғау саласындағы нормативтерге сэйкестігін айқындау мақсатында 
оларды бағалау жөніндегі қызмет;
66) 
ондірістік  санитария  -   зиянды  өндірістік  факторлардың 
жүмыскерлерге  эсерін  болғызбайтын  немесе  азайтатын  санитариялық- 
гигиеналық, үйымдастыру іс-шаралары мен техникалық қүралдар жүйесі;
67)  ондірістік  факторлар  -   Қазақстан  Реепубликасының  заңнамалық 
жэне озге де нормативтік қүқықтық актілеріне сәйкес жұмыскерге эсер ететін 
техникалық,  санитариялық,  гигиеналық,  өндірістік-түрмыстық жэне басқа да 
жағдайлар;
68) орескел абайсыздық -  жұмыскердің еңбекті қорғау жэне қауіпг, здік 
техникасы  қағидаларын  жэне  өз  денсаулығының  қауіпсіздігін  бұзуға  ықпал 
ететін әрекеттері;

18
69)  өтемақы  төлемдері  -   жұмыстың  ерекше  режимі  мен  еңбек 
жағдайларына,  жүмысынан  айырылуына,  жұмыскерлерге  еңбек  міндеттерін 
немесе  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  көзделген  өзге  де 
міндеттерді  орындауына  байланысты  шығындарды  өтеуге  байланысты 
ақшалай  төлемдер,  сондай-ақ  жұмыскерлерді  немесе  еңбек  қатынастарында 
тұрмайтын  өзге  адамдарды  (бұдан  әрі  -   білім  апушы)  кәсіптік  даярлаумен, 
қайта даярлаумен жэне біліктілігін арттырумен байланысты төлемдер;
70)
 
разрядаралық 
коэффициент  -   сабақтас 
t 
тарифтік-біліктілік 
разрядтарының тарифтік мөлшерлемелері арасындағы арақатынас;
71)  тарифтік  жүйе  -   еңбекке  ақы  төлеу  жүйесінің  бір  түрі,  онда 
жүмыскерлердің  жалақысы  тарифтік  мөлшерлемелер  (айлықақылар)  жэне 
тарифтік кестелер негізінде сараланып айқындалады;
72)  тарифтік  кесте  -   орындалатын  жұмыстарды  күрделілік  және 
жұмыскерлерді  біліктілік  белгісі  бойынша  саралауды  көздейтін  тарифтік 
разрядтар мен тарифтік коэффициенттер жиынтығы;
73)  тарифтік  мөлшерлеме  (айлықақы)  -   жүмыскердің  уақыт  бірлігі 
ішінде  белгілі 
бір  күрделіліктегі  (біліктіліктегі) 
еңбек  міндеттерін 
орындағаны үшін еңбегіне ақы төлеудің тіркелген мөлшері;
74) тарифтік разряд — жұмыстың күрделілік деңгейі жэне осы жүмысты 
орындау үшін қажетті біліктілік деңгейінің көрсеткіші;
75)  тәртіптік  жаза  —  тэртіптік  теріс  қылық  жасағаны  үшін  жұмыс 
берушінің жүмыскерге қолданатын тэртіптік эсер ету шарасы;
76) тэртіптік теріс қылық -  жүмыскердің еңбек тэртібін бұзуы, сондай- 
ақ еңбек міндеттерін тиісінше орындамауы;
77)  тынығу  уақыты -  жүмыскердің  еңбек  міндеттерін  орындаудан  бос 
жэне өз қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты;
78) үжымдық қорғаныш қүралдары -  жүмыс істейтін екі жэне одан көп 
жүмыскерді  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті  өндірістік  факторлардың  әсерінен 
бір мезгілде қорғауға арнапған техникалық қүралдар;
79)  үжымдық  шарт  -   үйымдағы  әлеуметтік-еңбек  қатынастарын 
реттейтін, жұмыскерлердің өкілдері арқылы жұмыскерлер мен жүмыс беруніі 
арасында жасалатын жазбаша келісім нысанындағы қүқықтық акт;
80)  үстеме  жүмыс  -   жүмыскер  жүмыс  берушінің  бастамасы  бойынша 
жүмыс  уақытының  белгіленген  үзақтығынан  (есептік  кезеңдегі  жүмыс 
сағаттарының қалыпты санынан артық) тыс орындайтын жүмыс;
81)  хабарлама  -   жұмыскердің  немесе  жүмыс  берушінің  жазбаша 
өтініші  не  өзге  тэсілмен  (курьерлік  пошта,  пошта  байланысы,  факсимильді 
байланыс,  электрондық  пошта  жэне  өзге  де  ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялар арқылы) берілген өтініштер;

19
82) 
іссапар  -   жүмыс  берушінің  өкімі  бойынша  жүмыскерді  түрақты 
жұмыс  орнынан  тыс  жерге  белгілі  бір  мерзімге  еңбек  міндеттерін  орындау 
үшін жіберу,  сондай-ақ жұмыскерді басқа жерге оқуға, біліктілігін арттыруға 
немесе қайта даярлауға жіберу.
2.  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  басқа  да  арнайы 
ұғымдары  мен  терминдері  осы  Кодекстің  тиісті  баптарында  айқындалатын 
мағыналарда пайдаланылады.
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
1. 
Қазақстан 
Республикасының 
еңбек 
заңнамасы 
Қазақстан 
Республикасьшың  Конституциясына  негізделеді  жэне  осы  Кодекстен, 
Қазақстан  Республикасының  заңдарынан  жэне  Қазақстан  Республикасының 
өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2.  Осы  Кодексте  көзделген  жағдайларды  қоспағанда,  Қазақстан 
Республикасының  басқа  заңдарына  еңбек  қатынастарын, 
элеуметтік 
әріптестік  пен  еңбекті  қорғау  қатынастарын  реттейтін  нормаларды  енгізуге 
тыйым салынады.
3.  Егер  Қазақстан  Республикасы  ратификациялаған  халықаралық 
шартта  осы  Кодекстегіден  өзгеше  қағидалар  белгіленген  болса,  онда 
халықаралық шарт қағидалары қолданылады.
Халықаралық  шартта  оны  қолдану  үшін  заң  шығару  талап  етілетін 
жагдайларды  қоспағанда,  Қазақстан  Республикасы  ратификациялаған 
халықаралық шарттар еңбек қатынастарына тікелей қолданьшады.
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты мен 
міндеттері
1.  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  мақсаты  еңбек 
қатынастарын  жэне  еңбек  қатынастарымен  тікелей  байланысты  өзге  де 
қатынастарды  еңбек  қатынастары  тараптарының  құқықтары  мен  мүдделерін 
қорғауға,  еңбек  саласындағы  құқықтар  мен  бостандықтардың  ең  томен 
кепілдіктерін белгілеуге бағытталған кұқықтық реттеу болып табылады.
2.  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  міндеттері  еңбек 
қатынастары  тараптары  мүдделерінің теңгеріміне,  элеуметтік  түрақтылыққа, 
қоғамдық  келісімге  бағытталған  қажетті  қүқықтық  жағдайлар  жасау  болып 
табылады.
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының қағидаттары
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының қағидаттары:

20
1)  адам  мен  азаматтың  еңбек  саласындағы  құқықтарының  шектелуіне 
жол бермеу;
2) еңбек бостандығы;
3)  еңбек  саласындағы  кемсітушілікке,  мэжбүрлі  еңбекке  жэне  балалар 
еңбегінің ең нашар түрлеріне тыйым салу;
4)  қауіпсіздік  жэне  гигиена  талаптарына  сай  келетін  еңбек 
жағдайларына құқықты қамтамасыз ету;
5) жүмыскердің өмірі мен денсаулыгының басымдығы;
6)  еңбегі  үшін  жалақының  ең  төмен  мөлшерінен  кем  емес  сыйақы 
құқығын қамтамасыз ету;
7) тынығу құқығын қамтамаеыз ету;
8) жүмыскерлердің қүқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі;
9)  жүмыскерлер  мен  жұмыс  берушілердің  өз  құқықтары  мен 
мүдделерін қорғау үшін бірігу қүқығын қамтамасыз ету;
10)  әлеуметтік  әріптестікті  нығайтуда  жэне  дамытуда  мемлекеттің 
ықпалы;
11)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  мэселелерін  мемлекеттік 
реттеу болып табылады.
5-бап. Еңбек бостандығы
Әркімнің  еңбекті  еркін  таңдауға  немесе  еңбекке  қандай  да  бір 
кемсітушіліксіз  жэне  мэжбүрлеусіз  еркін  келісуге  қүқыгы,  өзінің  еңбекке 
қабілеттілігіне билік етуге, кәсіп және қызмет түрін таңдауға құкығы бар.
6-бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу
1.  Әркімнің еңбек саласындагы өз құқықтары мен бостандықтарын іске 
асыруға 
тең 
мүмкіндіктері 
бар. 
Осы 
Кодексте 
жэне 
Қазақстан 
Республикасының  өзге  де  заңдарында  көзделген  жагдайлар  мен  тәртіптен 
басқа, ешкімнің еңбек саласындағы қүқықтарына шек қойылмайды.
2.  Ешкімді  де  еңбек  қүқықтарын  іске  асыру  кезінде  шыгу  тегіне, 
элеуметтік,  лауазымдық  жэне  мүліктік  жағдайына,  жынысына,  нәсіліне, 
үлтына,  тіліне,  дінге  көзқарасына,  нанымына,  түргылықты  жеріне,  жасына 
немесе 
дене 
кемістіктеріне, 
сондай-ақ 
қогамдық 
бірлестіктерге 
қатыстылығына байланысты ешқандай кемсітуге болмайды.
3.  Еңбек  қызметінің  тиісті  түрлері  үшін  Қазақстан  Республикасынын 
заңдарына  сэйкес  белгіленетін  не  әлеуметтік  жэне  құқықтық  басымдықпен 
қоргалуға  мүқтаж  адамдар  жөнінде  мемлекеттің  ерекше  қамқорлығынан 
туындаган  өзгешеліктер,  ерекшеліктер,  артықшылықтар  мен  шектеулер 
кемсітушілік болып табылмайды.

21
4. 
Еңбек  саласында кемсітушілікке  ұшырадым  деп  есептейтін  адамдар 
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген  тэртіппен  сотқа немесе 
өзге де орындарға жүгінуге құқылы.
7-бап. Мэжбүрлі еңбекке тыйым салу
Мэжбүрлі еңбекке тыйым салынған.
Мэжбүрлі  еңбек  қандай  да  бір  адамнан  қандай  да  бір  жаза  қолдану 
қатерімен  талап  етілетін,  оны  орындау  үшін  бұл  адам  ерікті  түрде  өз 
қызметтерін ұсынбаған кез келген жүмысты немесе қызметті білдіреді.
Мэжбүрлі еңбекке:
жүмыс  мемлекеттік  органдардың  қадағалауымен  жэне  бақылауымен 
жүргізілетін  жэне  оны  орындайтын  адам  жеке  жэне  (немесе)  заңды 
түлғалардың  билігіне  берілмейтін  немесе тапсырылмайтын  жағдайда соттың 
заңды күшіне енген үкіміне байланысты;
төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі.
8-бап. Осы Кодекстің қолданылу аясы
1. Осы Кодекс:
1) еңбек қатынастарын;
2) еңбек қатынастарымен тікелей байланысты;
3) элеуметтік әріптестік;
4)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  жөніндегі  қатынастарды 
реттейді.
2.  Осы  Кодекстің  күші,  егер  заңдарда  жэне  Қазақстан  Республикасы 
ратификациялаған  халықаралық  шарттарда  өзгеше  көзделмесе,  Қазақстан 
Республикасының  аумағында  орналасқан  жүмыскерлерге  жэне  жүмыс 
берушілерге,  оның  ішінде  есептік  тіркеуден  өткен  шетелдік  заңды 
түлғалардың филиалдарына жэне (немесе) өкілдіктеріне қол даны лады.
3.  Жұмыскерлердің  жекелеген  санаттарының  еңбегін  қүқықтық 
реттеудің ерекшеліктері осы Кодексте жэне Қазақстан Республикасының өзге 
де заңдарында белгіленеді.
4.  Қазақстан  Республикасының  заңдары  осы  Кодексте  белгіленген 
қүқықтар, бостандықтар мен кепілдіктер деңгейін томендетпеуге тиіс.
9-бап. Еңбек саласындағы ең томен әлеуметтік стандарттар
Айлық  жалақының  ең  томен  мөлшері,  күнделікті  жүмыстың  (жүмыс 
ауысымының) үзақтығы, жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысы

22
«Ең  төмен  әлеуметтік  стандарттар  жэне  олардың  кепілдіктері  туралы» 
Қазақстан  Реепубликасының  Заңына  сэйкес  еңбек  саласындағы  ең  төмен 
элеуметтік стандарттар болып табылады.
10-бап. Еңбек шарттары, элеуметтік әр  птестік тараптарының 
келісімдері, үжымдық шарттар, жұмыс берушінің еңбек 
саласындағы актілері
1.  Еңбек  қатынастары,  сондай-ақ  еңбек  қатынастарына  тікелей 
байланысты өзге де қатынастар еңбек шартымен, жұмыс берушінің актісімен, 
келісі і.^мен жэне үжымдық шартпен реттеледі.
2.  Әлеуметтік  эріптесг:ік  тараптары  келісімдерінің,  үжымдық,  еңбек 
шарттарының,  жүмыс  беруші  актілерінің  Қазақстан Республикасының  еңбек 
заңнамасымен  салыстырғанда  жүмыскерлердіц  жағдайын  нашарлататын 
ережелері жарамсыз деп танылады жэне қолданылмауға тиіс.
3.  Келісімдердің,  ұжымдық,  еңбек  шарттарының  талаптары  біржақты 
тэртіппен езгертілмейді.
11-бап. Жұмыс берушінің актілері
Жүмыс беруші осы Кодекске жэне Қазақстан Республикасының өзге де 
нормативтік  құқықтық  актілеріне,  еңбек  шартына,  келісімдерге,  үжымдық 
шартқа сэйкес өз кұзыреті шегінде актілер шығарады.
12-бап. Жұмыс берушін  ң актілерін шығару кезінде жұмыскерлер 
өкілдерінің піі _ірін ескеру тэртібі
1. 
Жұмыс 
беруші 
келісімдерде, 
ұжымдық 
шартта 
көзделген 
жағдайларда  жұмыскерлер  өкілдерінің  пікірін  ескере  отырып  актшер 
шығарады.
2.  Жұмыс  беруші  өзінің  актісінің  жобасын  жэне  ол  бойынша 
негіздемені  жұмыскерлердің  өкілдеріне  ұсынады.  Жұмыскерлердің  бірнеше 
өкілі болған кезде олар жұмыс берушінің актілері бойынша пікірді есепке алу 
үтттін  сандық  құрамы  олар  мүдделерін  білдіретін  жүмыскерлердің  санына 
пропорционалды түрде болатын біртүтас өкілд'  орган қүрады.
3.  Жүмыскерлердің  ок  лдері  жүмыс  беруші  актісінің  жобасын  табыс 
етілген  күннен  бастап  бее  жүмыс  күнінен 
асырмай  талқылайды. 
Жүмыскерлердің  өкілдері  шешімді  осы  Кодексте  белгіленген  мерзімдерде 
үсынбаған  жагдайда,  жүмыс  беруш:  актіні  пікірл;  ескерместен  қабылдауга 
қүқылы.

23
4.  Жүмыскерлер  өкілдерінің  шешімдері  хаттамамен  рес: лделеді,  онда 
жүмыскерлер  өк  чдерінің  жүмыс  беруші  актісінің  жобасымен  келісетіні 
(келіспейтіні) көрсетіледі, олардың ұсыныстары болса олар жазылады.
5.  Егер  жүмыскерлер  өкілдерінің  пікір  нде  жұмыс  беруші  актісінің 
жобасына  келісім  болмаған  не  оны  өзгерту  женінде  үсыныстар  болған 
жағдайда, жүмыс беруші:
1)  келіскен  жағдайда  жұмыскерлер  өкілдерінің  үсыныстарын  ескере 
отырып өзгертілген акт шығарады;
2) 
келіспеген 
кезде 
жұмыскерлердің 
өкілдерімен 
қосымша 
консультациялар өткізуге құқылы.
6.  Жұмыс  беруші  актілерін  шығару  үшін  келіс імдерге,  үжымдық 
шартқа  сэйкес  жұмыскерлер  өкілдерінің  пікірін  есепке  алу  қажет  болатын 
олардың  жобалары  бойынша  келісімге  қол  жетюгілмеген  кезде,  туындаған 
келіспеушіліктер,  жұмыс  берушінің  жэне  жұмыскерлердің  бір  өкілі  қол 
қоятын хаттамамен ресімделеді,  одан кейін жұмыс  беруші  актіні  қабылдауға 
құқылы.
7.  Егер  жұмыс  берушінің  шығарылған  актісінде  жұмыскерлердің  осы 
Кодексте,  еңбек,  үжымдық  шарттарда,  келісімдерде  көзделген  құқықтары 
мен  кепілдіктерін  бүзатын  не  нашарлататын  ережелер  қамтылған  жағдайда, 
оған  еңбек  инснекциясы  жөніндегі  жергілікті  органға  не  сотқа  шағым 
жасауға болады.
13-бап. Осы Кодексте белгіленген мерзімдерд_ есептеу
1.  Осы  Кодексте,  еңбек  немесе  үжымдық  шартта,  келісімдерде 
белгіленген  мерзім  күнтізбелік  күнмен,  жылдармен,  айлармен,  апталармен 
немесе  күндермен  есептелетін  уақыт  кезеңінің  аяқталуымен  айқындалады. 
Мерзім басталуға тиіс оқиғаны корсету мен де айқындалуы мүмкін.
2.  Осы  Кодексте  көзделген  жағдайларда  мерзім  жүмыс  күндерімен 
есептеледі.
3. Уақыт кезеңімен айқындалатын мерзімнің ағымы оқиғаның басталуы 
айқындалған,  оқиға  басталған  күнтізбелік  күннен  кейінгі  келес:  күні 
басталады.
4.  Жылдармен,  айлармен,  апталармен  ееептелетін  мерзімдер  соңғы 
жылдың,  айдың,  аптаның  тиісті  күндері  аяқталады.  Егер  айлармен 
есептелетін  мерзімнің  аяқталуы  тиг;тІ  күні  жоқ  айға  келетін  болса,  онда 
мерзім  осы  айдың  соңғы  күні  аяқталады.  Күнтіэбелік  апталармен  немесе 
күндермен есептелетін мерзімге жүмыс күні емес күндер де қосылады.
5.  Егер  осы Кодексте  өзгеше  көзделмесе,  мерзімнің  соңғы  күні  жүмыс 
күні  емес  күнге  келсе,  онда  одан  кейінгі  бірінші  жүмыс  күні  мерзімнің 
аяқталған күні болып есептеледі.

24
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзғаны 
үшін жауаптылық
Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  бұзылуына  кінэлі 
түлғалар  Қазақстан  Республикасының  заңдарына  сэйкес  жауаптыльщта 
болады.
2-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЬГ САЛАСЫНДАҒЫ 
МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ
15-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын 
реттеу саласындағы қүзыреті
Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1)  еңбек,  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  саласындағы 
мемлекеттік  саясаттың  негізгі  бағыттарын  әзірлейді  жэне  іске  асырылуын 
қамтамасыз етеді;
2)  еңбекке уақытша  қабілетсіздігі  бойынша  элеуметтік жэрдемақының 
мөлшерлерін айқындайды;
3)  Акцияларының  бақылау  пакеттері  мемлекетке  тиесілі  үлттық 
компаниялардың, 
акционерлік 
қоғамдардың 
басшы 
жүмыскерлерінің 
еңбегіне  ақы  төлеу  мен  оларға  сыйлықақы  беру  шарттары  туралы  үлгілік 
ережені бекітеді;
4)  мемлекеттік  бюджет  қаражаты  есебінен  қамтылатын  үйымдардың 
азаматтық  қызметшілерінің,  жұмыскерлерінің,  қазыналық  кэсіпорындар 
жүмыскерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесін бекітеді;
5)  жүмыс  берушілердің  республикалық  бірлестіктерімен  жэне 
жүмыскерлердің республикалық бірлестіктерімен бас келісім жасасады;
6)  тиіст]  уэкілетті  органдардың  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау 
саласындағы нормативтік қүқықтық актілерді қабылдау тэртібін белгілейді;
7)  өзіне  Конституциямен,  Қазақстан  Республикасының  заңдарымен 
жэне  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  актілерімен  жүктелген  өзге  де 
функцияларды орындайды.
16-бап. Еңбек жөніндегі уэкілетті мемлекеттік органның еңбек 
қатынастарын реттеу саласындағы қүзыреті
Еңбек жөніндегі уэкілетті мемлекеттік орган:
1) 
еңбек,  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  саласындағы 
мемлекеттік саясатты іске асырады;

25
2)  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының,  оның  ішінде  еңбек 
қауіпсіздігі 
жэне 
еңбекті 
қорғау 
жөніндегі 
талаптың, 
Қазақстан 
Реепубликасының 
халықты  жұмыспен 
қамту  туралы  заңнамасының 
сақталуын  мемлекеттік  бақылауды  ұйымдастырады,  сондай-ақ  еңбек 
инспекциясы  жөніндегі  жергілікті  органның  қызметін  үйлестіреді  жэне 
қызметін тексеруді жүзеге асырады;
3)  еңбек  қатынастарын  реттеу  саласындағы  жергілікті  атқарушы 
органдарға  әдістемелік  басшылықты  жэне  оларды  үйлестіруді  жүзеге 
асырады;
4)  еңбек  инспекциясы  жөніндегі  жергілікті  органдардан  еңбек 
қатынастары мэселелері  бойынша қажетті ақпаратты сұратады;
5)  облыстың,  республикалық  маңызы  бар  қаланың,  астананың  бас 
мемлекеттік еңбек инспекторын тағайындауды келіседі;
6)  мемлекеттік  органдардың  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау 
саласындағы  техникалық  регламенттерді  эзірлеу  жөніндегі  қызметін 
үйлестіреді;
7) еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз ету саласында 
үйлестіруді 
жэне 
басқа 
да 
мемлекеттис 
органдармен, 
сондай-ақ 
жұмыскерлердің  және  жүмыс  берушілердің  өкілдерімеи  өзара  іс-кимылды 
жүзеге асырады;
8)  жүмыс  берушінің  еңбек  нормаларын,  еңбек  жөніндегі  үлгілік 
нормапар  мен  нормативтер,!,:,  қызметтің  барлық  салалары  үшін  еңбек 
жөніндег:  бірыңғай  жэне  (немесе)  салааралық,  үлгілік  нармалар  мен 
нормативтерді  әзірлеу,  бекіту,  ауыстыру  жэне  қайта  қарау  тэртібін 
белгілейді;
9) 
эюмшілік 
персоналға 
жататын 
жүмыскерлер 
лауазымдары 
агауларының тізбесін эзірлейді жэне бекітеді;
10)  көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына,  жүмыстарына) тарифтерді 
(бағаларды, 
алым 
мөлшерлемелерін) 
мемлекеттік  реттеу 
енгізілетін 
үйымдарда еңбек нормаларын үсыну, қарау жэне келісу тэртібін белгілейді;
11) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына,  жүмыстарына) тарифтерді 
(бағаларды,  алым  мөлшерлемелерін) мемлекеттік реттеу енгізілетін үйымдар 
жүмыскерлерінің  еңбегіне  ақы  төлеу  жүйесі  бойынша  өлшемдерді  үсыну, 
қарау жэне келісу тэртібін белгілейді;
12)  облыс  (республикалық  маңызы  бар  қала,  астана)  деңгейінде 
жасалған салалық  жэне өңірлік келісімдерді тіркеуді жүзеге асырады;
13)  мемлекеттік  еңбек  инспекторларын  оқытуды  жэне  аттестаттауды 
жүргізеді;
14)  еңбек  қызметіне  байланысты  жазатайым  оқиғаларды  тергеп- 
тексерудің  уақтылы  және  объективт-  жүргізілуін  осы  Кодексте  жэне 
Қазақстан  Республикасының  өзге  де  нормативтік  қүқықтық  актілер  нде 
белгіленген тэртіппен бақылауды жүзеге асырады;

26
15) 
еңбек 
қатынастарын 
реттеу 
саласындағы 
халықаралық 
ынтымақтастықты жүзеге асырады;
16) Жұмыстар мен жұмысшы кэсіптерінің  бірыңғай  тарифтік-б:.ліктілік 
анықтамалығын  жэне  Басшылар,  мамандар  жэне  басқа  да  қызметшілер 
лауазымдарының, 
жүмысшы 
кэсіпгерінің 
тарифтік-біліктілік 
сипаттамаларының  біліктілік  анықтамалығын  жэне  үйымдар  басшылары, 
мамандары  жэне  басқа  да  қызметшілері  лауазымдарьшың  үлгілік  біліктілік 
сипаттамаларын  әзірлеу,  қайта  қарау,  бекіту  жэне  қолдану  тэртібін 
айқындайды;
17)  эконом и калық  қызметтің  алуан  түрлі  үйымдарының  басшылары, 
мамандары  жэне  басқа  да  қызметшілері  лауазымдарының  біліктілік 
апықтамалықтарын  немесе  үлгілік  біліктілік  сипаттамаларын  қарайды  жэне 
келіседі;
18)  оларда  жүмыс  істеу жүмыс  уақытының  қысқартылған үзақтыгына, 
жыл  сайынғы  ақы  төленетін  қосымша  еңбек  демалысына  жэне  еңбекке  ақы 
төлеудің 
жоғарылатылған 
мөлшеріне 
құқық 
беретін 
өндірістердің, 
цехтардың,  кәсіптер  мен  лауазымдардың  тізімін,  ауыр  жүмыстардың,  еңбек 
жағдайлары зиянды жэне (немесе) қауіпті жүмыстардың тізбесін (бүдан эрі -  
Өндірістердің,  цехтардың,  кәсіптер  мен  лауазымдардың  тізімі,  ауыр 
жүмыстардың, 
еңбек 
жағдайлары 
зиянды 
жэне 
(немесе) 
қауіпті 
жүмыстардың тізбесі), сондай-ақ оларды беру тэртібін айқындайды;
19)  осы  Кодекске  жэне  Қазақстан  Республикасының  өзге  де 
нормативтік  құқықтық  актілеріне  сэйкес,  топтық  жазатайым  оқиғаларды 
тергеп-тексеру үшін комиссия қүрады;
20)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  саласында  мониторинги 
жэне тэуекелдерді бағалауды үйымдастырады;
21) еңбек төреліг: туралы үлгілік ережені  Зеғітеді;
22) орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тэртібін белгілейді;
23)  азаматтық  қызметке  кіру  жэне  азаматтық  қызметшінің  бос 
лауазымына орналасуға конкурстар өткізу тәртібін айқындайды;
24)  үйымда  кадрларды  кэсіптік  даярлауға,  қайта  даярлауға  жэне 
олардың біліктілігін арттыруға қойылатын жалпы талаптарды айқындайды;
25)  еңбек  кітапшаларының  нысанын,  оларды  жүргізу  жэне  сақтау 
тэртібін бекітеді;
26)  он  сегіз  жасқа  толмаған  жүмыскерлердің  еңбегін  пайдалануға 
тыйым  салынатын  жүмыстардың  тізімін,  он  сегіз  жасқа  толмаған 
жүмыскерлердің  ауыр  заттарды  тасуы  мен  қозғалтуының  шекті  нормаларын 
бекітеді;
27)  әйелдердің  еңбегін  пайдалануға  тыйым  салынатын  жүмыстардың 
тізімін,  әйелдердің  ауыр  заттарды  қолмен  көтеруінің  жэне  жылжытуының 
шекті нормаларын бекітеді;

27
28)  ұйымдағы  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  корғау  қызметі  туралы 
үяғілік ережені бекітеді;
29)  өндірістік  объектілерді  еңбек  жағдайлары  бойынша  міңдетті 
мерзімдік аттестаттау тэртібін айқындайды;
30)  жұмыскерлерді  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  мэселелері 
бойынша  оқыту,  оларға  нұсқау  беру  жэне  білімдерін  тексеру  тэртібі  мен 
мерзімдерін айқындайды;
31)  жұмыс  берушінің  еңбек қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  жөніндегі 
нұсқаулықты эзірлеу, бекіту жэне қайта қарау тэрт:5ін белгілейді;
32)  еңбекке  уақытша  қабілетсіздік  бойынша  әлеуметтік  жэрдемақыны 
тағайындау мен төлеу тэртібін айқындайды;
33)  жүмыс  берушінің  қаражаты  есебінен  жұмыскерлерге  сүт  немесе 
оған  теңестірілген  тамақ  онімдері,  емдік-профилактикалық  тағам,  арнайы 
киім  жэне  басқа  да  жеке  қорғаныш  құралдарын  беру  тэртібін  бекітеді, 
сондай-ақ  оларды  ұжымдық  қорғаныш  құралдарымен,  санитариялық- 
тұрмыстық  үй-жайлармен  жэне  құрылғылармен  қамтамасыз  ету  тэртібін 
белгілейді;
34)  мемлекеттік  жоспарлау  жөніндегі  орталық  уэкілетті  органмен 
келісу  бойынша  жұмыскерлерге  сүт  немесе  оған  теңестірілген  тамақ 
өнімдерін, емдік-профилактикалық тагам беру нормаларын бекітеді;
35) бюджеттік жоспарлау жөніндегі  орталық уэкілетл  органмен кешсу 
бойынша  алуан  түрлі  экономикалық  қызмет ұйымдарының  жұмыскерлеріне 
арнайы  киім  және  басқа  да  жеке  қорғаныш  қүралдарын  беру  нормаларын 
бекітеді;
36)  жұмыс  берушінің  қызметін  декларациялау  тэртібін  әзірлейді  жэне 
бекітеді;
37)  еңбек  қауіпсіздігі  мен  еңбекті  қорғау  жэне  еңбек  қатынастарын 
реттеу саласындағы ғылымк әзірлемелердің басымдықтарын айқындайды;
38)  мемлекеттік  бюджеттен  қаржыландырылатын  ғылыми,  ғылыми- 
техникалық  жобалар  мен  бағдарламалар  әзірлеуді  ұйымдастырады  жэне 
оларды іске асыруды жүзеге асырады;
39)  үжымдық  еңбек  дауларын  есепке  алу  нысанын  әзірлейді  жэне 
бекітеді;
40)  мемлекеттік  органдарға  техникалық  қызмет  көрсетуді  жэне 
олардың  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ететін  жүмыскерлер  санының  бірыңғай 
салааралық нормативтерін эзірлейді жэне бекітеді;
41)  тиісті  қызмет  салаларының  тиісті  уэкілетті  мемлекеттік  органдары 
эзірлейтін 
жэне 
бекітетін 
азаматтық 
қызметшілер 
лауазымдарының 
тізілімдерін келіседі;
42)  осы  Кодексте,  Қазақстан  Республикасының  заңдарында,  Қазақстан 
Республикасы  Президентінің  жэне  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 
актілерінде көзделген озге де өкілетт  кгерді жүзеге асырады.

28
17-бап. Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның құзыреті
Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган:
1)  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының,  оның  ішінде  еңбек 
қауіпсіздігі  және  еңбекті  қорғау  жөніндегі  талаптардьщ  сақталуын 
мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
2)  жүмыс  берушілер  үсынған  ұжымдық  шарттардың  мониторингін 
жүзеге асырады; 
<
  і
3) 
өндір:зт::с 
жарақаттанудың, 
кэсіптік 
аурулардың, 
кэсіптік 
уланулардың  себептеріне  талдау  жүргізеді  жэне  олардың  профилактикасы 
жөнінде үсыныстар эзірлейді;
4)  еңбек  қызметіне  байланысты  жазатайым  оқиғаларды  осы  Кодексте 
жэне Қазақстан Респүбликасының озге де нормативтік құқықтық актілерінде 
белгіленген тэртлпен тергеп-тексеред -;
5)  жұмыс  берушілердегі  еңбек  қауіпсіздігін  жэне  еңбекті  қорғауды 
қамтамасыз етуге жауапты адамдардың білімін тексеруді жүргізеді;
6)  өндірістік мақсаттағы  объектілерді  пайдалануга қабылдау жөніндегі 
қабылдау комиссиясының құрамына қатысады;
7)  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  нормативтерін  жетілдіру 
мэселелері  бойынша  жұмыскерлер  мен  жүмыс  берушілердің  өкілдерімен 
өзара іс-қимыл жасайды;
8)  жұмыскерлердің,  жұмыс  берушілер  мен  олардың  өкілдерінің  еңбек 
қауіпсіздігі жэне еңбектг қорғау мәселелері жөніндегі өтініштерін қарайды;
9)  өндірістік  объектілерді  еңбек  жағдайлары  бойынша  аттестаттау 
мониторингін жүзеге асырады;
10)  Қазақстан  Республикасының  Кэсіпкерлік  кодексіне  сэйкес  тексеру 
кестелерін эзірлейді жэне бекітеді;
11)  еңбек жөніндегі уэкілетті  мемлекеттік органға еңбекті  қоргау жэне 
еңбек  қауіпсіздігі  жөніндегі  ақпараттық  жүйе  негізінде  кезеңдік  есептерді, 
сондай-ақ  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қоргау  жай-күйі  мониторингінің 
нәтижелерін үсынады;
12)  еңбек  жөніндегі  уәкілетті  мемлекеттік  орган  белгілеген  нысан 
бойынша үжымдық еңбек дауларының мониторингін жүрі ізеді;
13)  еңбек  жоніндегі  уэкілетті  мемлекеттік  органга  еңбек  қатынастары 
бойынша қажетті ақпаратты береді;
14) жүмыс берушін д қызметін декларациялауды жүзеге асырады.
18-бап. Жергілікті атқарушы органдардың еңбек қатынастарын 
реттеу саласындагы қүзыреті
Жергілікті атқарушы орган дар:

29
1)  еңбек,  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  саласындағы 
мемлекетгк саясатты іске асырады;
2)  азаматтық  қызметшілер  болып  табылатын  жэне  ауылдық  жерде 
жұмыс  істейтін  денсаулық  сақтау,  элеуметтік  қамсыздандыру,  білім  беру, 
мәдениет,  спорт  жэне  ветеринария  саласындағы  мамандар  лауазымдарының 
тізбесін жергілікті өкілді органмен келісу бойынша айқындайды;
3)  қалалық,  аудандық  денгейде  жасалған  салалық  жэне  өңірлік 
келісімдерді тіркеуді жүзеге асырады;
4)  халықтың  түрмыс-тірінілігін 
қамтамасыз 
ететін  үйымдарда 
(қоғамдық  көлік,  сумен,  электр  энергиясымен,  жылумен  қамтамасыз  ететін 
ұйымдар) ереуілдер өткізуді келіседі;
5)  жұмыс берушілердің өңірлік бірлестіктерімен жэне жүмыскерлердің 
өңірлік  бірлестіктерімен  өңірлік  (облыстық,  қалалық,  аудандық)  келісімдер 
жасасады;
6)  көрсетілетін  қызметтеріне  (тауарларына,  жүмыстарына)  тарифтерд: 
(бағаларды,  алым  мөлшерлемелерін)  мемлекеттік реттеу енгізілетін үйымдар 
жүмыскерлерінің  еңбегіне  ақы  төлеу  жүйесінің  өлшемдерін  еңбек жөніндегі 
уэкілетті мемлекеттік орган белгілеген тэртіппен қарайды жэне келіседі;
7)  Қазақстан  Республикасыныц  заңдарында  айқындалған  халық 
санаттарын жүмысқа орналастыру үшін квота белгілейді;
8) 
жергілікті 
мемлекеттік 
басқару 
мүддесінде 
Қазақстан 
Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін 
өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ СУБЪЕКТІЛЕРІ. ЕҢБЕК 
ҚАТЫНАСТ АРЫНЫҢ ТУЫНДАУ НЕГІЗДЕРІ
19-бап. Еңбек қатынастары субъектілері
Жүмыскер  мен  жүмыс  беруіш  еңбек  қатынастары  субъектілері  болып 
табылады.
Шетелдік  заңды  түлға  филиалының  немесе  өкілдігінің  басшысы  осы 
заңды  түлға  атынан  жүмыс  берушінің  барлық  қүқықтарын  жүзеге  асырады 
жэне барлық м