Кафедрасы
Су ресурстарын пайдаланумен байланысты экологиялық проблемалар
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Жер үсті және жерасты сулар
| Су ресурстарын пайдаланумен байланысты экологиялық проблемалар
• су ластануы; • қалпына келмейтін су шығыны; • су эрозиясының құбылыстары, • мелиорацияның экологиялық проблемалары • жер үсті суларының шамадан тыс тұтынылуы. • жер асты суларын шамадан тыс тұтыну. • жер үсті суларының азаюы. • топырақтың шөгуі. • тұзды судың құйылуы. • жерді пайдаланудың өзгеру нәтижелері. • жағалау эрозиясы. • инфильтрация мен су басуды азайту. 3. Жер үсті және жерасты сулар Құрлықтағы жер үсті және жер асты суларының қорын толықтырудың негізгі факторы - жауын-шашын. Жауын-шашынның Жер бетінде таралуы - жекелеген аймақтарда 3 м-ге дейін және одан да көп - атмосфераның жалпы айналымына, ал кейбір аймақтар шегінде - континенталдылық дәрежесі мен рельеф ерекшеліктеріне байланысты. Жауын-шашын түрінде жерге түскен су екі түрлі жолмен жүруі мүмкін: ол топыраққа сіңіп кетуі мүмкін (инфильтрация), немесе ол арқылы ағып кетуі мүмкін (жер үсті ағыны). Өте маңызды көрсеткіш - бұл инфильтрация мен жер үсті ағындарының ара қатынасы болып саналады. Жер бетінде су ағындар мен өзендерге, батпақтарға, теңіздерге немесе булану пайда болатын басқа жер үсті су айдындарына құйылады. Барлық тоғандар, көлдер, бұлақтар, өзендер және басқа ашық аспан астындағы су айдындары жер үсті сулары деп аталады. Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы Өзендер - жыл бойына ағып тұратын тұрақты ағындар. Алайда кейбір өзендер қысқа уақытқа құрғап немесе қатып қалуы мүмкін. Өзендер мен олардың ағындарын қалыптастыруда климаттың рөлі зор. Геоморфология, топырақ, өсімдік жамылғысы және т.б. олардың қалыптасуы мен режиміне әсер етеді. Ірі өзендер Оңтүстік Америкада, Африкада, Азияда кездеседі. Амазонка барлық өзендер арасындағы ең үлкен бассейнді аймаққа ие, ол әлемдегі ең сулы өзен саналады. Жер үсті суларының маңызды сипаттамасы ағыс болып табылады, яғни - құрамындағы затпен және жылумен бірге судың төмен қарай ағу процесі. Өзен ағысы - су мен заттардың ғаламдық айналымындағы континентальды звеноның маңызды элементі. Көлдер - бұл судың баяу алмасатын табиғи су қоймалары және олардың мұхитпен тікелей байланысы жоқ. Олар жер бетінде барлық жерде кездеседі. Ірі көлдер ежелгі мұзданудың ылғалды аймақтары (солтүстік Канада, Еуропа, АҚШ), мәңгілік мұздың даму аймақтары үшін тән. Сіңірілген су үшін екі балама жол бар. Ол топырақта су өткізгіштік қабілетіне байланысты мөлшерде сақталуы мүмкін. Мұндай су жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|