Калканова Маншук Жолдыбайқызы сабақтың өткізілген күні
жүктеу/скачать 0,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Ашық-сабақ-жоспары
- Бұл бет үшін навигация:
- Ньютонның бірінші заңы
- (Ньютонның екінші заңы)
|
Сабақтың мақсаты: Классикалық механиканың заңдарымен танысу. Ньютон заңдарының тұжырымдарын білу және түсіну Динамика – механикалық қозғалысты, оны тудыратын себептерді ескере отырып зерттейтін механиканың бӛлімі. Қозғалыстың себебі адамзатты ертеден қызықтырып келеді. Алғашқы боп қозғалыстың себебін түсіндіруге тырысқан Аристотельдің ойынша дененің ӛалыпты күйі – тыныштық және ол тыныштыққа ұмтылады. Аристотель денеге түсірілген қорытқы күш (толық күш) оның қозғалысына себеп болады деп ұйғарды. Бұл ұйғарымды Галилей тәжірибелері жоққа шығарды. Шындығында, кӛлбеу жазықтықтан домалап түскен шардың қозғалысына әрекет ететін барлық күштерді жойсақ, онда шар шексіз ұзақ бірқалыпты түзусызықты қозғала берер еді. Осыған байланысты Галилей мынадай принципті ұсынады: егер денеге басқа денелер әрекет етпесе немесе күштер теңгерілген болса, онда дене ӛзінің тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзусызықты күйін шексіз ұзақ сақтайды. Ньютон Галилей принципін ӛзінің тұжырымдамасында былайша жалпылады. Ньютонның бірінші заңы: егер денеге түсірілген барлық күштерӛзара теңгерілген болса, онда дене ӛзінің тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзусызықты қозғалысын сақтайтын санақ жүйелері болады. Мұндай санақ жүйелері инерциялық санақ жүйелері деп атайды. Қандай жағдайда дененің жылдамдығы ӛзгереді? Ньютон мынадай принципті тұжырымдайды (Ньютонның екінші заңы) : денеге түсірілген қорытқы күш (теңәрекет) оның қозғалысының ӛзгеруі себебі болып табылады. Тәжірибе деректерін жалпылап және Аристотельдің қате қорытындысына түзету енгізген Ньютон дененің ілгерілемелі қозғалысы динамикасының негізгі теңдеуін тұжырымдайды (Ньютонның екінші заңы): қозғалыстағы дененің үдеуі денеге түсірілген қорытқы күшке туура пропорционал және дененің массасына кері пропорционал, ал үдеудің бағыты қорытқы күштің бағытымен бағыттас. Күш деп дененің басқа денелер тарапынан болатын әрекеттің нәтижесінде үдеу алатынын сипаттайтын және осы әрекеттің ӛлшемі болып табылатын физикалық шаманы айтады. Теңәрекетті күш деп денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күшті айтады. 5 Денеге туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал оның массасына кері пропорционал: a=F/m a m F a m F k –динамиканың негізгі теңдеуі. Ауырлық күші деп денелердің Жерге тартылу күшін айтады. Бұл күш әрекетінен денелер Жерге құлайды. Дененің ауырлық күші әрекетінен ғана қозғалуын еркін түсу деп атайды. Серпімділік күші дененің пішіні мен кӛлемі ӛзгерген кезде пайда болатын күшті айтады. Бұл күш денелерді қысу, созу, майыстыру немесе бұрау кезінде пайда болады. Гук заңы: │F c │=k∆ℓ Үйкеліс күші деп денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады. Ол әрдайым жанасу бетінің бойымен қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталады. Үйкеліс күші екінші дененің бетін басып қысатын Р күшке, үйкелісетін беттердің материалы мен ӛңделу сапасына байланысты олады. Тіректің реакция күші деп тіректің денеге әрекет ететін серпімділік күшін айтады. │F үйк. │=μN жүктеу/скачать 0,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|