Казахская академия спорта и туризма сборник научных статей

Aнaлиз нaучно-методической литерaтуры по проблеме спортивной подготовки тaйбоксеров позволил определить, что основы построения специaльной физической подготовки в тaйбоксе рaскрыты недостaточно. Имеющиеся исследовaния в большей мере посвящены технико-тaктической подготовке, методикaм нaчaльного обучения, индивидуaлизaции учебно-тренировочного процессa, контролю состояния спортивной подготовленности в процессе соревновaтельной деятельности спортсменов.

В результaте aнaлизa нaучно-методической литерaтуры по тaйбоксу, aнкетного опросa ведущих тренеров и спортсменов выявлены ведущие покaзaтели физической подготовленности высококвaлифицировaнных тaйбоксеров: общaя выносливость, скорость, быстротa, рaзвитие мускулaтуры, подвижность сустaвов; специaльнaя техническaя подготовленность-выполнение комплексa тулей; специaльнaя скорость - быстротa движений (способность выполнять удaры ногaми в мaксимaльном темпе); координaция в специaльнaя сложно-координaционнaя подготовленность.
Литература

1. 
   Плaтонов В.Н. Общaя теория и ее прaктические приложения: учебник тренерa высшей квaлификaции. – М.: Советский спорт , 2005. – 288 с.
   
2. 
   Степaнов М.Ю. Aпробaция технологии индивидуaлизировaнной предсоревновaтельной подготовки тaйбоксеров / М.Ю. Степaнов // Теория и прaктикa физической культуры. – 2009. – № 7. - С. 35.
   
3. 
   Дергaченко И.В. Игровые методы подготовки тaйбоксеров рaзличных стилей: учебно-методическое пособие. – Кишинев, 2012. – 82 с.
   
4. 
   Блеер A.Н. Теоретико-методические особенности формировaния устойчивых двигaтельных нaвыков в прaктике подготовки специaлистов по приклaдным видaм спортa: aвтореф. дис. … д-рa пед. нaук / A.Н. Блеер: Моск. универ. МВД РФ. М., 2004. – 52 с.
   

Ғылыми жетекшілері: Лесбекова Р.Б., б.ғ.д., доцент; Келдікұлов Ғ.Қ., магистр

Қазақ спорт және туризм академиясы
Кіріспе. Қазақстанда қазақ күресінің кең танымалдығы осы ұлттық спорт түрін сауықтыру мақсатында жаппай айналысуды дамыту үшін маңыздылығын арттырады. Қозғалу белсендігінің танымал түрлерін қолдану, көпшіліктің шұғылдануы үшін көптеген секциялар құру, әсіресе, адамның қозғалу белсендігі техникалық ілгерілеу, ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың даму мен білім беру жүйесі салдарынан әлсіреген қазіргі таңда өзектілігі зор [1].

Қазақ күресінің кең танылуы, түрлі қолданбалы дағдыларды қалыптастырудағы білімдік тиімділігі, дене шынықтыруға енгізілуі, ерік-күші мен басқа да психологиялық сапаларын тәрбиелеу, денсаулықты нығайту тәсілінің сауықтыру тиімділігі мен жастардың дене тәрбиесі көп жағдайда осы күрес түрінің орта мектептегі дене шынықтыру пәні бойынша оқу және сыныптан тыс сабақтар бағдарламасына енгізілуіне ықпал етеді.

Кеңестік Қазақстанда қазақ күресінен жарыстар басқа спорттық күрес түрлерінен бірнеше онжылдықтан бұрын өткізіле бастады. Әдеби деректерге сілтемелердің өзінде қазақ күресінен келесі Бүкілқазақстандық спартакиада бағдарламасын және жеке республикалық жарыстарды өткізу кезеңдерін атап көрсетуге болады: 1928, 1936, 1938, 1939 жж. [2].

Қазақстан жастарының қазақ күресіне әуестенуі, бұл ұлттық спорттың даму деңгейінің едәуір жоғарылауына, балуандардың шеберлігінің қалыптасуына, жастардың қазақ күресімен жаппай шұғылдануына септігін тигізді. Қазақ күресімен шұғылданатың жастар арасынан өздерінің спорттық кемелденуін спорттық күрестің халықаралық және олимпиадалық түрлерінде жалғастырып, ең жоғары нәтижелерге жеткен көптеген атақты балуандар шыққан.

Сонымен, зерттеу өзектілігі көне заманнан қазақ халқы жастардың дене күшін дамыту мен әскери дайындауда, сайыстар мен күш сынасу жарыстардың қауіпсіз түрін ұйымдастыруда пайдаланып келген қазақ күресінің Қазақстанның кеңес дәуіріндегі дамуында жастар үшін дене шынықтырудың дербес құралы ретінде қалыптасу тарихын төңкерістер мен қайта құру қарқынды дамыған заманда ұмыт қалдырмай, балуандарды дайындау құралдары мен әдістерінің барлық қажетті де маңызды атрибуттарын зерттеп, оларды сақтап қалу және спортшыларды дайындау әдістемесіне енгізу, сондай-ақ өскелең ұрпақтың дене тәрбиесінде пайдалану үшін зерттеу қажеттілігімен анықталады [3].

Зерттеудің мақсаты – қазақ күресінің Қазақстанда қазақ ұлттық күресінен мамандар дайындаудағы оқу пәні және жастардың дене тәрбиесі құралы ретінде «халықаралық жарыс өткізу» деңгейіне дейін қалыптасу кезеңдерін атап көрсету.

Зерттеу әдістері Зерттеу мәселесі бойынша философиялық, тарихи, психологиялық, педагогикалық, әлеуметтану, дене тәрбиесі және спорт салаларындағы ғылыми, әдістемелік еңбектерге теориялық талдау жасау; мемлекеттік арнайы деректік құжаттарды саралау; сұрақ-жауап, әңгімелесу, жалпы білім беретін мектеп құжаттарын талдау, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс

Зерттеу нәтижелері және оларды талқылау. Қазақ күресі бойынша теориялық және әдісемелік курстан басқа спорт түрлері бойынша мамандар дайындау ісінде оқыту ғана қарастырылмайды, сонымен қатар осы спорт түрінің әдістері мен тәсілдерін, сабақ өткізу әдістемесінен, жарыстар өткізу мен төрешілік жасаудан, дене тәрбиесінен оқу-жаттығу және оқу процесіне бағдарламалар жасаудан тұрады.

Қазақ күресі бойынша мамандар дайындау бағдарламаларында және спорттың осы түрі бойынша сабақтар өткізуде білімдер, дағдылар мен біліктіліктердің кең ауқымын игеруді жоспарлау керек – әдіс-тәсілдік дайындық, жалпы және арнаулы дене дайындығы, спорттық жаттығу және мектептегі дене шынықтыру бойынша сабақ өткізу мен жоғары оқу орнындағы дене тәрбиесінің әдістемесі (1 кесте).

Дене шынықтыру және спорт түрінен, соның ішінде қазақ күресінен, балалар, жеткіншектер және ересек тұрғылықты халықтардың денсаулығын салауатты өмір салтының түрлі рекреациялау мен жақсарту әдістерін иелену мамандар дайындау ісіндегі табиғи факторлар, туризм, қозғалыс белсенділігі мен спортты пайдалану маңызды орынға ие болады.

Қазақ күресінің кең танылуы, түрлі қолданбалы дағдыларды қалыптастырудағы білімдік тиімділігі, дене шынықтыруға енгізілуі, ерік-күші мен басқа да психологиялық сапаларын тәрбиелеу, денсаулықты нығайту тәсілінің сауықтыру тиімділігі мен жастардың дене тәрбиесі көп жағдайда осы күрес түрінің орта мектептегі дене шынықтыру пәні бойынша оқу және сыныптан тыс сабақтар бағдарламасына енгізілуіне ықпал етеді [4].

Анкеталық сауалнама нәтижелері бойынша Қазақстанның ұлттық спорт түрлері тек көрермендер үшін ғана емес, сонымен қатар оқушылар мен студенттер арасындағы дене тәрбиесінің спортпен шұғылдану тәсілі ретінде оған қоса тұрғын халықтардың қозғалыс белсенділігіне қолдау көрсету тәсілі ретінде лайықты орынға ие болып келеді. Респонденттер ұлттық спорт түрлері арасында ерекше орынды қазақ күресіне береді. Ауылдық жерлердегі жалпы білім беру мектептерінің сұрау салынған оқушылары арасында ұлдар мен қыздардың 30-50% дене шынықтыру сабақтары мен сыныптан тыс сабақтар барысында қазақ күресімен шұғылданғысы келетіндерін мойындайды.

Қазақстан жастарының осы спорт түрімен шұғылдануға деген құлшынысы қазақ күресінің едәуір дами түсуіне, сайыскерлер шеберлігінің қалыптасуына, жастардың қазақ күресімен бұқаралық сипатта шұғылдануына, халықаралық және олимпиадалық спорт күресі бойынша жоғары жетістіктерге жетуіне ықпал етеді.

Қазіргі кезде қазақ күресінің жеткен деңгейі – бірнеше елде тұрақты түрде дамып келе жатқан халықаралық спорт түрі болғандықтан, жүйелі түрде халықаралық жарыстар, континенттік және әлемдік жарыстарды ұйымдастыру мен өткізу талап етіледі.

1. Қазақ күресінен мамандар дайындаудағы оқу пәні және жастардың дене тәрбиесі құралы ретінде тұрақты дамып кележатқан «халықаралық жарыс өткізу» деңгейіне дейін қалыптасу кезеңдері атап көрсетілді:

Бірінші. 20-ғасырдың жиырмасыншы-отызыншы жылдары (1920-1939 жж.) – спорттың ұлттық түрлерінің дамуына түрткі болған жағдайлар, қазақ күрестен жарыс өткізудің бірыңғай ережелерінің құрылуы, салмақ санаттарына бөлу, бүкілқазақстандық спартакиадалардың бағдарламаларына енгізу, республикалық жарыстарды өткізу.

Екінші. Қырқыншы-елуінші жылдары – спорттың олимпиадалық және халықаралық түрлерінің елеулі бәсекесі жағдайында дамуы, қазақ күресінің балуандарын спорттық күрестің басқа түрлеріне тарту, Қазақстандағы дене тәрбиесі мен спорттың, соның ішінде қазақтың ұлттық спорт түрлерінің даму тарихын зерттеу, қазақстандық ғалымдардың ғылыми, тарихи және әдістемелік, соның ішінде қазақ күресі жөніндегі еңбектерінің тұтастай топтамаларының шығарылуы.

Үшінші. Алпысыншы-жетпісінші жылдары – ҚазКСР Спорт комитетінің қазақтың ұлттық спорт түрлерінің жіктемесін енгізуі және осы спорт түрлері бойынша спорттық дәрежелерін, қазақ күрестен «Қазақ КСР-нің спорт шебері» спорттық атағын беру жүйесінің құрылуы, ҚазДТМИ-да қазақ күресі мамандығының енгізілуі, қазақ күресінің техникасы мен әдісінің жіктемесі жөніндегі әдістемелік жұмыстардың, қазақ күрес тәсілдерін үйрету әдістемесінің, қазақ күресінен мамандар дайындау жөніндегі оқу құралдарының, оқулықтар мен бағдарламалардың шығарылуы.

Төртінші. Сексенінші-тоқсаныншы жылдар, 20-ғасырдың соңына дейін – қайта құрудың аласапыран жылдарындағы, тәуелсіздік алу мен Қазақстан Республикасының құрылуы жылдарындағы дамуы, қазақ күресінен жарыстар өткізу ережелерін жетілдіру, қазақ күрестен жарыстар өткізудің бастаулары мен ұлттық дәстүрлеріне оралу, қазақтың ұлттық спорт түрлері мен қазақтың ұлттық күресінің дәстүрлерін зерттеу бойынша ғылыми жұмыстардың тұтастай топтамасының жүргізілуі. Қазақтың ұлттық спорт түрлері бойынша кандидаттық және докторлық диссертациялардың қорғалуы.

Бесінші. 21-ғасырдың алғашқы онжылдығы. Қазақ күресінен жүйелі түрде халықаралық сайыстарды – Орталық Азия аймағынан, Қытайдан, Моңғолиядан және Ресейден шыққан командалардың дәстүрлі, Венгрия, Түркия, Германия және басқа елдердің командаларының оқтын-оқтын қатысуымен Азия, Әлем чемпионаттарын ұйымдастыру және өткізу.

2. Қазақ күресін спорттық күрестің басқа түрлерімен салыстыра отырып, әдіс-тәсілдердің қайсыбір топтарының түрлерін қолдану жиілігі мен нәтижелілігіндегі елеулі айырмашылықтар айқындалды. Талдау жасалған сайыстарда қолданылатын тәсілдердің барлық топтарының ішінде балуандар санмен аяқ сыртынан не ортадан қағып түсіруды бәрінен жиі (0,73 әрекет/мин) және нәтижелі (0,35 ұпай/мин) қолданған. Әрі қарай, қолданымдылық көрсеткіштері бойынша жамбасқа алып лақтыру, кеудеден ұстап қағып жығу, арқалап алып лақтыру, табанмен қағып түсіру әдіс топтары жатады. Қарсыласқа жарияланатын ескертулер есебінен балуандар орта есеппен – 0,21 ұпай/мин алған және мезгілінен бұрын 0,05 жеңіс/мин. Аталғандардан басқа, талдау жасалған жарыстарда тәсілдердің ең жиі әрі нәтижелі қолданылатын топтарына жағадан жұлқып жығу, сирақпен іліп жығу, қарсыластың аяғын орап лақтыру, иықтан асыра тастау (қол ұстап кеудеге таянып), кеудеден асыра тастауды да жатқызуға болады.

Қазақ күресінен жарыстарда тұрып лақтырудың әр түрлі әдістері қолданылады, оны спорттық күрестің басқа түрлерінде де қолдануға болады. Сондықтан, жамбасқа алып лақтыру, арқалап алып лақтыру және аяқ әрекеттерін (санмен аяқ сыртынан не ортадан қағып, табанмен қағып, сирақпен іліп және қарсыластың аяғын орап) қолданудың жоғары белсенділігі мен нәтижелілігі қазақ күресі жарыстарының ережелері спорттық күрестің басқа түрлерінен айырмашылығына байланысты. Бұл әдістерді қазақ күресіндегі орындау тәсілін қоян-қолтық ұрыс, дзюдо, самбо, еркін және грек-рим күрестерінде балуандарды дайындауда пайдалануға болады.

3. Қазақстанда қазақ күресінің танымалдығы спорттың бұл түрін сауықтыру орындарында дене жаттығуларымен жаппай шұғылдануды дамытудағы маңызын арттырады. Қазақ күресінің қазіргі заманғы дамуы спорттың осы түрі бойынша мамандар даярлау жағдайларын, әдіснамасы мен сапасын жақсартуды талап етеді.

Қазақ күресі жарысының кеңінен танылуы мен мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесі сабақтарында, сабақтан тыс уақытта және спорт секцияларында дәл осы спорт түрімен шұғылдануды қалауы сабақтарды ұйымдастыруға белгілі бір талаптар қояды.

4. Қазақ күреспен айналысу жеке тұлғаның денсаулығының нығаюына, оның үйлесімді дамуына, шұғылданушылардың денесінің дамуы мен шымырлануына сеп болатындығы, жастардың дене қабілеттерін (күш, жылдамдық, ептілік, төзімділік, икемділік) дамытудың және дене тәрбиесінің тиімді құралы болып табылатындығы дәлелденді.

Қазақ күресінің кең танымалдығы, түрлі қолданбалы дағдыларды қалыптастырудағы оқыту тиімділігі, ішкі ағзалардың физиологиялық өмір сүру қабілетін дамытуды, дене даярлығының сапасы мен дене қабілеттерін қамтып, күш-жігер мен басқа да психологиялық сапаларды тәрбиелеу, денсаулықты нығайту тәсілдерін тәрбиелеу үдерісіне енгізілуі, сауықтыру тиімділігі мен жастардың дене тәрбиесіне көп жағдайда қажеттілігі және олардың күреске қызығушылықтары, осы күрес түрінің орта мектептегі дене тәрбиесі пәні бойынша оқу және сыныптан тыс сабақтар бағдарламасына енгізілуіне ықпал етеді.
Әдебиеттер

1. 
   М.Балғымбаев. Қазақтың ұлттық спорт түрлері. – Алматы, Қайнар. – 1985.
   
2. 
   Қ.Р.Байдосов, Е.М.Мұхиддинов , А.А.Жылмағамбетов. Қазақша күрес. – Алматы, 1987.
   
3. 
   М.Т.Тәнекеев, І.Қ.Адамбеков Қазақтың ұлттық спорт ойындары. – Алматы,1994.
   
4. 
   Қазақша күрес: Ереже. - Алматы: Ата мұра. – 2000.
   

Ғылыми жетекші: б. ғ.к., доцент Р.Б. Лесбекова

1. 
   Дене тәрбиесі мен спорт саласындағы білімділігін көбейту, дене тәрбиесінің қажеттігіне, өмірге қажет қозғалыс шеберлігі мен дағдысының негізгі техникаларын дұрыс орындауда әдістемелік-ұйымдастыру шеберлігін қалыптастыру;
   
2. 
   Дене қуаты қасиеттерін дамыту, тәрбиелеу әдістерін өзін-өзі бақылау тәсілдерін қолдана білуді үйрету;
   

Оқушылардың тәрбие жұмысы – мұғалімнің кәсіби қызметінің ажырағысыз және құрамдас бөлігі. Сондықтан жоғары педагогикалық білім берудің негізгі міндеттерінің бірі болашақ мұғалімдерді оқу-тәрбие жұмысына дайындау болып табылады. Жоғары оқу орны студенттерінің оқушылармен тәрбие жұмысына даярланудың маңызды құралы, тұтас педагогикалық процестің құрамдастарының бірі есебіндегі дене тәрбиесі болып табылады. Алайда, студенттердің көпшілігі дене тәрбиесін тек биологиялық тұрғыдан ғана қарастырып, оның қоғамдық маңыздылығын терең түсінбейді, ал шындығында, оқушының тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуында айрықша орын алатын дене тәрбиесі мен спорттың әлеуметтік қызметі де зор.

Ғылыми тұрғыдан оқушылардың қозғалыс қабілетін арттыру әдістемесінің көптеген мәселелері толық зерттелген емес. Әсіресе, түрлі жастағы, түрлі жыныстағы және түрлі физикалық даярлық деңгейіндегі балалардың қозғалыс қабілеттерінің факторлық құрылымына байланысты, сондай-ақ денеге түсетін салмақты мөлшерлеген кезде оқушыларға жеке-тұрпаттық жағынан келуге, қалалық және ауылдық мектептер оқушыларының қозғалыс қабілетінің сипаттындағы ерекшеліктерге де байланысты.

Сондықтан біздің зерттеуімізде, таза практикалық міндеттерді шешуден өзге, аталған қырлары белгілі бір шамада ғылыми-теориялық жағынан көрініс табады.

Мектеп оқушыларының қозғалыс қабілетінің төртінші, қорытынды кезеңінің деректері және оларды факторлық талдау қорытындылары бойынша, ұлдардың жалпы және жылдамдық төзімділігінің, қозғалыс күшінің, дәлдігі мен үйлесімділігінің, икемділігінің маңызы өсті: жылдамдық-күш қасиеттері нақ сол деңгейде қалды, ал жасы мен дене тұрпатының маңызы төмендеді.

Қыздарда жылдамдық-күш қасиеттері, сондай-ақ қайраты айтарлықтай артты, дегенмен күш төзімділігінің деңгейі төмендеді; басқа қасиеттері шашамен сол деңгейін сақтап қалды.

Қозғалыс қабілеті маңыздылығының арақатынасы төмендегі кестеде көрсетілген (1 кесте).
Кесте 1 - 8 сынып оқушыларының оқу жылының аяғындағы салмақтарының көлеміне байланысты қозғалыс қабілетінің көрсеткіштері

Қозғалыс қасиеттері	Факторлық салмақ (орташа) Ұлдар	Факторлық салмақ Қыздар
Жалпы төзімділігі	0, 228	0, 199
Қайраты	0, 208	0, 229
Шапшаңдық Жылдамдық Күш сапасы	0, 202	0, 226
Қозғалыс дәлдігі мен үйлесімділігі	0, 201	0, 222
Күш төзімділігі	0, 196	0, 198
Икемділік	0, 184	0, 206
Дене тұрпаты	0, 166	0, 216
Жасы	0, 154	0, 132

Осы кестеден көрініп тұрғандай, қыздардың ұлдарға қарағанда басты айырмашылығы – бұл жалпы төзімділігінің айтарлықтай төмен дәрежесі, дене тұрпатының көлеміне анағұрлым көбірек ықпалы. Жастағы топішілік ерекшеліктеріне ұлдар сияқты, қыздардың да әсері маңызының күрт төмендеуі өзіне назар аудартады.

Бірінші және екінші оқу жылының өн бойында түрлі қозғалыс қабілетінің дәрежелік арақатынасының өзгерістерін талдай келе, келесіні атап өтуге болады: 7-сыныпта көктемге қарай ұлдардың шапшаңдығы мен күш сапасының, жалпы төзімділігінің, қозғалыс дәлдігі мен үйлесімділігінің, дене тұрпатының дәрежесі төмендеп кетті; күш пен шыдамдылық көрсеткіштері өсті. 8-сыныпта болса, жылдамдық-күш қасиеттерінің, қозғалыс дәлдігі мен үйлесімділігінің дәрежелері өзгеріссіз қалып, керісінше, дене тұрпатының дәрежесі төмендеп кетті, ал күш пен төзімділік дәрежелері біршама арта түсті. Қыздарға келер болсақ, 7-сыныпта төзімділік пен дене тұрпатының дәрежелері төмендей түсіп, қайраты мен күш-жігерінің дәрежелері өсе түсті. 8-сыныпта көктемге қарай қыздардың қозғалыс дәлдігі мен күш төзімділігінің, дене тұрпатының дәрежелері төмендеп, шапшаңдығы, жылдамдық-күш қасиеттері, жалпы төзімділігі арта түсті.

Көрсетілген өзгерістерді қарастыра отырып, біз мынадай қорытындыға келдік: бұлар көбіне көп жылдың түрлі оқу тоқсандарындағы сабақтардың бағытына да байланысты.

Әрбір тоқсанда сабақтар мен сабақтан тыс жаттығулар соншалықты көп жүргізілмейтін тәрізді болғанмен де, бұлардың қозғалыс қабілетінің дамытуға түрлі артықшылықтары бағыттылығының арқасында, қозғалыс құрылымын

өзгертудегі әсерлі тиімділікті алуға және оны оқушылардың жасына қарай дамуының белгілі бір кезеңіндегі эталонға жақындауға болады.

Осы тұрғыдан біздердің жүргізген сабақтарымыздың негізгі тиімділігі – оқушылардың қозғалыс қабілетінің үйлесімді дамуының орташа факторлық салмақтарының (бірінші-алтыншы дәрежелі орындарындағы қасиеттері салыстырылады) айырмашылық көрсеткіштерін (пайызбен) көрсетеді.
Әдебиеттер

1. 
   Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасына түсіндірме // Қазақстан мектебі. – 2004. – №2. – 3-16 б.
   
2. 
   Білім сапасы-бәсекелестік кепілі. Білім және ғылым министрі Ж. Түйме-баевпен сұхбат // Егемен Қазақстан. -2007, 25 мамыр. – 5 б.
   
3. 
   Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырым-дамасы // Жоба. – Астана, 2007. – Б. 3-9.
   
4. 
   Жексенбаева У.Б Диалог-5. Основные направления обновления содержания образования // Учитель Казахстана. – 2006, 11 декабря. – С.8.
   

Научный руководитель: Кудашова Л.Р., д.б.н., профессор

Проблема укрепления здоровья и продолжительности жизни населения республики Казахстан всегда была предметом внимания специалистов, общества и государства. Педагогами и врачами отмечаются факты отставания и несоответствия показателей физического развития, физической подготовки и  подготовленности, функциональных возможностей у значительной части молодого поколения требуемым нормативам.

Современный период развития физического воспитания в Республике Казахстан и в России, согласно анализу научной литературы, переживает кризис, что отражается на уровне физической подготовленности учащихся, повышается процент выпускников с различными заболеваниями, поступающих в вузы, до 32%, что отражается на качестве жизни подрастающего поколения [1].

Согласно литературным данным, увеличивается количество учащихся, относящихся по состоянию здоровья к специальной медицинской группе. Существующий объем двигательной активности двухразовых в неделю у школьников не обеспечил полноценного развития и укрепления здоровья. Гиподинамия среди школьников достигла 80 %. Более 30 % юношей по состоянию здоровья не могут быть призваны в армию. В настоящее время физической культурой и спортом в стране занимается всего 8-10 % населения, тогда как в экономически развитых странах мира этот показатель достигает 40-60 % [2]. Озабоченность работников образования и государственных органов, отвечающих за здоровье нации должен вызывать рост процента первокурсников с 11 до 23%, причисленных к специальной медицинской группе по данным обследований, значительно возрос по сравнению с предшествующими годами. До 80-90% школьников и студентов не справляются с нормативами Президентских тестов, что связано со многими причинами, которые предстоит исследовать и научно доказать [3, 4].

Этим вопросам в последнее время уделяется повышенное внимание со стороны государства, родителей, учителей и их внимание направлено к вопросам совершенствования физического воспитания молодежи.

Одним из средств воспитания движений, точной координации, развития необходимых человеку двигательных физических качеств, правильной ориентировки в разных сложных двигательных ситуациях, являются занятия волейболом. В процессе занятий волейболом совершенствуется умение управлять собой , быстро и своевременно принимать решения, закаляется его воля, характер, целесообразно рисковать или воздерживаться от риска. радоваться победе, огорчаться поражениям, иметь чувство гордости за проявление потенциальных возможностей человека [5].

В доступной методической литературе довольно подробно рассматриваются особенности использования различных средств формирования физических качеств у занимающихся школьников в секции волейбола, однако, в недостаточной степени исследованы вопросы эффективности применения их при занятиях уроками физической культуры в школе и во внеурочное время тренировок в секции. Данные литературы по контролю физической подготовленности школьников показывают, что они далеки от требуемых норм, что значимо должно отражается на здоровье обучающихся и это является одной из недостаточно разработанных проблем развития спорте в школе. Её решение позволит изменить отношение к физической подготовленности, как учеников, так и преподавателей.

В связи с этим мы сформулировали проблему исследования: как условиях тренировки старших школьников в волейбольной секции могут успешно формировать физические возможности старшеклассника при правильной постановке учебно-тренировочного процесса.

Контрольная группа 6 школьников 9 класса выполняли физическую нагрузку в объеме школьной программы. Экспериментальная группа 6 школьников 9 класса занимались физическими нагрузками как на уроках физической культуры, так и 3-х разовыми тренировками в секции по волейболу.

В контрольной и экспериментальной группах в начале и конце учебного года определяли, следующие тесты, отражающие скоростные, скоростно-силовые качества: бег на 60 м, длина прыжка с места, бег на 2000 м, челночный бег 4х9.; силовую выносливость: подъемы туловища, из положения лежа, за 1 минуту, подтягивания на перекладине, сгибания и разгибания рук в упоре лежа,

Собственные исследования и их обсуждение.

Исследования тестирования физической подготовленности школьников 9 класса занимающихся в секции волейбола представлены в таблице 1.

В таблице 2 представлены показатели расчета коэффициента корреляции между данными физических качеств учащихся 9-х классов, посещающие секцию волейбола в начале учебного года. Коэффициент корреляции рассчитывался для установления взаимосвязи между двумя физическими показателями. Данные математико-статистические расчеты предприняты с целью определения степени согласованности в образовании программ двигательного навыка.

		Время бега на 60 м,с	Подъем туловища из положения лежа за 1 мин.,к-во	Прыжок в длину с места,см	Время бега 2000 м.,мин	Подтя-гива-ние на пере- клади-не,к-во	Сгиба-ние и разги-бание рук в упоре лежа , к-во	Время челночного бега 4х9, с
1			-0,046	0,112	-0,241	0,548*	-0,254	0,683*
2				-0,497*	0,146	0,380	0,647*	-0,072
3					0,723*	0,306	-0,118	0,173
4						0,354	0,502*	-0,182
5							-0,042	0,771*
6								-0,636*
7
Примечание - *- достоверность (р < 0,05)
	Анализ данных показал, что уровень максимальных скоростных качества старших школьников, занимающихся волейболом, зависят от показателей силы верхних конечностей и туловища, определяемые по тесту «подтягивание на перекладине» и от скоростной выносливости, оцениваемой по тесту «челночного бега 4х9». Силовые возможности туловища школьников, оцениваемые по количеству подъемов туловища из положения лежа, имеют положительную высокую зависимость от общей выносливости (в тесте бег на 2000м), от скоростно-силовых качеств (результата прыжков в длину с места). Показатели силовой выносливости у старших школьников имеют отрицательную среднюю зависимость от скоростной выносливости. Таким образом, в начале годичного цикла подготовки в секции волейбола у старших школьников взаимосвязи между разными сторонами физических качеств имели средние зависимости. Сравнительный анализ данных экспериментальной группы в конце учебного года эксперимента (таблица 1) показал, что уровни максимальных скоростных качеств были выше, по сравнению с началом учебного года, на 15,5 %, скоростная выносливость на 21%. Аналогично скорости повысились, на 16,47% показатели силы мышц туловища, верхних конечностей на 10,8- 18,18% , и скоростно-силовых качеств мышц нижних конечностей на 21.89% (Р<0,05) . Показатели уровней физической подготовленности контрольной группы в начале, конце эксперимента представлены в таблице 3 рисунке 4. Таблица 3 - Показатели физической подготовленности учащихся 9-х классов, посещающие уроки физической культуры (контрольная группа) в конце учебного года № п/п Фами- лия, имя учащегося Вре-мя бега – 60 м,с Подъем тулови-ща из положе-ния лежа за 1мин, к-во Прыжки в длину с места, см Бег 2000 м. с учетом време-ни, мин Подтя-гивание на высокой перекла-дине, к-во Сгибание и разгиба-ние рук в упоре лежа «отжимания»,к-во Время челноч-ного бега 4*9м,с 1 А. Р. 10,05 30 180 10,05 9 15 11,5 2 А. Н. 10,8 30 175 10,1 8 20 11,8 3 А. Г. 11,5 35 185 11,2 7 20 10,8 4 К. И. 10,9 30 185 11,1 8 15 10,9 5 Р. И. 10,5 35 185 11,1 9 20 11,5 6 Л. Н. 11,5 40 190 10,1 7 25 10,5 Хк в конце   10,9 33,3 180 10,7 8,0 19,2 11,2 Sx   0,5 4,1 2,5 1,8 1,5 1,3 1,2 Хк. начало   11,14 19,2 170 11,3 5,2 12,8 12,1 % изме-нения 2,15 73,43 5,88 5,3 53.84 50 7,5 Примечание : Хкк-средние показатели контрольной группы в конце учебного года Анализ данных контрольной группы показал рост в конце учебного года показателей физических качеств в тестах бег на 60м на 2,15%, челночный бег 4х9 на 7,5% и бег на 2000м на скоростную выносливость 3,4%, силовые возможности в тестах на проявление силы возросли значительно на 50-73,43%. Таким образом, занятия    физической   культурой   по   школьной    программе   привели через год занятий  к росту  физической    подготовленности   практически   по  всем показателям силы, скорости, выносливости. Примечание -1 время бега – 60 м; 2- подъем туловища из положения лежа за 1мин; 3- прыжки в длину с места; 4- бег 2000 м; 5- подтягивание на высокой перекладине; 6- сгибание и разгибание рук в упоре лежа «отжимания»; 7- время челночного бега 4*9 м. Рисунок 2 - Процент изменения физической подготовленности старших школьников занимающихся в секции волейбола