3-ТАҚЫРЫП. Еңбекті қорғау жөніндегі мемлекеттік нормативтік талаптар. Дәріс жоспары
1.Еңбекті қорғау жүйесі.
2.Жұмысты орындаудың қауіпсіз әдістері мен тәсілдерін үйрету.
3.Еңбекті қорғау бойынша нұсқаулық.
4.Нұсқаманы өткізу тәртібі. Қауіпсіздік техникасы, еңбекті қорғау, өндірістік гигиена және санитария жөніндегі нұсқаулықтар.
Еңбекті қорғау жүйесі Еңбек құқығының нормалары әртүрлі нормативтік құжаттарда жазылған және қамтылған. Еңбек қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды реттеу Қазақстан Республикасының Конституциясына, республикалық заңдарға сәйкес жүзеге асырылады:
1) Еңбек кодексінен, еңбек құқығы нормаларын қамтитын өзге де заңдардан тұратын еңбек заңнамасымен (еңбекті қорғау туралы заңнаманы қоса алғанда);;
2) Еңбек құқығы нормаларын қамтитын өзге де нормативтік құқықтық актілерге қолданылмайды:
- Қазақстан Президентінің жарлықтарымен;
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларымен және атқарушы билік органдарының нормативтік құқықтық актілерімен (бірінші кезекте, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі);;
- ҚР атқарушы билік органдарының нормативтік құқықтық актілерімен;
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының нормативтік құқықтық актілерімен реттеледі.
Еңбек қатынастары және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастар ұжымдық шарттармен, келісімдермен және еңбек құқығы нормаларын қамтитын жергілікті нормативтік актілермен де реттеледі.
Еңбекті қорғауды басқаруды ұйымдастыруды құқықтық қамтамасыз етуде"өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы", "Қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігі туралы" және еңбекті, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау, өндірістік қызметтің қауіпсіздігі мәселелерін қозғайтын басқа да бірқатар заңдар үлкен рөл атқарады.
Еңбек қатынастары саласында басым құқықтық ұстаным Еңбек кодексіне тиесілі болғандықтан, басқа республикалық заңдарда қамтылған еңбек құқығы нормалары оған қайшы келмеуі тиіс деп белгіленген. Егер мұндай қайшылық болса, онда Еңбек кодексінің нормалары қолданылады.
Өз кезегінде, Қазақстан Республикасы Президентінің еңбек құқығы нормаларын қамтитын жарлықтары Еңбек кодексіне және басқа да республикалық заңдарға қайшы келмеуге тиіс; Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек құқығы нормаларын қамтитын қаулылары Еңбек кодексіне, басқа да Республикалық заңдарға және Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына қайшы келмеуге тиіс; ал атқарушы билік органдарының еңбек құқығы нормаларын қамтитын нормативтік құқықтық актілері Еңбек кодексіне, өзге де республикалық заңдарға, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларына қайшы келмеуге тиіс.
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өз құзыреті шегінде еңбек құқығы нормаларын қамтитын нормативтік құқықтық актілерді қабылдауға құқығы бар. Бұл актілер Еңбек кодексіне, басқа да республикалық заңдарға, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларына, Республикалық атқарушы өкімет органдарының нормативтік құқықтық актілеріне, Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілеріне қайшы келмеуге тиіс.
Жұмыс берушілер, жұмыс берушілер – дара кәсіпкерлер болып табылмайтын жеке тұлғаларды қоспағанда, еңбек заңнамасына және еңбек құқығы нормаларын қамтитын өзге де нормативтік құқықтық актілерге, ұжымдық шарттарға, келісімдерге сәйкес өз құзыреті шегінде еңбек құқығы нормаларын қамтитын жергілікті нормативтік актілерді (бұдан әрі – жергілікті нормативтік актілер) қабылдайды.
Еңбек кодексінде, Қазақстан Республикасының басқа да республикалық заңдарында және өзге де нормативтік құқықтық актілерінде, ұжымдық шартта, келісімдерде көзделген жағдайларда жұмыс беруші жергілікті нормативтік актілерді қабылдау кезінде қызметкерлердің өкілді органының (мұндай өкілді орган болған кезде) пікірін ескереді.
Ұжымдық шартта, келісімдерде қызметкерлердің өкілді органымен келісу бойынша жергілікті нормативтік актілерді қабылдау көзделуі мүмкін.
Жұмыс берушінің еңбекті қорғау саласындағы жергілікті нормативтік актілері жұмыс беруші деңгейінде (корпоративтік деңгейде) еңбекті қорғауды басқарудың тікелей құқықтық базасы болып табылатындығын атап өтеміз.
Өндірістік жарақаттану мен кәсіптік аурулардың негізгі себебі еңбектің қолайсыз жағдайлары, еңбекті қорғау мен өндіріс қауіпсіздігінің қарапайым талаптарының бұзылуы болып табылады.