Казахстан республикасы бiлiм ж?Не ?Ылым министiрлiгi
Электр тогының соғу нәтижесіне әсер ететін факторлар
жүктеу/скачать 1,21 Mb.
|
МГ еңбекті қорғау 2021
| Электр тогының соғу нәтижесіне әсер ететін факторлар.
Токтың адам ағзасына әсер етуі зақымдану сипаты мен салдары келесі факторларға байланысты: - ток шамалары; - токтың әсер ету ұзақтығы; - токтың жиілігі мен түрі; - қолданылатын кернеу; - адам денесінің кедергісі; - токтың адам денесі арқылы өту жолдары; - адам денсаулығының жағдайы; - назар факторы. Электр тогының соғу нәтижесі тұтастай алғанда электр тогының" жұтылған " энергиясының мөлшерімен анықталады. Адам денесі арқылы өтетін токтың мөлшері адам денесінің кернеуіне, жанасуына және қарсылығына байланысты. Адам денесінің кедергісі-көптеген факторларға байланысты сызықтық емес мән: терінің кедергісінен (құрғақ, дымқыл, таза, зақымдалған және т.б.); ток пен қолданылатын кернеудің шамасынан; ток ағымының ұзақтығынан. Терінің жоғарғы мүйізді қабаты ең үлкен қарсылыққа ие: - мүйіз қабаты алынған кезде = 600-800 Ом; - құрғақ зақымданбаған теріде = 10-100 кОм; - ылғалданған теріде = 1000 Ом. ХЭК (Халықаралық электротехникалық комиссия) шешімі бойынша электр жарақаттанудан қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі есептерде адамның қарсылығын 1 кОм, яғни = 1000 Ом тең қабылдайды. Адам арқылы өтетін токтың өсуімен оның кедергісі төмендейді, өйткені бұл терінің қызуын арттырады және терлеуді арттырады. Дәл сол себепті ток ағымының ұзақтығының жоғарылауымен төмендейді. Қолданылатын кернеу неғұрлым жоғары болса, адам арқылы өтетін ток соғұрлым көп болады және адам терісінің кедергісі соғұрлым тез төмендейді. Биологиялық тері электр тітіркенуіне токтың жоғарылауы немесе төмендеуі кезінде ғана жауап береді. Тұрақты ток, шамасы мен кернеуі бойынша уақыт өзгермейтіндей, тек қосу және көзден ажырату сәттерінде сезіледі. Әдетте оның әрекеті жылу (ұзақ уақыт қосқанда). Үлкен кернеулерде ол тері мен қанның электролизін тудыруы мүмкін. Көптеген зерттеушілердің пікірінше, кернеуі 450 В-қа дейінгі тұрақты ток бірдей кернеудегі айнымалы токқа қарағанда аз қауіпті. Көптеген зерттеушілер 50-60 Гц өндірістік жиіліктегі айнымалы ток организм үшін ең қауіпті деген қорытындыға келді. Бұл келесідей түсіндіріледі. Тұрақты ток клеткеге қолданған кезде жасушаішілік заттың бөлшектері клетканың сыртқы қабығына асығатын әртүрлі белгілердің иондарына бөлінеді. Егер ұяшыққа айнымалы жиілік тогы әсер етсе, онда айнымалы ток полюстерінің өзгеруінен кейін иондар бір бағытта, содан кейін екінші бағытта қозғалады. Белгілі бір ток жиілігінде иондар клетканың қос енінен өтуге уақыт алады. Бұл жиілік клетканың ең үлкен бұзылуына және оның биохимиялық функциясының бұзылуына сәйкес келеді (50-60 Гц). Айнымалы ток жиілігінің жоғарылауымен иондардың тербеліс амплитудасы төмендейді және клетканың биохимиялық функциялары аз бұзылады. Шамамен 500 кГц жиілікте бұл өзгерістер енді болмайды. Мұнда токтың жылу әсерінен күйік адамдар үшін қауіпті. Адам ағзасындағы ток міндетті түрде қысқа жолмен өтпейді. Ең қауіптісі-токтың тыныс алу мүшелері мен жүрек арқылы бойлық ось арқылы өтуі (басынан аяғына дейін). Жүрек арқылы өтетін жалпы токтың бөлігі: - қол жолы - қол-жалпы токтың 3,3% ; - сол қол жолы-аяқ-жалпы токтың 3,7% ; - оң қол жолы -аяқ-жалпы токтың 6,7% ; - аяқ-аяқ жолы-жалпы токтың 0,4%. Электр тогының әсерінен зақымданудың нәтижесі адамның психикалық және физикалық жағдайына байланысты. Жүрек, қалқанша без және т.б. ауруларында адам аз токпен қатты зақымдалады, өйткені бұл жағдайда адам денесінің электрлік кедергісі төмендейді және дененің сыртқы тітіркенуге жалпы төзімділігі төмендейді. Мысалы, әйелдер үшін токтардың шекті мәні ерлерге қарағанда шамамен 1,5 есе төмен екендігі атап өтілді. Бұл әйелдердің жұқа терісіне байланысты. Алкогольді қолданған кезде адам ағзасының кедергісі төмендейді, адам ағзасының тұрақтылығы мен зейіні төмендейді. Зақымдану неғұрлым елеулі болады. Жиналған көңіл-күймен дененің кедергісі артады және зақымдану ықтималдығы біршама төмендейді. Әдебиеттер: 1. Мұнай және мұнай өнімдері қоймалары. өртке қарсы нормалар/ «ҚазҚСҒЗИ» РМК, «ЗЦ АТСЭ» ЖШС- Астана,2018ж 2.Система управления охраной труда, промышленной безопасностью и охраной окружающей среды / Смолянинова С.А, 2018г. 3. Родионов, А. И. Технологические процессы экологической безопасности. Атмосфера : учебник для вузов / А. И. Родионов, В. Н. Клушин, В. Г. – 2020г жүктеу/скачать 1,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|