Кеуде ағзаларының хирургиялық аурулары Жедел плевра эмпиемасы
Абсцесс өкпенің астыңғы бөліктерінде болса ондай науқастың кереуетінің аяқ жағы көтеріліп қойылады. Ірің осы жағдайда жақсы шығуы мүмкін, бұны постдуральдық дренаж
жүктеу/скачать 137 Kb.
|
5 Кеуде ағзалары мен сут бездің зақымдануы
| Абсцесс өкпенің астыңғы бөліктерінде болса ондай науқастың кереуетінің аяқ жағы көтеріліп қойылады. Ірің осы жағдайда жақсы шығуы мүмкін, бұны постдуральдық дренаж деп атайды.
Консервативтік ем көмек бермеген жағдайда науқасқа операция жасалады. Іріңдікті қандауырмен тіліп іріңін ағызып, тазалап, антибиотиктер ерітіндісімен жуып ірің қуысына силиконнан жасалған түтік қойылады. Кейде операциядан кейін өкпенің іріңдік қуысына Вишневский майымен майланған үлкен дәкелер қалдыралады. Кейін бұл қуыс кішірейіп науқас ауруынан жазылады. Өкпенің абсцесі созылмалы түріне айналған емі тек қана операция. Бұндай науқастарға операция жасағанда іріңдіктің көлеміне қарай, науқастың жағдайына қарап өкпені алып тастауға (пневмонэктомия) тура келеді. Операциядан кейін көк тамырға қан құяды, антибиотиктер беріледі, оттегімен дем алдыру тоқталымайды. Оған демалыс гимнастикасы жүргізіледі. Кеуде ағзалары мен сут бездің зақымдануы. Кеуде клеткасының соғылуы. Жарақатпен бірге гематома, тыныс алғанда және қозғалыс кезінде күшейетін жергілікті ауырсыну болады. Кеудесі соғылған науқастар ауруханаға жатуға мәжбүр емес, оларды ауырсынуды басатын дәрілермен емдейді, физиотерапия тағайындайды. Қабырғалардың сынуы. Сынықтар тікелей жарақатта және кеуде клеткасының бүйір және алдыңғы-артқы бағытта қысылуы кезінде болуы мүмкін. Олар жиі ересек адамдарда, әсіресе шалдарда болады және балаларда сирек кездеседі. Сынық жиі паравертебральды, ортаңғы қолтықасты немесе парастернальді сызықтар бойымен болады. Сынықтар жеке дара және көп болуы мүмкін, қабырға 2-3 жерден зақымдалған кезде 2 немесе 3 жерден сынық болуы мүмкін. Бірнеше қабырғалардың көптеген сынықтары кезінде тыныс алу экскурциясын жасайтын аймақ түзіледі, ал кеуде клеткасының қозғалысына сәйкес келмейді (парадоксальді қозғалыстар) және тыныс алудың бұзылуына алып келеді. Тыныс алғанда аймақ ішке енеді, тыныс шығарғанда томпайып шығады. Сүйек жарықшақтарының үшкір ұштары плевра қуысына қан кетумен бірге өкпе тінінің жарылуын тудыруы мүмкін. Зақымдалған бронхтан немесе өкпе альвеолаларынан ауаның плевра қуысына шығуы-пневмотораксқа алып келеді, ауа кеудеаралық мүшелерді сау жаққа ығыстырады. Кейде клапанды пневмоторакс болады, ол кезде әр тыныс алған кезде ауа плевра қуысына жаймен жиналады. Нәтижесінде кеудеаралық мүшелер ығысады, зақымданған өкпе жиырылады және тыныс алуға қатыспайды. Жарақат жағында өкпе вентиляциясының бұзылуы өкпе ателектазына немесе пневмонияға алып келеді. Бронхтардың дренажды қызметінің бұзылуы, бронхтарда қақырықтың жиналуы және альвеолаларда экссудация сұйықтығының жиналуы «лас өкпе» (мокрое легкое) синдромының дамуына алып келеді. Жарақаттық пневматоракста ауа плевра қуысынан кеудеаралық шел майы бойымен мойынға және бетке өтіп, тері астылық эмфиземаны тудырады. Клиникасы. Жарақат орнында жедел ауырсыну, дем алған кезде ауырсыну болады. Көптеген сынықтар кезінде жағдай өте ауыр болуы мүмкін. Ентігу, кілегей қабаттардың және тері жамылғыларының цианозы, тахикардия байқалады. Науқас отырған қалыпқа ыңғайланады, қозғалысы шектелген болады. Мойында, бетте тері астылық эмфизема байқалады, ол жәй ұлғаяды. Пальпацияда сынған жерде ауырсыну, кейде сықыр (крепитация) байқалады. Пневмоторакс кезінде жүрек соғысының ығысуы, зақымдану жағында перкуторлы қорапты дыбыс және тыныс алудың бірден әлсіздігі байқалады. Гемоторакс кезінде өкпе дыбысының тұйықталуы анықталады. Төменгі қабырғалардың сынуы кезінде (Х-ХІІ) бауырдың, талақтың қосымша жырты-луы мүмкін, соғылуда іш қуысын да тексеру қажет. Емі. Сынған жерге 1% новокаин ерітіндісімен(10мл) жансыздандыру қажет. Ауырсынуды азайту үшін анальгетиктер тағайындайды. Ауыр жағдайларда жүрек дәрілерін егеді: камфора, корглюкон. Көптеген сынықтар кезінде өкпелік асқынуларды алдын алу үшін антибиотиктер тағайындалады: пеницилин, тетрациклин, сульфанил-амидты препараттар. Қозғалғыш жарықшақтарды бекіту үшін лейкопластырь таңғышын қолданады. Кернеулі пневмоторакс және гемоторакс кезінде плевра қуысына пункция жасалады. Теріасты эмфиземасы ұлғайған кезде трахеостомия, алдыңғы кеуде аралықты дренаждау қажет. Бұғананың сынуы. Бұндай сынықтар тікелей жарақатта немесе қолмен құлаған кезде болады. Бұғананың сынуы көлденең, қиғаш немесе көп жарықшақты болуы мүмкін. Сүйек жарықшағымен тері жыртылған, тесілген болса, сынық ашық болады. Бұғананың сынуы тамыр-нервті шоғырдың(пучок), плевраның және өкпе ұшының зақымдануымен сипатталуы мүмкін. Клиникасы. Сынған жерде ауырсыну, ісіну және гематома, қолдың қызметінің бұзылуы болады. Сынған жерде жиі деформация және патологиялық қозғалғыштық байқалады. Сынық сипатын анықтау үшін рентгенографияға түсіру қажет. Емі. Жарықшақтарды орнына салу 1% новокаин ерітіндісімен(10мл) жергілікті анестезия арқылы жеңіл жүргізіледі. Жарықшақтарды ұстау қиынға соғады, себебі көлденең сынықтар кезінде олар жеңіл ығысады. Жарықшақтарды бекіту (фиксация) үшін Дельбенің мақта-дәкелі сақинасын немесе Кузьминский шинасын қолданады. Мақта-дәкелі сақиналарды иық үстінен киеді және оларды арқада бинтпен немесе резиналы түтікпен бір-біріне байлайды. Жарықшақтарды бекіту үшін Крамер шинасы-нан дайындалатын үшбұрыш қолданады, оны қолтық астына енгізеді және бекітеді. Бұғана сынған кезде иммобилизация ұзақтығы 4 аптаға дейін. Асқынған сынықтар кезінде (тамырлы өрімнің қысылуы) хирургиялық ем қажет. Кеуде клеткасының ашық зақымданулары Кеуде клеткасының жаралануы. Олардың ішінде енген және енбеген жаралар-ды ажыратады. Соғыс уақытында негізінен атылған жаралар, ал бейбітшілік уақытта пышақталған жаралар кездеседі. Жаралық каналына байланысты жанап өтетін және соқыр жараларды ажыратады. Енбеген жаралар қолайлы өтеді. Өкпе тінінің зақымдануымен, гемоторакспен және пневмоторакспен өтетін ашық жаралар ауыр өтеді. Пневмоторакс жабық, ашық және клапанды болуы мүмкін. Жабық пневмоторакс кезінде ауа жарақаттан кейін плевра қуысына түседі. Плевра қуысында ауа көлемі әдетте үлкен емес, өкпе жартылай қысылған. Ауа тез сіңіріледі немесе пункция арқылы алынады. Клапанды пневматоракс кезінде ауа әр тыныс алған сайын плевра қуысына түседі, тыныс шығару кезінде жаралық каналы жиырылады, ол ауаның қайта шығуына кедергі болады. Клапанды пневмоторакс тыныс алудың ауыр бұзылыстарына, кеуде-аралықтың ығысуына, өкпенің жиырылуына алып келеді. Ашық пневмоторакс кезінде жара тесігі арқылы ауа плевра қуысына кедергісіз түседі және одан шығады. Өкпе жиырылады, тыныс алудан шығады, кеуде аралықтың бір жақтан бір жаққа маятник тәрізді ығысуы болады. Мұздай ауа плевраның нерв ұштарын тітіркендіреді, ол зардап шеккен адамдардың жағдайын нашарлатады. Ашық және клапанды пневмоторакстар ауыр шокпен өтеді. Клиникасы. Тахикардия, артериялық қысымның төмендеуі байқалады. Зардап шегуші жара тесігін жабуға тырысады. Қараған кезде теріасты эмфиземасы, ауаның жара арқылы плевра қуысына түсуі анықталады. Кеуде клеткасын перкуссия жасаған кезде тимпанит, аускультацияда әлсізденген тыныс анықталады. Клапанды пневмо-тораксқа үдемелі ентігу, теріасты эмфиземасы, кеудеаралықтың ығысуы тән. Жараланған адамның жалпы жағдайы өте ауыр, тыныс алуы беткей және жиі, кілегей қабаттары цианозды болады. Гемоторакс кезінде өкпе дыбысының тұйықталуы, әлсізденген тыныс және дауыс дірілі анықталады. Емі. Жараланған адамға алғашқы көмек көрсету кезінде кеуде клеткасына окклюзиялық таңғыш қою қажет. Жараның герметикалық жабылуы жабысқақ пластырьден тұратын таңғыш арқылы, жеке таңу пакетінің клеенкасы және мазьді таңғыш арқылы жүзеге асырылады. Жараланғандардың жағдайы плевра қуысына ауа түсуі тоқтағаннан кейін бірден жақсарады. Ауырсынуды басу үшін, әсіресе тасымалдау алдында Вишневский бойынша вагосимпатикалық новокаинды блокада жасайды, ауырсыну басатын дәрілер егіледі. Жүрек гликозидтері, оттегі тағайындалады. Кернеулі немесе клапанды пневмоторакс кезінде плевра қуысына пнукция жасайды, ауаны сорып алады. Күшейген пневмо-торакс кезінде плевра қуысын дренаждайды және белсенді(активті) аспирация жасай-ды. Кеуде клеткасының жаралануы кезінде жараның алғашқы өңдеуін жасайды, ол кезде жараның сипатын анықтайды (енген немесе енбеген). Енген жаралар кезінде кеуде клеткасы мүшелерінің зақымдануына күдіктенген-де кең торакотомия көрсетілген (өкпе, қан тамырлары, жүрек). Үлкен емес енген жаралар кезінде жараны өңдеумен және гемостазбен шектеледі. Торакотомия плевра қуысына қан тез жиналатын кезде жасалады. Кеуде клеткасына операция жалпы жансыздандырумен жасалады. Плевра қуысы тұйық жабылады, теріге тігістер салады, плевра қуысын дренаждайды, дренажды сорғышқа(отсос) қосады. Науқасқа қан құяды, жүрек гликозидтері, антибиотиктер егі-леді, оттегі береді, ауырсынуды басады. Операциядан кейінгі кезеңде плевра қуысынан тұрақты аспирацияға көп көңіл бөледі. Дренаж 3 күннен кейін алынады. Егер дренаж қойылмаса немесе қызметі болмаса, қан және ауа плевра қуысынан пункция көмегімен алынады. Гемоторакс - өкпе тінінің жаралануы, қабырғааралық артериялардың (қабырғалардың сынуы) зақымдануы кезінде ішкі қан кету нәтижесінде плевра қуысы-на қанның жиналуы. Гематоракс рак, өкпе туберкулезі, цинга кезінде де дамуы мүмкін. Клиникасы. Гематоракс клиникасы құйылған қанның көлеміне және плевра ішілік қан кетуге байланысты. Қанның біршама жиналуы кеудеде ауырсыну, жөтел тудырады. Қанның жиналуынан өкпе қысылуының клиникалық көрінісі, кеудеаралық мүшелерінің ығысуы болады: ентігу, цианоз, науқастың мәжбүр отырған қалпы (ортопноэ). Қан кету тахикардиямен, артериялық қысымның төмендеуімен, жүрек соғысының сау жаққа ығысуымен (оң жақты гематоракс кезінде) сипатталады. Перкуссия кезінде зақымдану жағында өкпе дыбысының тұйықталуы анықталады, аускультация кезінде везикулалық тыныс есітілмейді. Емі: Зардап шегуші адамды зембілде жартылай отырған қалпында ауруханаға тасымалдайды. Жөтелдің ауыр ұстамасы кезінде ауырсыну басатын дәрілер егіледі. Ішкі қан кету клиникасы өршіген кезде шұғыл түрде операция жасалады. Гемоторакс кезінде жарақаттан кейін екінші күнінен бастап науқасқа плевральді пункция жасайды. Қанды аспирация жасап, плевра қуысына антибиотиктер енгізеді. Пункцияны әр 2 күн сайын қайталайды. Аспирацияланған сұйықтық түсінің өзгеруі және ондағы гемогло-бин санының өзгеруі қан кетудің тоқтағанын көрсетеді. Науқастарға ауырсынуды басатын дәрілер (вагосимпатикалық блокаданы қосқанда), антибиотиктер бұлшықет ішіне немесе вена ішіне, қабынуға қарсы препараттар, қақырық түсіретін микстуралар тағайындайды. Перикардтың, жүректің және ірі қан тамырлардың зақымданулары Жүректің және перикардтың жарақаттары. Мұндай жарақаттар атылған немесе шаншылған-кесілген болуы мүмкін. Жүрек жарақаттары жиі өкпенің жарала-нуымен қосарланады. Жүректің сол және оң жартысының алдыңғы қабырғасы зақымданады. Клиникалық көрінісі. Шаншылған-кесілген жаралар кезінде жүрек тұсындағы жаралардың орналасуы көңіл аудартады. Жарадан қан бөлінеді. Науқастың жалпы жағдайы ауыр болады. Науқаста қорқыныш сезімі, қозған немесе тежелген, санасы шатасқан болады. Қан жоғалтуға байланысты тері жамылғыларының бозаруы, цианоз, әлсіз пульс анықталады. Аускультация кезінде жүрек тондары тұйықталған немесе естілмейді, перкуссия кезінде жүрек тұйықтығының кеңейгендігі анықталады. Рентгеноскопия кезінде жүрек көлеңкесінің кеңеюі анықталады, жүрек пульсациясы анықталмайды. Артериялық қысымның төмендеуі байқалады, өкпенің қосымша зақымдалуы кезінде плевра қуысында гемопневмоторакс анықталады, жара айналасын-да теріасты эмфиземасы байқалады. Емі. Тек хирургиялық. Шұғыл түрде торакотомия жасап, перикардты ашып, жүрек жарасын тігеді және қан ұйындыларын алады. Операция кезінде реанимациялық шаралар жүргізу қажеттілігі туындайды, жүрек массажы, жүрекішілік инъекциялар. Жоғалған қанның орнын плевра қуысындағы қанды реинфузия жасап толтырады. Гемоперикард. Гемоперикард - жүректің жаралануы немесе аневризманың жыртылуы нәтижесінде перикард қуысына қанның жиналуы. Перикард қуысына 200-ден 400 мл-ге дейін қан жиналады. Қанның жиналуы жүректің қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Жүрек тампонадасы болады. Жүректің систоласы және диастоласы қиындайды, веналық қысым көтеріледі және артериялық қысым төмендейді. Клиникалық көрінісі. Жүрек аймағында қысып ауырсыну, қорқыныш сезімі, көңіл айну, естен тану, әлсіз пульс, ентігу, бет цианозы байқалады. Мойында веналар ісінеді, жүрек соғысы анықталмайды, жүрек тондары тұйық, перкуссия кезінде жүрек тұйықтығының шекараларының кеңеюі анықталады. Гемодинамика бұзылуы нәтиже-сінде ми анемиясы болады. Веналық қысым көтеріледі. Емі. Науқасты шұғыл түрде хирургия бөлімшесіне жатқызу қажет. Диагноз кли-никалық тексерулерге, кеуде клеткасының рентгенограммасына (жүрек көлеңкесінің кеңеюі) және ЭКГ нәтижелеріне негізделіп қойылады. Диагностикалық мақсатта семсер тәрізді өсінді астынан перикард пункциясын жасауға болады. Қан кетуді тоқтату хирургиялық жолмен жүргізіледі. Кеуде клеткасы мүшелеріне операция жасалған науқастар арнайы күтімді және бақылауды қажет етеді. Науқастарға жүрек дәрілерін, оттегі тағайындайды. Ауыз қуысына ұқыпты күтім, жаралы инфекцияның алдын-алуы қажет. Операциядан кейін науқастарды реанимация палатасына жатқызады. Жүрек жұмысын бақылау үшін артериялық қысымды, пульсті, тыныс алуды, ЭКГ және дене қызуын тіркейтін жүйе қолданады. Жедел мастит. Сүт безінің қабынуын мастит деп атайды. Мастит емізетін әйелдерде босанғаннан кейінгі алғашқы күндері, кеш мерзімдерде де (4 айға дейін) болады. Маститтің этиологиясы болып емізікше аймағында жарылулар және жарала-нуы арқылы инфекцияның енуі, сүт ағысымен бұзылуы табылады. Без тініне инфекция лимфа жолдары арқылы түседі. Орналасуына байланысты маститтер интрамаммарлы (без тінінде) және ретромаммарлы (үлкен кеуде бұлшықеті және бездің артқы беті арасында) болып бөлінеді. Ағымы бойынша абсцесстелген, флегмонозды, гангренозды маститтер болып бөлінеді. Абсцесстелген мастит кезінде іріңді қуыс түзіледі, кейде үлкен көлемде болады. Ірің тері жамылғылары арқылы жарылуы мүмкін немесе сүт жолдарына ашылып, сүтпен бөлінуі мүмкін. Бір-бірімен байланысатын көптеген қуыс-тар түзілген кезінде флегмонозды мастит пайда болады, ол кезде без тіннің үлкен бөлігі зақымданады және ағымы ауыр болады. Гангренозды мастит кезінде сүт безі аймақтарының ауқымды некрозы болады, науқастар интоксикациядан қайтыс болады. Клиникалық көрінісі. Ауру жедел басталады. Іріңнің түзілуі дене қызуының жоғарылауымен, қалтырауымен, сүт безінде ауырсынумен, сүт ағысының бұзылуымен, тері жамылғыларының қызаруымен, қолтықасты лимфа түйіндерінің ұлғаюымен сипат-талады. Пальпация кезінде сүт безінде қатаю аймағы анықталады. Өтіп кеткен жағдай-ларда без толығымен зақымданады. Іріңдік өздігінен ашылып, жыланкөздер түзілуі мүмкін. Қанда лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы, лейкоцитарлы формуланың солға ығысуы анықталады. Емі. Инфильтрат сатысында консервативті ем қолданылады: сүтті сору немесе сауып тастау, физиотерапия, жылу, бұлшықетіне антибиотиктер егу. Үлкен емес түзілген іріңдіктер кезінде оларды кесіп, жараны тігеді. Инфильтрат жұмсарған кезінде іріңдікті ашады. Операция жалпы жансыздандырумен жүргізіледі. Радиарлы тіліктер-мен барлық қуыстарды ашады. Іріңдік ретромаммарлы орналасқан кезде тілік сүт безі астынан жасалады. Іріңді қуыстар тазаланғаннан кейін олар антисептикалық ерітінді-лермен жуылады, ірің сыртқа шығу үшін дренаждар енгізіледі. Антибиотиктерді микроб флорасына сезімталдығын ескере отырып егеді, ауыр жағдайларда 5% глюкоза ерітіндісі, қан, гемодез венаішіне егіледі. Маститпен ауыратын науқастар іріңді хирургия бөлімшесіне жатқызылады. Негізінен маститті алдын алуға көп мән беріледі. Жүктілік кезінде әйел емізікшелерін емізуге дайындау қажет: оларды уқалау қажет, сүт бездерін жүйелі түрде жуу қажет, уақытында іш киімдерін және төсек заттарын ауыстырып тұрады. Емізікше жарық-тарын 1% метилен көгімен немесе 0,2% бриллиант жасылымен жағу қажет. Емізгеннен кейін емізікшелерге вазелин майы малынған салфетка қояды. Сүт безінің ісіктері Сүт безінің ісіктері қатерлі және қатерсіз ісік болып екіге бөлінеді. Қатерсіз ісікке без және дәнекер тін элементтерінен (фиброаденома) және майлы ісік (липома) жатады. Фиброаденома без және дәнекер тін элементтерінен пайда болатын сыртында қабықшасы (капсула) бар қатерсіз ісік. Жасы 20-25-тегі тұрмыс құрған немесе ерге шықпаған әйелдер арасында жиі кездеседі. Әйел адам суға түскенде немесе киімін ауыстырғанда сүт безінде ісік пайда болғанын біліп дереу ісіктерді емдейтін мамандарға (онколог) барып көрінеді. Онколог дұрыс диагноз қойып, операция керек болса операция жолымен емдейді. Сүт түтігінен болатын (цистаденома) және (молочная киста-галактоцеле) қатерсіз ісік тобына жатады. Сүт кистасы ауруында емшек безінің ішінде көлемі әртүрлі, үсті тегіс, жан-жағы жинақты, саусақпен ұстағанда ісік былқылдап тұрады. Емі. Операция. Сүт безі үрпісіне және айналысындағы пигментті терісіне дермиод, папиллома, ангиома, фиброма, лимфангиома деген қатерсіз ісіктер пайда болады. Баланы емізгенде бұлар бөгеттік жасайды, сондықтан да емі тек қана операция. Сүт безінен болған қатерлі ісік Сүт безінен болған қатерлі ісік әйелдердің қатерлі ісігінің ішінде екінші орынды алады. Ол көбінесе кексе әйелдердің етеккірі тоқтағаннан кейін жиі кездеседі. Сүт безінде болатын жедел қабыну, әртүрлі қатерсіз ісіктер және отбасында болатын бейімділік жағдайлар (наследственность) қатерлі ісікке әкеліп соғуы мүмкін. Клиникалық белгілері. Ауру бастылғанда сүт безінде көлемі кішігірім ісік пайда болады. Өсе келе үлкейіп теріге оның лимфатикалық тесіктеріне тұқымын таратып (метастаз) теріні «лимонқабығы» тәріздес кедір-бұдыр жасап, кейде терінің бұл жері емшектің ішіне тартылып тұрады (умбиликация), емшектен қан аралас сары су шығады. Кейін келе ісіктің көлемі үлкейіп, ыдырап теріде жазылмайтын жара пайда болады. Ең алдымен, ісік бар жақтағы қолтықтың астында, бұғананың үстіндегі, астындағы лимфа бездерін, кеуденің бұлшықеттерінің шетіндегі лимфа бездерін саусақпен қарау керек. Ісік тұқымын таратқан жағдайда лимфа бездірінің көлемі үлкейіп олардың қатайғандығы байқалады. Емі. Сүт безінен болған қатерлі ісіктің тұқымын таратпаған 1-кезеңінде емі сүт безіне қоса қолтық асты, жаурын асты лимфа бездерін және үлкен, кіші кеуденің бұлшық еттері сылып алынып тасталынады. Бұндай операцияны радикалдық мастэктомия деп атайды. Егерде қатерлі ісік лимфа бездеріне бірен-саран (одиночные) 2-кезеңінде тұқымын таратқан жағдайда операция жасардың алдында және содан кейін науқасқа қосымша рентген сәулесіменем жүргізіледі. Сырқат асқынған жағдайда (3 кезеңде) операцияның алдынан ретнген сәулесімен емдеп, содан кейін операция жолымен аналық безді сылып алып (овариэктомия) негізгі түріндегі (радикалдық) мастэктомия жасалады. Операциядан кейінгі кезең бұндай науқастарды ТиоТЭФ, 5-фторурацил, винбластин, тағы басқа дәрілермен, ал егде әйелдерге әйел адамының жыныс гормондарымен ем (гормонотерапия) жүргізіледі. жүктеу/скачать 137 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|