Кіріспе ерте жастағы балалардың танымдық белсенділігін қазақ халық шығармашылығЫ ҚҰралдарымен дамытудың теориялық негіздері
Ерте жастағы балалардың танымдық белсенділігін қазақ халық шығармашылығы құралдарымен дамытудың құрылымдық-мазмұндық моделі
жүктеу/скачать 50,42 Kb.
|
ЕРТЕ ЖАС
| 1.3 Ерте жастағы балалардың танымдық белсенділігін қазақ халық шығармашылығы құралдарымен дамытудың құрылымдық-мазмұндық моделі
Педагогикалық тұрғыдан алғанда, белсенділік – бұл іс-әрекеттің күшеюімен, сыртқы көзқарастардың пайда болуымен мен сенімді көрсететін адамның сапасы [137]. Г.К.Селевко, А.Г.Селевко пікірі бойынша, «Адамның субъективті белсенділігі оның іс-әрекеттегі дербестігінің маңыздылығымен және өз таңдауын сезінетін әлеуметтік мәні бар тұлға екендігімен анықталады»Осылайша, белсенділік адам іс-әрекетінің трансформациялық, когнитивтік,құндылық-бағдарлық, коммуникативтік және т.б. түрлерінде көрініс табады.Д.С.Годовикованың пікірінше, баланың іс-әрекеті оның өмірлік күштеріне деген қажеттіліктің көрінісі болып табылады, сондықтан оны алғышарты және оның дамуының нәтижесі деп санауға болады. Адамның жасаған кез-келген ісәрекеті оның физикалық және рухани күшінің белсенді күйіне әкеледі. Ж.Т..Даулетбекова «Белсенділік адамға тән қасиет ретінде рухани қажеттілікті өтеп, субъектіде ерекше қанағат сезімін тудырады. Белсенділіктің бағытын анықтайтын мотив болғандықтан, оның мазмұндық жағы баланың қажетіне барып тіреледі» деп түйіндейді.Ағзаның белсенді мақсатты екенін сипаттайтын сұраққа Н.А. Бернштейн төмендегідей жауап береді: «Дене әрдайым сыртқы және ішкі ортаның байланысы мен қарама-қайшылығында болады Егер оның қозғалысы (сөздің жалпыланған мағынасында) қоршаған ортаның қозғалысымен бірдей бағытта болса, онда ол біртіндеп және жанжалсыз орындалады. Бірақ, белгілі бір мақсатқа бағдарламаланған қозғалыс қоршаған ортада төзімділікті талап етсе, ағза оған барлық энергияны еңсеруге мүмкіндік береді, ол қоршаған ортада жеңіске жетеді немесе онымен күресі жойылады». Оқушының әрекеті жеке тұлға болудың барлық үдерісімен бірге дамиды. Оқудағы белсенділік оқушыға әлеуметтік тәжірибені тезірек және табысты меңгеруге, коммуникативті қабілеттерін дамытуға, айналаға шынайы көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. Белсенділік оқушының дәрежесін (қарқындылығы, күші) оның іс-әрекет нысанымен байланысымен анықталады.Үлкендердің сөзі барлық әдістемелік құралдардан да артық болатынын естен шығармаған абзал. Балаға білімді өзінің игеріп қабылдауына көмектесіп, шығармашылық еркіндік берген жөн. Баланың әрбір жетістігі қуанышпен қабылданып, қолдануы тиіс. Білуге құштарлық– бала табиғатына тән қасиет, ол баланың көргендерін тануына, оған терең енуіне көмектеседі. Баланың мұндай құштарлығы өзін қоршаған дүниені көруге, білуге,ұстануға деген қызығуынан байқалады. Көптеген ғылым саласында танымдық белсенділіктің қалыптасуының даму көздері ретінде қажеттілік маңызды рөл атқаратындығы қарастырылады. Тану қажеттілігі – тұлғаның дамуы мен өзін-өзі дамытуы үшін аса маңызды болып табылатын басты сипат. Танымдық белсенділіктің осы деңгейін қамтамасыз ететін негізгі шарт – бұл бай ақпараттық орталар және ондағы практикалық қызметтің мүмкіндігі баланың сенсорлық және практикалық тәжірибесін байытуға ықпал етеді.Бұдан басқа, жаңа білім беру парадигмасы өздігінен білім алуға қабілетті, өзін-өзі тануға қабілетті, дамыған ақпараттық қажеттіліктерге ие, шығармашыл және креативті ойлауға қабілетті ұрпақты оқытуға және тәрбиелеуге бағытталған.Бала тәрбиесі отбасынан бастау алды десек те, ғылымға негізделген әдіс-тәсілмен берілетін тәлім-тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып, жан-жақты педагогикалық өрісін табады. Әсіресе балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы ізгілікті әсер етіп, мағынасы өшпейтін із қалдырады. Соңғы он жылда ғалымдар адам миының жұмыс істеуі туралы көп нәрсебілді. Баланың психикасына ерте әсер ету негізінен балалардың қажеттіліктерін қабылдауды түбегейлі өзгертетіні туралы тұжырым жасалды. А.И.Брусиловский, Т.Н.Овчинникова және басқалар жүргізген зерттеудің нәтижесінде үш маңызды жаңалық ашылды. Біріншіден, ақыл-ой қабілеттерінің дамуы тұқым қуалаушылықтың (генетикалық тұрғыдан анықталған қабілеттердің) және қоршаған ортаның өзара әрекеттестігі арқылы жүреді. Зерттеулер көрсеткендей, гендерде интеллектуалдық қабілеттерін дамытудың күрделі бағдарламасы бар, бірақ ол қалай іске асырылатыны тәрбиелеу (қамқорлық, мадақтау, ынталандыру және оқыту) сияқты сыртқы күш-жігерге байланысты болады. Екіншіден, адамның миы өмірдің алғашқы жылдарында тиісті оқытудан және кез-келген тәжірибеден зор пайда үйренеді. Жақындардың жылы қарымқатынасы мен қамқорлығы баланың биологиялық өмірін сақтап қана қоймай, туындайтын қиындықтарды жеңуге көмектеседі, сондай-ақ адам өміріндегі соңғы стресс пен жарақаттарды сәтті еңсеруге дайындайды. Қамқорлықтың жетіспеушілігі, күтімсіздік, ерте жастағы зорлық-зомбылық болашақта баланың эмоционалдық жағдайына әсер етуі мүмкін. Үшіншіден, алғашқы жылдарда мүмкіндіктер мен тәуекелдер барынша көп болғандықтан, білім алу процесі адамның бүкіл өмірінде жүріп отырады. Ақыл-ой қабілеттерін дамыту біркелкі болмайды. Адамның өмірлік циклдарын зерттеу барысында, адамның миы оқудың жекелеген түрлеріне өте сезімтал болатын кезеңдер бар екендігі анықталды. Кейбір дағдарыс кезеңдері шығармашылық қабілеттердің қарқынды дамуымен аяқталады. Мысалы, балалар үш жастан он жасқа дейін музыкамен ғана айналысумен әуестенеді. Шет тілін үйренудің ең қолайлы кезеңі туғаннан он жасқа дейін созылады. Ақыл-ой қабілеттерін дамыту спиральды толқындар ұқсайды. Осылайша, әр жас кезеңінде танымдық белсенділіктің мінез-құлық көріністерінің өзіндік формалары болады және оларды қалыптастырудың ерекше шарттары талап етіледі. Оның көзі нәрестенің жаңа эмоцияларды, әсерлерді алудан туған тілегі болып табылады.Физиологтардың, невропатологтардың, перинатологтардың, неонатологтардың зерттеулері дәм сезімі туа біткен сәттен бастап он төртіншіаптадан, ал тыңдау жиырмасыншы аптадан басталатынын көрсетті. Осылайша, өмірдің алғашқы аптасынан бастап бала қоршаған ортадан шыққан әртүрлі әсерлердің (есту, көру, сезу және т.б.) әсерін сезінеді жүктеу/скачать 50,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|