Мұғалімдерді сабақ бойынша рефлексиялық есеп жазуға үйрету

• 
  әдістеме – қандай да бір мақсат етілген әрекетті өткізу үрдісінің дайын «рецепті», алгоритмдері;
  
• 
  оқыту әдістемесі – тәсілдер жиынтығы, осы тәсілдер көмегімен мақсатқа бағыттала ұйымдастырылған, жоспарлы және білім, білік, дағдыларды меңгерудегі үрдістер жүйелі түрде іске асырылады.
  

• 
  өмірлік бар жағымды тәжірибені қолдану қағидасы (әлеуметтік және кәсіби) оқушылардың тәжірибелік білім, білік, дағдыларын оқытудың негізі және жаңа білімді қалыптастыру дереккөзі ретінде қолдану;
  
• 
  жаңа білімді меңгеруге кедергі болатын жеке ұстанымдар мен ескірген тәжірибені түзету қағидасы;
  
• 
  оқушыларды тәжірибелік әрекеттерге үйретуде оқыту нәтижелерінің қажет болу қағидасы;
  
• 
  оқытудың мақсаты мен мазмұны оның формаларына, тәсілдеріне, оқыту құралдарына және нәтижелерінің бағасына сәйкестігін қамтитын оқытудың жүйелілік қағидасы (жүйелілік деген жүйелі түрде деп те түсіндіріледі, яғни оқытуда алдыңғы оқудың нәтижелері мен жаңаға деген қажеттілікті ескеру арқылы оқытудың жүйелілігі мен үздіксіздігі);
  

• 
  оқыту нәтижелерін өзектендіру қағидасы (олардың тәжірибеде қолданылуы, қағида — жүйелілікті, оқытудың нәтижелерін тәжірибеде қажетсіну, жиналған тәжірибені қолданудың жекелей тәсілдері сияқты алдыңғы қағидалардың орындалуымен қамтамасыз етіледі);
  
• 
  оқушыны дамыту қағидасы оқыту жеке тұлғаны дамытуға, өздігінен білім алуға қабілеттілікті қалыптастыруға, тәжірибелік әрекеттер барысында жаңаны үйренуге бағытталуы тиіс;
  

• 
  рефлексиялау қағидасы және т.б.
  

Соңғы қағида оқушының өзін өзі оқуға уәждеуінің басты бөлігі болып табылатын оқуға деген саналы қарым-қатынасына негізделеді. [13]

Мұғалімдерді рефлексиялық есеп жазуға үйрету үрдісінде оларға педагог әрекетін рефлексиялаусыз елестету мүмкін емес екендігін түсіндіру қажет. Рефлексияның жүйелі түрде жүргізілуі өте маңызды және оның әр жаңа тармақта жоспарлау кезеңі болсын, не болмаса қандай да бір топтаманы (циклді) аяқтау кезеңі болса да міндетті түрде іске асырылып отыруы қажет. Мұғалімнің назарын жоспарлау мен өз әрекетін және оқушылардың әрекетін ұйымдастыру кезінде ол тек өз көзқарасын ғана емес, оқушыларының да көзқарасын ескеруі тиіс. Осыған қатысты өзара әрекеттесудің қай кезеңі мүмкін болатындығын немесе барынша тиімді және факторлардың қайсысы білім алу үдерісінің қатысушыларының субьектаралық қарым-қатынасына әсері болатындығын көрсетуі немесе болжамдауы қажет. Мұғалім өз есебінде педагогикалық жағдаяттардың дамуының әртүрлі мазмұндағы, әртүрлі педагогикалық технологиялармен бірге түрлі модельдерін алдын-ала болжай алу білігін көрсетеді.

Мұғалім мектептегі өз тәжірибесінің нәтижелері бойынша есебін бағалаудың үш критерийіне сәйкес көрсетуі үшін назарын келесідей сәттерге аударуы тиіс: педагогикалық үдерістің құрылымы қандай; оқушының әрекеті қандай; қарастырылып жатқан үдеріске тартылған педагогтың өзінің және әріптестерінің әрекеті.

Педагогтың өзі мен қамқорлыққа алғандардың өздік дамуын оңтайландыру үшін мұғалім рефлексиялауда бірнеше міндеттерді ескере отырып қарастырылатынын есте сақтау қажет. Карпов А.В өзінің «Рефлексиялық психикалық қасиет және оның диагностикалау әдістемесі» деген жұмысында:

• 
  диагностикалық қызмет арқылы оқу үдерісіндегі қатысушылар арасындағы өзара әрекеттесудің деңгейі мен осы әрекеттесудің тиімділігін қарастырылады;
  
• 
  жобалық қызметі әрекетті жоспарлаудың жобасы мен өзара әрекеттесудің мақсаттылығын қарастырылады;
  
• 
  нәтижелі әрекеттесуді ұйымдастырудың құралдары мен тәсілдерін анықтау және өзара әрекеттесу ұйымдастырушылық қызметі арқылы іске асырылады;
  
• 
  коммуникативтік қызметі мұғалім мен оқушының өнімді қарым-қатынасына ықпал етеді;
  
• 
  өзара әрекеттесудің мәні мен өз әрекетінің мағынасын педагогикалық процесс қатысушыларының санасына қалыптастыру – мәндік шығармашылық қызмет болып табылады;
  
• 
  уәждемелік әрекеттің мақсаттық ұстанымдары мен бағыттылығын анықтауға ықпал етеді;
  
• 
  түзетушілік педагогикалық үрдістің қатысушыларының өзара әрекеттесуінің іске асырылуы мен әрекетті түзетуге бағытталады. [13]
  

Берілген топтасытулар мұғалімнің есеп жазуына дайындық барысында пайдалы болады. Осының көмегімен тек жүйелі түрде ғана емес, сондай-ақ, өз әрекетімен бірге үйренушілердің де әрекеттеріне қатысты егжей-тегжейлі рефлексиялауға болады.

• 
  Бірінші көмек. Өткенге шолу жасап, не ойлағаныңызды, сезінгеніңізді, не нәрсеге қол жеткізгіңіз келгенін және сол үшін қандай әрекет жасағаныңызды еске түсіріңіз. Сіздің мақсатыңыз бен оқушылар мақсаты сәйкес келді ме? Қалай ойлайсыз, оқушылар не туралы ойлады, не сезінді, не жасады?
  
• 
  Екінші көмек. Қарастырылып жатқан жағдайдың барынша маңызды және мағыналы тұсына назар аударыңыз. Қарама-қайшылықтар болды ма, болса қандай? Сіз бұл туралы не ойлайсыз?
  
• 
  Үшінші көмек. Оқу әрекеті барысында туындаған ойламаған жағдаяттың немесе қиындық туғызған жағдаяттың шешу жолдарын анықтаңыз. Өзара әрекеттесу барысында туындаған қарама-қайшылықтарды шешудің жағымды және тиімді болуына ықпал ететін таңдамалы жолдарын ойластырыңыз.
  
• 
  Төртінші көмек. Егер де сіздің таңдамалы жолдарын анықтауға мүмкіндігіңіз болса, қандай әрекеттерді таңдар едіңіз және оларды іске асырудың жоспары қандай? [14]