«Кіші мектеп жасындағы оқушылардың даму психологиясы» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен

Тьюторлар Муханбетчина А. Г.

(аты-жөні)

Пән: «Кіші мектеп жасындағы оқушылардың даму психологиясы».

Кредит саны: 2.

№ 1 дәріс

Дәрістің мазмұны

2. Жас ерекшелік психологиясының теориялық және практикалық мәселелері.

Кез-келген адамның практикада дамуды зерттеуде жинақтаған тәжірибесі өзара байланыс кезінде толықтырылуы әсерінен бір-бірін күшейтіп отырады.

Эксперименталды зерттеу барысында бұл мәселенің ауқымдылығынан, маңыздылығынан, ашықтығы, қарама-қайшылығы әсерінен алуан түрлі көзқарастар, пікірлер мен принциптер кездеседі.

Жас ерекшелік психологиясының зерттеу аймағының келтірілген мәліметтеріне сүйене отырып, біз күнделікті өмірде жинақталған тәжірибемізбен салыстырып, кейде сәкестендіріп, кейде қарама-қайшылықтармен кездесіп отырамыз.

Сыни көзқарас көмегімен біздің қазір кім екенімізді, болашақтан не күтетінімізді анықтап, пайдаланып отырамыз.

Жас ерекшелік психологиясын оқи отырып, адамның даму кезеңдеріне толық тоқталумен қатар, әрі қарай не талдануы керек, қандай көзқарас сені қанағаттандырады, келіспеген пікірлермен дискуссия, пікірталастарға тап болуымыз әбден мүмкін.

Адам баласының психологиялық, денелік, когнитивті дамуы феномені барлық адамдар назарына ұсыныла отырып, қоғамда толық дамыған тұтас комплексті адамның қалыптасуына назар аударамыз. Адам дамуының мәселелерін зерттеуде көптеген ойға әкеліп, одан әрі қарай ойлануға, пікірлесуге алғышарт болып табылады.

Жас ерекшелік психологиясы жалпы психологияның бір саласы болып табылады. Жас ерекшелік психологиясы мен даму психологиясы бір-бірімен тығыз байланысты, сонымен қатар өзіндік ерекшеліктеріде бар.

Жас ерекшелік психологиясы әр түрлі жас кезендеріндегі балалардың психикалық ерекшеліктерін зерттейтін болса, даму психологиясы баланың психикалық даму заңдарын зерттейді.Жас ерекшелік психологиясы баланың бір жас кезенінен екінші жас кезеңіне өтердегі сандық, сапалық көрсеткіштерінің салыстымалы қатынасын анықтайды.Бұл өзгерістер биологиялық дамумен, психо-физиологиялық жағдайына, өмір сүру ортасына байланысты.Бұл өзгерістердің эволюциялық, революциялық, ситуациялық деп аталатын түрлері бар.

Эволюциялық өзгеріс өмір барысында сандық , сапалық қасиеттерінің қалыптасуы.

Революциялық өзгеріс терең және тез, аз уақыт ішінде жүріп өтеді.Ол баланың дағдарыс кезеңіне сәйкес келеді.

Ситуациялық өзгеріс баланың психикасында ұйымдасқан және ұйымдаспаған үйрету және тәрбиенің әсерінен пайда болады.

Эволюциялық өзгеріс пен революциялық өзгеріс берік, нақты бекінген болып келеді.Ал ситуациялық өзгеріс жаттықтыруды қажет етеді.

Жас ерекшелік психологиясының негізі ұғымдарының бірі – жас(возрост) Әрбір жаста сол кезеңге сай өзгешеліктер болады және ол келесі жаста қайталанбайды. Жас ерекшелік психологиясы бірнеше бөлімдерге бөлінеді: мектепке дейінгі жас психологиясы, бастауыш мектеп жасындағылар психологиясы, жасөспірім психологиясы, қарттық жас психологиясы т.б.

Жас ерекшелік психологиясының зерттеу обьектісі – адамның дүниеге келген күнінен бастап, қартайғанға дейінгі әр түрлі жас кезеңдеріндегі психологиялық ерекшеліктерін, даму үстіндегі адамның психикалық процестері мен психологиялық қасиеттерінің онтогегезін зерттеу.

Жас ерекшелік психологиясының негізгі мәселелеріне балалардың психикалық, қарым-қатынастық дамуы, ағзаның анатомиялық,физиологиялық дамуы нгемесе сыртқы ортаның әсері жатады.Бір жағынан ағзаның даму деңгейі оның анатомиялық құрылысына байланысты.Егер ағзада аномалия болса, адамның психикалық дамуына кедергі келтіреді де әсерін тигізеді.Егер ми дұрыс дамымаса, адамның сөйлеу қабілеті және басқада психикалық процестер дамымай қалады.Екіншіден, ағзаның психикалық және «мен» қасиеті дамуы қоршаған ортаға байланыстылығын көптеген ғалымдар қолдайды.Егер бұл пікір дұрыс болмаса, онда білім беру де өз мағынасын жояр еді.

Екінші мәселе, балаға оқу мен тәрбиенің стихиялы және ұйымдасқан түрдегі әсері жатады.Ұйымдасқан оқу мен тәрбиенің сапалы түрі арнайы мемлекеттік оқу орындарда жүзеге асады.Ол отбасынан басталып, ЖОО-нан аяқталады.

Үшінші мәселе, болашақ пен қабілеттіліктің байланысы.Оған баланың қабілеті мен болашақтағы өмірлік жасының сәйкес келуі жатады.

Төртінші мәселе – ол революциялық, эволюциялық, ситуациялық өзгерістердің адам ағзасының дамуына қайсысының әсерінің көп екендігі жатады.Қай кезеңде болмасын қайсысының біріншісі жай, екіншісі аз уақыт ішінде, үшіншісі терең емес даму әсері күшті сол мәселеге байланысты болады.

Бесінші мәселе – баланың жалпы психикалық дамуында интеллектуалдық және жеке өзгешеліктерінің байланыстары жатады.Оны баланың жас ерекшелік кезеңі немесе интеллектуальдық деңгейі анықтайды.

№2 дәріс