Кітап жоғары оқу орындарының филология факультеттерінің сту- денттеріне, мектеп мұғалімдеріне және көпшілік оқырманға арналған
әміршінің өзге, көбінесе жеңілген елдерден
жүктеу/скачать 3,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Рәбиға Сыздықова Сөздер сөйлейді
| әміршінің өзге, көбінесе жеңілген елдерден
алған әйелі. Құмалар көбінесе ханның, бектің т.б. әміршілердің қатын-қыздары болған, құмалар некелі әйелдерге жатпайды. Аның беш оғлы бар ерді. Аууал Қичан, қумадан болды. Чингиз ханның қаум наймандын бір қумасы бар ерді. ҚЫЗ АТАУ/ҚЫЗ ТІЛЕУ – құда түсу, айттыру . Чингиз хан Оң ханның оғлы Сәнгүннің қызын өз оғлыға тілеб ерді. Аңа бу қызны атады . ҚЫЗ ҚАРЫНДАШ – жасы кіші әйел туысы . Бір анадын екі қыз қарындашы бар ерді. [ДАРИА] ҚЫРЫҒЫ – [дария] жағасы . Ор ханның қызын... дариа қырығында тамашаға чығып йүрүрлерін көрді. ҚЫШҚЫСЫН – қыста . Қышқысын меркитнің падшаһы Тоқба бекиге атланды. ЛӘШКӘР – әскер . Екі ләшкәр бірі бірі білән токуш қылды. ЛӘШКӘР БАШЛЫҒЫ – әскербасы . Ләгикәр башлығы болуб ол тарафға кетті. МАЙСАРА – сол қол, жуанқар, әскердің сол қанаты . МАҚАМ – жұрт, жер, мекен . Атасының мақамы/ата жұрты. Ошбу төрт оғзудың бірісіні тіледі, бу мақамдын өзгә мақамға барғай теб. МАМЛАКЕТ – ел, патшалық, ұлыс . Бату мамлакатларны би- сйар алды. Иесуге баһадур аның ағасыдын мамлакатын алыб муңа беріб ерді. МЫҢ АҒАСЫ – қара: мың бегі . Уа Мүләту мың кішінің бегі ерді, яғни мың ағасы . МЫҢ БЕГІ – мың адамнан құралатын топтың (көбінесе сарбаздардың) басшысы , синонимі: мың ағасы . МЫРЗА – титул: билеуші топтың уәкілі, князь . Бұл сөз ескерткіште қазақ, татар, қырым бекзадаларының аттарымен тіркесте қолданылған: Орақ мырза, Шығым мырза, Нұрадин мырза (Едігенің немересі), Алшағыр мырза . Бұлғайыр хан[ның] Нұрадин мырза оғлы Оқас бек білән бисйар мухаббат лігі бар ерді. 326 НЕЧҮК – қалай, қалайша . Кім ерсә өзіні нечүк білсе, тақы біреуіні шундағ білгей. Нечүк біз үчлу, анларны қуалы, чапыб барыб соқалым теді. ОҒУЛ – ұл, бала (біреудің ұлы, баласы). Аның үч оғлы бар ерді. Үгетай хан Чингиз ханның үчүнчі оғлы ерді. ОРДА/ОРДУ – 1) территориялық саяси бірлестік, жұрт; 2) хан резиденциясы. Ханның улуғ хатунлары тұратын мекенжайы. Чингиз хан бу йылларда йазғысын өз ордасында ерді. Әммә Шығай ханның хатунлары көб ерді. Маглум машһур үч ордасы бар ерді. НӨКЕР – жасақшы, әскери қызметші (монғол сөзі: «дос»). Оғуз нөкерлері білән бағзи достлары білән йазыда аңға чықыб ерді. ОН БЕГІ – титул: он адамның басшысы . ЙҮЗ БЕГІ – титул: жүз адамнан тұратын топты билеуші. ОҒЛАН – ханның титулы жоқ ұрпақтарының баласы, хан- зада; хан-сұлтандардың балалары. Чингиз хан өз оғланларына ләшкәр бөліп берді. Ай, оғланларым , аңлаңыз бу дүнийадын сафар қылмақ уақты меңә тиіб турур. ОТҚАЗУ/ОТҚАРУ – малды оттату, отқа жіберу , Уа туар қара- сын анлардың йахшы отлуқ-сулуқ йелерде отқаздым (2-нұсқада – отқардым )... туар қарасын отқарыб , ол йерде манзил қылдылар. ОШБУ – жүктеу/скачать 3,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|