Компьтерге тергенде қателері бар. Тексеріп барып, шығару керек. Махамбет өлеңдеріндегі «Қара нар керек біздің бұл іске»
С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасындағы ғашықтар махаббатының діңгегі
жүктеу/скачать 1,07 Mb. Pdf көрінісі
|
Esse - zharatylystanu ba 1171 yty
| 36.С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасындағы ғашықтар махаббатының діңгегі
Сұлушаш па, əәлде Алтай ма? 1928 жылы ақын С.Мұханов драмалы оқиғаға құрылған “Сұлушаш” поэмасын жазды. Поэмада жиырмасыншы жалдардағы қазақ поэзиясының таңдаулы үлгісіне саналуына, тіл шеберлігі жəәне оның халықтың сипаты себеп болды. Поэмаға арқау еткен оқиғаның таптық мəәні зор еді, ескі қазақ ауылындағы əәлдінің озбырлығы мен əәлсіздік көрген қорлығы , əәсіресе адамның бас бостандығы жоқтығы бейнеленген. Поэмадағы бар оқиғасы Алтай мен Сұлушаштың өміріне құрылған. Яғни осы екі жастың сүйіспеншілігі, бір-біріне деген махаббаты баяндалады. Трагедия Сұлушашты Алтайдан айырудан басталды. Алтай мен Сұлушаш бірін-бірі жан тəәнімен жақсы көрген, албырт сезімдерін феодалдық қара күш аяққа таптап жаныштайды. Сүйгенінен айырады. Ақырында қуған-сүргін көрген Алтай мен Сұлушаш қайғыдан құса болып өледі. Ақын халықтық аңызды анық екі жастың орындалмаған арманын хикая етеді. Ақын аянышты өткен екі өмірдің тағдырын көрсету мағынасында емес, поэмаға күшті əәлеуметтік арқау беріп, ол арқылы қазақ даласында өткен əәділетсіздікті əәшкерледі. Яғни, ақын кіршіксіз таза екі жанның арманына жете алмай қыршын кетуі сол заман кесемінен деген ойды осы поэмада уағыздайды. Бұл поэмада менің жеке ойымша: атам заманғы жайттар емес, қазақтың таяу мерзімдегі хан-күй, қоғамдық, əәділеттік жайы, қарама-қарсы сияқты саяси мəәні зор оқиғалар келтіріледі. Мəәселен, айта кетсем, Алтайдың бар іс-əәрекеті бас бостандығы үшін, теңдік үшін күрес. Сүйгені Сұлушашда қосылу жасында ол үлкен өмір азабын көреді, ақыры арманына жете алмай трагедияға ұшырайды. Алтай поэмада батыл, ер-жүрек болып бейнеленеді. Оның өмірі байдың малын бағумен өткен. Сондықтан да кек пен өли оған айрықша күні береді. “Сол бейнеттің бəәрін де көргенімен, болып өсті ер Алтай ер сымбатты”,-дейді ақын С.Мұханов. Бір доғал, жасынан бір бетті болды. Кекшіл қасқыр сықылды кекті болды. Аузынан шыққын сөзден қайтпай-тұғын, Сөз ұстағыш қажырлы, сертті болды. Сол бірбеткей бетінен қайтпаймын деп, Жасында талайлардан теркі көрді, Бала күннен əәлдінің қылығы өтіп, Жас күнінен өзегі өртті болды. Қайсырлық, табандылық-оның басты қаситеі. Поэмада ғашықтар діңгегі бұл – Алтай деп ойлаймын. Себебі, байлардан надандық, озбырлық, азаптаушылықты да көрген осы Алтай. |