Көркем әдеби шығармалардың мақсаты

Әдебиет – ұлттық танымның қайнар көзі, сондықтан көркем шығармадан алынған үзінділерді тыңдаушыға түсіндіруде төмендегідей қағидалар басшылыққа алынуы шарт:

• 
  Тыңдаушы тілін дамыту негізінде оқырмандық біліктілікті қалыптастыру;
  
• 
  Әдебиетті сөз өнері ретінде таныту
  
• 
  Оның ұлттық қазына екендігі
  
• 
  Шығарманың жанрлық, композициялық тұтастығы
  

Тыңдаушының осы сезімін ояту – мұғалімнің қолында, яғни, тыңдаушыға әдеби білім беру, әдеби, эстетикалық, адамгершілік қасиеттерін дамыту үшін мұғалім қазақ тілі сабағында көркем әдеби шығармаларды оқыту барысында әдіс – тәсілдерді орнымен қолдану қажет.

• 
  Бейнекөрініс үш рет дыбыспен көрсетіледі.
  
• 
  Тіл үйренуші бейнебаян бойынша мәтін әзірлеп, тіл үйренушілерге таратып береді. Тіл үйренушілер мәтін мазмұнымен танысады.
  
• 
  Бейнекөрініс төртінші рет қайтадан дыбыспен көрсетіледі.
  
• 
  Тіл үйренушілердің білім деңгейі мен қабілетіне қарай кейіпкерлердің рөлі бөлініп беріледі. Мысалы: директор, бас кейіпкерлер және т.б. Ал басқа рөл алмаған тіл үйренушілер кейіпкерлердің сөздерін жазып отырады, кейін өздері де осы рөлдерде ойнайды.
  

• 
  Тіл үйретуші бейнекөріністі дыбыссыз тағы бір рет көрсетіп, тіл үйренушілерге берілген рөлдері бойынша сөздерін дыбыстап айтқызады.
  
• 
  Бейнекөрініс қайтадан дыбыспен көрсетіледі. Әр тіл үйренуші өз кейіпкерінің сөзін дұрыс не бұрыс айтқанын нақтылап, өз сөзін тексереді.
  

Сабақтың тақырыбы: «Балалық шағымның аспаны»

Сабақтың барысы:

І.Алғашқы танысу

• 
  Бұлар кімдер?
  
• 
  Олардың Сұлтанға қандай қатысы бар?
  

• 
  Қазақстан Республикасының Президенті кім? Сіз ол адам туралы не білесіз?
  
• 
  Оның балалық шағы қай жерде өтті?
  

1.ҚР Президенті қай жерде дүниеге келді?

• 
  Алатаудың бауырында
  
• 
  Көкшетауда
  
• 
  Қаратау бауырында
  
• 
  Алматы қаласында
  
• 
  Үшқоңыр жайлауында
  

• 
  үйде
  
• 
  ұшақта
  
• 
  жұмыс бөлмесінде
  
• 
  кеңседе
  
• 
  пойызда
  

• 
  Нұрсұлтан Әбішұлының монологін оқыңыз және төмендегі сұраққа жауап беріңіз
  
• 
  Елбасының монологі
  

Ой бөлісіңіздер.

• 
  Сіз ырымдарға сенесіз бе?
  
• 
  Өз халқыңыздың қандай наным-сенімдерін білесіз?
  

• 
  Мазар қаланың ортасында орна- ласқан.
  
• 
  Мазар таудың етегіне орналасқан.
  
• 
  Мазар кең далада орналасқан.
  

• 
  машинаньң дауысы
  
• 
  баланың жылағаны
  
• 
  аттың жүрісі
  
• 
  қасқырдың ұлығаны
  
• 
  домбыраның дауысы
  

• 
  ер адам (бала Нұрсұлтанның әкесі)
  
• 
  машинада келе жатқан қарт адам кейуана (бала Нұрсұлтанның әжесі)
  
• 
  жас келіншек (бала Нұрсұлтанның шешесі).
  

• 
  күнәсін кешіруді сұрау
  
• 
  әжесіне ұзақ өмір тілеу
  
• 
  ер адам мен әйел адамның бала-
  

• 
  оларды табиғат апаттарынан сақтауды сұрау
  

• 
  Мазарды қанша рет айналып өту керек?
  
• 
  Бала Сұлтанның, шешесі түсінде нені көрді?
  
• 
  Түс жорушы адам қандай болжам айтты?
  
• 
  Жаңа туған сәбидің болашағы қандай болуы мүмкін?
  
• 
  Сіз түсіңізге сенесіз бе?
  
• 
  Бала Сұлтан дүниеге келген күні ауа райында қандай өзгерістер болды?
  

• 
  Баланың дүниеге келуімен байланысты қазақ халқының қандай әдет-ғұрыптары бар?
  
• 
  Жаңа туған баланы атасы мен әжесінің тәрбиесіне беру салты сіздің мәдениетіңізде бар ма?
  

Қазанда ... қайнап жатыр. Белгілеңіз (V).

• 
  cу
  
• 
  cүт
  
• 
  ет
  
• 
  құрт
  

• 
  әкесі
  
• 
  бауыры
  
• 
  әжесі
  

• 
  айналайын
  
• 
  ботақаным
  
• 
  құлыным
  
• 
  жаным
  
• 
  қарағым
  
• 
  ауылдасы
  

• 
  Әжесі немересін баласына көруге неге рұқсат бермеді?
  
• 
  Алшысынан түскен асыққа қарап, әжесі жас нәрестенің болашағы туралы қандай болжам айтты?
  
• 
  Сіздің мәдениетіңізде бала дүниеге келгеннен бастап қырқынан шыққанға дейін жасалатын қандай тыйымдар бар?
  
• 
  Егер сіз әже немесе ата болсаңыз, немереңізді тәрбиелеуді өз қолыңызға алар ма едіңіз?
  
• 
  Кестеде тұрған сөздерді пайдаланып, әжесінің қандай киім кигенін суреттеңіз.
  

• 
  Сіздің мәдениетіңізде баланың алғашқы қадам басуына қатысты әдет- ғұрып бар ма?
  
• 
  Сіз бұл әдет-ғұрыптың қалай аталатынын білесіз бе?
  
• 
  Тұсау кесу тойына неге ерекше мән беріледі деп ойлайсыз?
  

1.Іс-әрекет болып жатыр. Белгілеңіз (V)

• 
  көктемде
  
• 
  күзде
  
• 
  жазда
  
• 
  қыста
  

• 
  үйде
  
• 
  таудың бауырында
  
• 
  далада
  
• 
  киіз үйде
  

кезде нені көрдіңіз? Белгілеңіз (^V).

• 
  машинаны
  
• 
  тауды
  
• 
  өзенді
  
• 
  көп жылқыны
  
• 
  киіз үйді
  
• 
  бірнеше адамдарды
  

• 
  бала Сұлтанның әжесі
  
• 
  бейтаныс ер адам ақсақал
  
• 
  бала Сұлтанның әкесі
  
• 
  жас келін
  

• 
  Бір үйдің ….. болма, анасы/баласы
  
• 
  Көп үйдің ….. бол. санасы/саласы
  
• 
  Бір….атасы болма, жұрттың/елдің
  
• 
  Бар елдің...... бол. әкесі/атасы
  
• 
  Өзіңе …….. бол, кәміл/әділ
  
• 
  Еліңе .... бол, күн/құл
  
• 
  …….. таңы бол, еліңнің/халқыңның
  
• 
  Маңдайдағы……бол! Әумин! бағы/шырағы
  

• 
  Үлгі: баласы - баланың
  

• 
  Сіз атқа мініп көрдіңіз бе?
  
• 
  Көшпенділер мәдениетіндегі аттың рөлі қандай?
  

• 
  тарғыл
  
• 
  ақ
  
• 
  қара
  
• 
  cұр
  
• 
  қоңыр
  

2. 
   Сұлтанның киімін суреттейтін сөздерді ирек сызықпен сызыңыз.
   

• 
  Оның устінде: шапан, бас киім, тақия, пима, етік, бәтеңке, шұлық, тымақ, тұлып, тон, бешпент. шалбар, бөрік, қолғап, биялай
  

2. 
   Сіз қандай еліктеуіш сөздерді естідіңіз? Белгілеңіз
   

• 
  шүу-шүу құрау-құрау
  
• 
  шөк-шөк мияу-мияу
  

• 
  әйел адам
  
• 
  әкесі
  
• 
  ауыл адамдары
  
• 
  өзі
  

Оған атқа мінген кезде берілген кеңесті тыңдаңыз және жазып алыңыз.

• 
  Сіз аң аулауға шығып көрдіңіз бе?
  
• 
  Егер шыққан болсаңыз, кіммен және қай кезде шыктыңыз?
  
• 
  Қандай аң-құсты атып алдыңыз?
  
• 
  Сізд1ің еліңізде аң аулауға рұқсат берілген бе?
  
• 
  Қандай аң-құсты атып алуға болмайды?
  

• 
  әкесімен
  
• 
  достарымен
  
• 
  құрдастарымен
  
• 
  екі ер адаммен
  
• 
  қарт адаммен
  

• 
  қасқырды
  
• 
  арқарды
  
• 
  қоянды
  
• 
  түлкіні
  
• 
  бұғыны
  

• 
  Алғашқы жауған қар неге қансонар деп аталады?
  
• 
  Қар үстінде қандай аңдардың іздерін көруге болады?
  

А) ақсақал Ә) әке С) Сұлтан

- Алғашқы жауған қарды «қансонар» дейді. _________

- .... Сонда бәрінің іздері қала ма?_________

- Әне, анау қоянның ізі.___________

- Қыран құс қаншалықты қияға самғаса да, көлеңкесі тек қана жер бетіне түседі, ал айналасына шапағатын тигізген адамның да артында аты қалады. Ол да ізі болар._________

- Шүу, шүу...

- Ата, қараңызшы түлкі кетті, түлкі...

- Аға, қарашы, қарашы, қандай түлкі ұстап алдық.__________

- А-а... Түлкі дейді...

- Қалай, қансонарда қанжығаңыз майланды ма, ақсақал?___________

- Ал, Әбіш, мынау балаңның алғашқы олжасы.

- Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі. _______

- Ал енді аман болыңдар.