Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007

Ай ұры к - H edera helix ағаштанған лиана, Батыс Еуропа, Қырым, Кавказ 
ормандарында жабайы түр ретінде таралған.
Адамтамыр (Рапах) - бұл көпжылдық шөптесін өсімдік, алкызыл гулдері, 
усак кызыл жемістері болады, жапырактары саусак салалы тарамдалған, ірі етті 
тамыры адам пішінді. Корея мен Қытайда таралган, ТМ Д-да Қиыр Ш ығыста 
кездеседі. Қунды емдік касиеті бар өсімдік. Тамыры 500 ж ы лға дейін өмір 
сүреді.
Ак тікен, Элеутерокок, Аралия - бағалы емдік касиеті бар өсімдіктер.
Шатыргүлдер тукымдасы - Аріасеае
Дуние жузінде 300 туысы, 3 мындай түрі белгілі. Қазақстанда 230 тур, 
Батыс Қазакстанда 34 туыс, 59 түр тіркелген. Негізінен көпжылдык, екіжылдык 
шөптесін 
өсімдіктер, сирек буталар д а кездеседі. Ж ер шарының барлык 
бөлігінде, әсіресе коңыржай жэне құрғақ климатты аймактарында таралған. 
Ш атыргүлділер сабағынын іші куыс, онда тукымдары тэрізді эфир майы мен 
смола заттар бөлетін безді каналдар 
болады. Ж апырактары - жай, саусак 
салалы жэне кауырсынды тілімделген, кезектесіп орналасады. ¥ с а к , ак (сирек 
сары,көк) тусті гүлдері курделі немесе жэй шатыр, сирек шокпарбас 
гүлшоғырына жиналған. Күрделі шатыр гүлшоғырының бірінш і, екінші ретті 
шатырларының негізінде орналаскан жапыракшалары ж еке жэне 
жалпы 
көмкергіш орамдар түзеді. Ш атыргүлділердің гүлдері негізінен актиноморфты, 
косжынысты, 5 мүшелі. Гүлсерігі кос кабатты. Тостағанш а жапыракшалары 
нашар дамыған 5 тісшеден тұрады, култе жапыракшалары -5, аталығы - 5, 
аналығы - 1 , жатыны томен орналаскан. Жемісі - тукымша, пісіп жетілген кезде 
какырамайтын, бір дэнді жартылай жеміске ажырайды. Ж еміс кабырғалары 
арасында май жолдары болады. Ш атыргүлділер тұкымдасына жататын 
өсімдіктердің эртүрлі мүшелерінде эфир майлары, смола ,алкалоидтар жэне т.б. 
органикалык заттар кездеседі. Сондыктан көптеген түрлері көкөніс, кош иісті, 
эфирлі-майлы, дэрілік өсімдік ретінде өсіріледі. Олардың арасында улы түрлері 
де бар.

жүктеу/скачать 3,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: