Қы рықбуы н қатары - Equsetales Қырыкбуындарға казіргі кезде кең таралған дала кырыкбуыны жатады. Ол
көпжылдык шөптесін өсімдік. Даму циклі плаунның дамуымен бірдей
(спорофит - гаметофит - спорофит). Көктемде тамырсабағынан көктемдік
өркендер өсіп шығады. Оның ұш ында споралы масактар дамиды. М асак өстен
және спорофильдерден тұрады. Қакпакшасы бар, сағакты аяғы бар, 5-9
спорангия болады, ал олардың ішінде редукциялы бөлінген споралар жэне
эпатерлер түзіледі. Спорангиялар жарылады да, онын ішінен споралар мен
эпатерлар шашылады. Споралары әртүрлі. Қолайлы ж ағдайда олар өсіп
жетіледі. Бір споралар аналык өскінге (ірірек, жалпак, архегониялары бар, өте
жақсы жағдайларда), ал екіншілері аталык өскіндерге айнапады (пішіні де,
көлемі де кішірек, антеридиялары бар). Ұрыктанғаннан кейін ж аңа қырыкбуын
өсіп шығады.
Споралар түзілгеннен кейін көктемдік өркен өліп, курап түсіп калады,
оның орнына осы тамырсабактан ж азды к өркен өседі.
А ссимиляция
процесінін
нәтижесінде
түзілген
кор
заттары
тамы рсабакка жиналады. Күзде өсімдік тіршілігін токтатып, ты ны ш тық күйге
көшеді, ал келесі көктемде тамы рсабакка жиналған қор заттары есебінен
көктемдік өркен өсіп шығады.
М едицинада зэр айдаушы
жэне кан токтатушы ретінде колданылады.
А ғаш тарды тегістеу үшін (себебі сабағы катты болады) пайдаланады.
Ж ағымсыз әсері - қырыкбуындар арамшөптер болып табылады.
39
Батыс Қазакстан облысында қырыкбуындардың келесі түрлері кездеседі:
Equsetum
arvense,
E.palustris,
E.syevestris.
E.pratense,
E.helecharis.
E.
ramosissimum, E. hiemall.