Курсы: II семестрі: IV

	ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК Техникалық және кәсіби білім беру факультеті Биохимия, биология және микробиология кафедрасы	044 -30/15 в 37 беттің. беті
	Тәжірибиелік сабақтан әдістемелік өңдеу

Кафедра мәжілісінде қаралды және бекітілді

«___» _____________________

№_____ «____» хаттама.

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі__________________Есіркепов М.М.

1. 
   Бактериологиялық зертханамен таныстыру.
   
2. 
   Жұмыс істеу ережелерін меңгеру.
   
3. 
   Микробиологиялық лабораториядағы кеңінен қолданатын құрал жабдықтармен таныcтыру және үйрету.
   
4. 
   Иммерсионды жарық микроскопта жұмыс істетуді үйрету.
   
5. 
   Микроскопия әдісін және микропрепараттарды дайындау техникасын, қарапайым және күрделі бояу әдістерімен фиксацияланған препараттарды бояуды үйрету.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.Микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рыс-ұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Медициналық микробиология пәнінің анықтамасы.
   
2. 
   Микробиологиялық лабораториялардың тағайындалу мақсаты.
   
3. 
   Микробиологиялық және оқу лабораториясының құрылу принциптері.
   
4. 
   Микробиологиялық лабораторияның жабдықталуы және жұмыс орны.
   
5. 
   Микроорганизмдерді зерттеуінің микроскопиялық әдістері: иммерсиялық,фазалы-контрастық, интерференциялық, поляризациялық, күңгірт жазықтық, люминесцентті және электронды.
   
6. 
   Бактерия клеткасының құрылымы.
   
7. 
   Бактерия клетка қабырғасының құрылымының ерекшеліктері. L-трансформациялы бактериялар.
   
8. 
   Бактериялардың цитоплазматикалық мембранасы – полифункциональналдық құрылымы.
   
9. 
   Бактерия капсуласы, оның негізгі қасиеті, оны микроскопия әдісімен анықтау.
   
10. 
    Жіпшелер, донорлық талшықтар, фимбриялар, немесе кірпікшелер – олардың химиялық құрылымы, бактерия жасушасы үшін биологиялық маңызы.
    
11. 
    Эндоспоралар және спора түзу – бактериялардың қолайсыз жағдайдағы қорғаныстық қасиеті.
    
12. 
    Spirochaetalis қатарының морфологиялық ерекшеліктері.
    
13. 
    Риккетсиялардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
    
14. 
    Хламидиялардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
    
15. 
    Микоплазмалардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
    
16. 
    Актиномицеттердің (стрептомицеттердің) ұйымдасу дәрежесінің ерекшеліктері, бактериялардан және саңырауқұлақтардан айырмашылығы, ұқсастығы.
    
17. 
    Зең саңырауқұлақтардың морфологиясы.
    
18. 
    Қарапайымдылардыңжіктелуі және морфологиясы.
    
19. 
    Грам әдісімен бояу механизмі және кезеңділігі.
    
20. 
    Ожешко, Нейссер, Бурри-Гинс, Циль-Нильсен бояу әдістері.
    

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Сабақты өткен сабақпен, күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу.
  

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.
  

1. 
   Демонстративтi кестеден бактериялардың шар тәрiздi, таяқша тәрiздi иiлген формаларының суретiн салып алу. Романовский-Гимзе әдiсiмен боялған дайын препараттардан риккетсияларды танып алып протоколға енгiзу.
   
2. 
   Өскен саңырауқұлақтардың колонияларына мiнездеме берiп протоколға енгiзу.
   
3. 
   Клетка дақылынан және тауық эмбрионынан вирустардың репродукциясын анықтау:
   

11. Жаңа тақырыпты бекіту 9 мин (10%)

1. 
   Егер сіз байқаусыздан микроб дақылы бар түтікшені сындырып қойсаңыз және оның ішіндегісін столға, қолға немесе киіміңізге төгіліп кетсе не істеу керек?
   
2. 
   Сіз бактериологиялық лабораторияда жұмысыңызды бітіріп, стол үстіндегі, ілмек отпен заласыздандырып, штативке қойдыңыз, спиртовканың қақпағын жауып, қалпақ, халатыңызды шешіп, жұмыс аяқ киіміңізді ауыстырып лабораториядан шықтыңыз сіз қандай жеке гигиеналық және санитарлы-эпидемиологиялық қателік жібердіңіз?
   
3. 
   Студенттер оқу бөлмесінде үзіліске тамақтанады. Сіз қандай жеке гигиеналық және санитарлы-эпидемиологиялық қателік жібердіңіз?
   
4. 
   Майсыздандырылған зат шыныға 1 тамшы изотоникалық ерітіндісін тамызады. Оған ілмекпен тексерілетін материалды жұғындыны ауада кептіреді. Жұғынды жағылған шынының астынан 3 рет жалын үстімен жүргізіп өтеді. Жұғынды дайындау процесіндегі қандай этап? Бұл этап дұрыс жүргізілді ме?
   
5. 
   Грам әдісімен боялған жұғындыда қызыл түсті, шеті тұйықталған орама пішіндегі таяқша байқалады. Микроб морфологиясын анықтау және Грам әдісімен бояудың оған қатысы.
   
6. 
   Грам әдісімен боялған жұғындыда «жүзім шоғыры» тәрізді күлгін коктар байқалады. Микроб морфологиясын анықтау және Грам әдісіне қатысу.
   
7. 
   Романовский-Гимзе әдісімен боялған жұғындыда көк-күлгін иірілген ірі біркелкі емес оралымдармен микроағзалар көрінеді. Бұл қандай микроорганизмдер?
   

Микроорганизмдердің физиологиялық қасиеттері. Микроб экологиясы, табиғатта таралуы. Сыртқы орта факторларының микробқа беретін әсері. Қоршаған орта объектілеріндегі микробтарды жою, санитарлық микробиология

1. 
   Қоректік орталарды дайындау әдістерін үйрету жекеленген колонияларды таза дақыл алу мақсатта қоректік орталарға себу.
   
2. 
   Бактериялардың генетикалық рекомбинациясы түсінігін қалыстастыру тәжірибе жүзінде бактерияларда трансдукция және конъюгация, трансформация әдістерін үйрету. Адам организмінің қалыпты микрофлорасын түсіну.
   
3. 
   Су, ауа, топырақтың санитарлық микробиологиялық зерттеу.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.Микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рыс-ұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Қоректiк орталардың жiктелуi.
   
2. 
   Қоректiк орталарға қойылатын талаптар.
   
3. 
   Жасанды қоректiк орталардың негiзгi ингридиенттерi.
   
4. 
   Элективтi /селективтi/ қоректiк орталар, оның тағайындалуы.
   
5. 
   Дифференциалды-диагностикалық қоректiк орталардың құрамы мен қолданылуы.
   
6. 
   қоректiк орталарды стерильдеу әдiстерi.
   
7. 
   Бактерияларды дақылдау тәсiлдерi: стационарлы тәсiл және аэрациямен терең дақылдау тәсiлi.
   
8. 
   Микроорганизмдердi дақылдауға арналған аппараттар: термостат, хемостат, турбидостат, олармен жұмыс iстеу принциптерi.
   
9. 
   Микроорганизмдердің таза дақылын бөлiп алу мақсаты.
   
10. 
    Бактериялардың таза дақылын бөлiп алу этаптары.
    
11. 
    Аэробты бактериялардың таза дақылын бөлiп алу әдiстерi.
    
12. 
    Анаэробты бактериялардың таза дақылын бөлiп алу әдiстерi.
    
13. 
    Бактериялардың тығыз, сұйық, қоректiк орталарға дақылдау қасиеттерi, олардың диагностикалық маңызы.
    
14. 
    Метаболизм-бактерия клеткасында өтетiн биохимиялық реакциялары, метаболизмнің екi жағы.
    
15. 
    Бактериялардың қоректенуi және энергия көзi бойынша жiктелуi.
    
16. 
    Бактериялардың қоректену механизмнің ерекшiлiктерi.
    
17. 
    Бактерия ферменттердің негiзгi топтары, оның жiктелуi.
    
18. 
    Бактериялардың конструктивтi зат алмасуы /анаболизм/.
    
19. 
    Бактериялардың энергиялық зат алмасуының ерекшелiктерi /катоболизм/.
    
20. 
    Биосферада түраралық қарым-қатынастың қандай түрлерi болады?
    
21. 
    Топырақ микрофлорасы.
    
22. 
    Қандай организмдер санитарлық көрсеткiш деп аталады?
    
23. 
    Топырақтың нәжiс арқылы залалданғанын немен куәландырады?
    
24. 
    Су микрофлорасы, ластану дәрежелерi.
    
25. 
    Судың санитарлық микробиологиялық жағдайы қалай бағаланады? “коли-титр”, “коли-индекс” түсiнiгiне анықтама беріңiз?
    
26. 
    Ауа микрофлорасы.
    
27. 
    Ауа санитарлы микробиологиялық бағасы.
    
28. 
    Табиғаттағы зат айналу микроорганизмдердің ролi (азот, көмiрсу, күкiрт, фосфор, темiр және оған қатысатын микробтар).
    
29. 
    Адамның қалыпты микрофлорасы, динамикалық, экологиялық жүйе ретiнде және ол жердегi өзара қарым-қатынас.
    
30. 
    Адам денесiнің микрофлорасы, оның сапалық және сандық құрамы, микроорганизмдердің жағдайының көрсеткiшi ретiнде.
    
31. 
    Жоғарғы тыныс жолдарының микрофлорасы, оның негiзгi өкiлдерi.
    
32. 
    Адамның зәр шығару және жыныстық трактiсiнің микрофлорасы, ондағы ерлер мен әйелдердің айырмашылығы.
    
33. 
    Асқазан iшек трактiсiнің микрофлорасы: ауыз қуысының, өүештің, асқазанның, аш iшектің.
    
34. 
    Тоқ iшектiң микрофлорасы, олардың сандық және сапалық құрамы.
    
35. 
    Тоқ iшектiң микрофлорасының маңызы мен микрорганизмге әсерi.
    
36. 
    Медициналық бұйымдармен қызметкерлерiнің қолын санитарлық бактериологиялық зерттеу. Дисбактериоз оның себептерi.Дисбактериозға коррекция жүргiзуге арналған препараттар (эубиотиктер).
    

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Сабақты өткен сабақпен, күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу.
  

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.
  

1. 
   Қоректiк орталармен танысып олардың жiктелуiн меңгерiп жазып алу.
   
2. 
   Қоректiк орталарды дайындауды, стерильдеу және талаптарын меңгеру.
   
3. 
   Әртүрлi әдiс арқылы бактерияларды қоректiк ортаға егудi меңгерiп протоколға енгiзу.
   
4. 
   Бөлiнген колонияларға дақылды баға берiп протоколға енгiзу.
   
5. 
   Бөлiнген колониялардан жұқпа жасап, бояп, микорскопирлеп, бағалап протоколға енгiзу.
   
6. 
   Келесi тәжiрбиелер арқылы санитарлы-бактериологиялық жағдайын
   
7. 
   бағалау
   
8. 
   А/ ашық су қоймалардағы және су жолындағы микроб санын анықтау.
   
9. 
   Б/ судың коли-титрiн және коли-индексiн анықтау.
   
10. 
    В/ ауаның тазалығын аспирациялық және седмициялық әдiстер
    
11. 
    арқылы анықтау.
    
12. 
    Г/ топырақтың нәжiспен ластануын “коли-титр”және “перфингенс-титр” арқылы анықтау.
    
13. 
    Бiлiм деңгейiн тексеру және қортындылау.
    

1. 
   Аэробты және анаэробты бактериялардың тыныс алуы кезiндегi электрондардың соңындағы акцепторлары.
   
2. 
   Аэробтардың, микрофильдi, факультативтi және қатаң анаэробты бактериялардағы электрондардың бiрiншiлей донорынан оның соңғы акцепторларына тасымалдауының схемасының варианттары.
   
3. 
   Бактериялардың өсуi мен көбеюi. Бактерия популяциясының сұйық қоректiк ортада көбею фазасы.
   
4. 
   Спецификалық, микробиологиялық терминдерге түсiнiктеме беріңiз: “түр”, “штамм”, “клон”, “колония”, “таза дақыл”.
   
5. 
   Бiр белгi бойынша бөлiнетiн /морфологиялық, биологиялық, патогендiк, антигендiк т.б./; бiр түр iшiндегi бактериялардың штаммдары.
   
6. 
   Микроорганизмдердің таза дақылын бөлiп алудың мақсаты.
   
7. 
   Бактериялардың таза дақылдарын бөлiп алу этаптары.
   
8. 
   Аэробты бактериялардың таза дақыл бөлiп алу әдiстерi.
   
9. 
   Анаэробты бактериялардың дақылдау әдiстерi.
   

Микроағза генетикасы. Биотехнология. Гендік инженерия. Микробқа қарсы препараттар.

1. 
   Бактериялардың модификациясын айқындау әдiсiн қолдану.
   
2. 
   Бактериялардың мутациясын айқындау әдiсiн қолдану.
   
3. 
   Трансформация, трансдукция, коньюгация тәжiрибелерi нәтижесiнде бактериялардың генетикалық рекомбинациясын анықтау.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.Микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рыс-ұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Бактериялардың генетикасының ерекшелiктерi - бұл олардың табиғатта түр ретiнде анықталуының негiзгi талабының бiрi. Бактериялардың ДНҚ-ның репликациясының ерекшелiктерi, олардың типтерi - вегетативтi, коньюгативтi, сексдукция.
   
2. 
   Бактериялардың генетикалық информациясының ерекшелiктерi.
   
3. 
   Бактериялардың генетикалық материалдары мен алмасу түрлерi: трансформация, трансдукция, конъюгация, сексдукция.
   
4. 
   Бактериялардың өзгергiштiгiнің молекулалық механизмi. Геномдардың ұйымдасуы.
   
5. 
   Плазмидтердің жiктелуi, олардың медициналық маңызы.
   
6. 
   Мутация, оның жiктелуi.
   
7. 
   Бактериялардың модификациясы өзгергiшiтiгiнің сипаты? өзгерудi анықтайтын белгiлер.
   
8. 
   Бактериальды клеткадағы репарацияның процесi.
   
9. 
   Бактериялардың диссоциациясы? Оның биологиялық маңызы.
   

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.