«ландшафттану»
жүктеу/скачать 0,95 Mb.
|
kazakstan respublikas au lsharuash l g ministrligi
| Биоценоз- тіршілік ету, өніп-өсу жағдайлары ортақ, эволюциялық процесс пен табиғи сұрыпталудың нәтижесінде үйлесім тапқан өсімдіктер мен жануарлар тобынан құрылған табиғат кешені. Оның өзін-өзі басқарып, динамикалық тепе-теңдік сақтайтын қабілеті немесе салыстырмалы тұрақтылығы болады.Салыстырмалы тұрақтылық –биоценозды түзетін құрамдас бөліктердің (өсімдіктер мен жануарлардың) өніп-өсу мүмкіншілігін тежеп,белгілі бір өлшем шегінен шығармайтын фактор .Өсімдіктер мен жануарплардың өніп-өсу мүмкіншілігі зор.Мыфсалы,бір үй шыбынның ұрпағы жыл ішінде бүкіл жер шарын қаптап кетер еді.Бірақ биоценозды түзетін басқа өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік етіп,өніп-өсу жолындағы күресі,яғни ауа мен қоректік заттар,мекен жайдан алар үлесі үй шыбынының санын тежеп,өзіне тәнмежеден арттырмайды. Тірі ағзалар жиілігі олардың жеке өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай өзгеріп отырады. Жалпы алоғанда,тірі ағзалардың жеке өкілдері ірі болған сайын олардың саны кеми береді.мысалы,бал арасының жиілігі 200м2,үнді пілінкі-30км2.Егер тірі ағзалар өзіне тән жиіліктен артып кетсе,сөзх жоқ,апатқа ұшырайды.
Биоценозды құрайтын тірі ағзалар өздерінің тіршілік ететін ортасымен тығыз байланысты болады.Бұл байланыстылық олардың ортаға үйлесімінен анық байқалады.Ортаға үйлесу тірі ағзалардың барлық қасиеттері мен ерекшеліктерін:пішінін,түсін,физикалық әректін,т.б. түгелдей қамтиды.мысалы,тоқылдақтың бүкіл мүшесі ағаш қабығының астынан жәндіктерді теріп жеуге кемделген,қоянның түсі жыл мезгілдері ауысқан сайын өзгеріп отырады,счарышұнақтар жазғы шілде мен қысқы суықта ұйқыға кетеді.осылайш тірі ағзалар ортаны мейлінше жан-жақты пайдаланады.Демек,орта мен биоценозды бір-бірінен бөліп қарауға болмайды.белгілі бір биоценозды құрайтын тірі ағзалар мен оны қоршаған опрта биогеоценоз немесе экожүйе деп аталатын табиғат кешенін түзеді. жүктеу/скачать 0,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|