Îльга Õабижановна Àéìаганбåòова

Елес: жалпы сипаттама

Қабылдауда болатын сезімдік бейнелердің жасалуынан санада өз алдына ерекшеленген жаңа психикалық құрылым – елестер пайда бо- лады.

Елестер қабылдану түрлеріне орай бөлінеді (көру, есіту және т.б.). Елестердің негізгі ерекшеліктері:

-елестер қабылдаудағыдай көрнекі келеді, бірақ мұндағы бейне күңгірттеу;

-елеске түскен бейнеде заттың бөлшектері мен жеке бітістерін ажыратып болмайды;

- бір зат жөніндегі әр адамның елесі жеке-даралықты келеді. Бұл адамдардың тұлғалық сапа-қасиеттерінің өзіндік ерекшелігінен болады;

-елес көрнекі – бейнелі бола тұрып, біз үшін қандай да жалпыланған танымдық, білім қызметін атқаруы мүмкін;

-түйсік және қабылдау үдерістеріне қарағанда елес сатысы анағұрлым жоғары деңгейлі келеді;

-елес ойлау жүйесінің құрамды бөлігі, ой азығы – есте сақталғанды елес күйіне келтіріп алғаннан соң ғана, біз оны жан-жақты талдауға салып, нақтылай бастаймыз.

Елес қабылдау үдерісінің қарабайыр, сол күйінде қайталануы емес, ол ауыспалы қозғалысты құрылым, әр мезеттегі нақты жағдайға байланыс- ты жаңаланып, тұлғаның күрделі өмірін бейнелеп барушы психикалық құбылыс.

Тұлға өміріндегі елестің маңызды болуының жарқын дәлелі – бұл адамдардың шығармашылық өнері. Шығармашылық әрекеттің қай түрі болмасын өз бастауын осы елестен алады. Құлақтан қалып, есіту түйсігінен айрылған әйгілі Бетховен ән-күй өрнек елестерін өзінің мәуелі шығармашылығының сүйеніші еткен.