Лекция №1 (2 сағат) Тақырыбы: Кіріспе Жоспары: Арнайы бағыттағы өнімдер туралы түсінігі

1. 
   Не үшін өнімдерге натирка жасайды
   
2. 
   Не себеппен өнімдерді ошпарлайды
   

Жоспары:

1. 
   Баранка өнімдерін қаптау және сақтау
   
2. 
   Баранкалы өнімдердің ақаулары
   

Баранка мен сушканы пакеттерге (0,2-0,25) кг қаптарға немесе қораптарға салуға болады.

Полимерлі пленкалы пакеттерге қаптау автоматтарда жүргізіледі. Өнімдерді шпагатқа орау үшін өнімділігі 150кг/с орау машиналары қолданылады. Бір бумада өнім саны сушка үшін 100-120 тал, баранка үшін 70-80 тал, бубликтер үшін 20-25 тал құрайды. Бумаларды шпилді вагонеткаларға іледі. Бумаларды тасымалдау кезінде лотоктарға немесе автомашинаның стилаждарына салады. Оралған өнімдерді навалды тасымалдауға рұқсат етпейді. Баранкалы өнімдер жұмсақ немесе қатты ыдыстарға салады.

Қапталмаған бубликтер лотоктарға қатармен салынады. Қапта орау массасы 15кг, ал жәшікте 10кг болуы тиіс.

Оралған және қапталған баранкалы нан тоқаш өнімдерінде келесідей маркировка болуы керек:

• 
  өнім аталуы;
  
• 
  кәсіпорын аталуы мен орналасуы;
  
• 
  кәсіпорынның тауарлық белгісі;
  
• 
  салмағы;
  
• 
  тағамдық құндылығы;
  
• 
  өнім құрамы;
  
• 
  тағамдық қоспалар, дәмдеуіштер, биологиялық белсенді қоспалар;
  
• 
  арнайы бағыттағы өнімдердегі дәрумендер, клечатка, тағамдық талшықтар мөлшері;
  
• 
  орау және дайындау уақыты;
  
• 
  сақтау мерзімі;
  

Баранкалы өнімдер ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 65-75% және температурасда 25⁰С сақталады.

Сақтау мерзімі мен жағдайы баранкалы өнімдердің сапасына қатты әсер етеді. Бұл өнімдерді сақтау кезінде аздап болса да, кебу процесі жүреді. Өнімдер тығыздалып, сынғыштығы мен існуі төмендейді, дәмі мен иісі нашарлайды. Бұл өзгерістер ылғалдылығы жоғары жерде сақталса қарқынды жүреді. Полимерлы пленкалы пакеттерде сақтау өнімнің сапасын өзгеріссіз сақтауға мүмкіндік береді.

Ылғалданудан сақтау үшін баранкалы өнімдерді нан тоқаш өнімдерінен бөлек сақтайды,

Баранкалы өнімдердің кебу процесі (0,5%) аз мөлшерде жұреді.

Баранкалы өнімдердің ақаулары. Өнімнің сұр түсі негізінен ашу мерзімінің ұзақ уақыт болуынан, жетілу уақыты асып кеткеннен, пісіру камерасының температурасы төмен болудан болады. Өнім бетінде ісінулер мен қара дақтар қанттың қамырда жақсы араласпағаннан, ашытқы мөлшері жоғары қарқынды ашудан, немесе толық жетілмеген өнімдерден болады. Өнім бетіндегі жылтырының болмауы негізінен бумен өңдеу жеткіліксіз, ұзақ жүрсе немесе будың пеште болудан болады. Соңғы екі жағдайда, өнімнің беті әжім, сынғыштығы төмен ақаулы өнімдер алынады.

Өнімдердің ісінуі төмен - ең кең таралған ақау. Бұл ақау толық ашымаған немесе ашып кеткен қамырды бөлу, көп бумен өңдеу, төмен температурада ұзақ пісіру сатылары дұрыс жүргізілмесе болады.

Толық ашымаған қамыр, толық жетілмеген және бумен өңделмеген, қатты немесе кеуіп кеткен қамыр, доғалау процесінде спиралға дұрыс емес жаймалау нәтижесінде жарықтар және сызаттар пайда болуы мүмкін.

Жайылған, жатып қалған өнімдер ылғалдылығы жоғары, әлсіз қамыр, бумен өңдеу уақыты көп болса алынады.

Жоспары:

1. 
   Жаймаға қамыр дайындау
   
2. 
   Дайын жаймаларды доғалау және жетілдіру
   

Сдобалы кепкен нандардың ылғалдылығы 8-12% болуына байланысты, ұзақ сақталады. Екінші сұрып бидай ұнынан – қалалық, ал бірінші сұрыптан кофейные, қантты, мәскеулік, жолдық, ал жоғарғы сұрыптан – балаларға арналған кепкен нандар, любительские, сары май қосылған, сляванские, ванильді және т.б. шығарылады.

Сдобалы кепкен нандардың рецептурасында қажетті майдың, қанттың, жұмыртқаның және жағуға арналған жұмыртқаның мөлшері беріледі.

Қант пен майдың жоғары мөлшері спиртік бөжуді тежейді, сондықтан қосылатын пресстелген ашытқының мөлшерін өсіреді. Мысалы, любительские және сарымай қосылған кепкен нандарға 2,5% пресстелген ашытқы қосылады.

Сдобалы өнімдердің массасы, ені, ұзындығы, пішіні және 1 кг қанша тал болатыны белгіленген. Ең үлкен ұзындығы (110-125мм) және массасы мейіз қосылған кепкен нандарда, осенние, сары май қосылған, сүтті кепкен нандарда (1 кг 40-45 тал), ең азы балаларға арналған кепкен нандар (1 кг 200тал) болады.

Сонымен қатар, кепкен нандар бетінің жайдайы бойынша ерекшеленеді. Осенние мейіз қосылған кепкен нандарға қант үлпегін бір жағынан, ал қантты және словянские өнімдеріне екі жағынан себеді. Қалалық және кофейные кепкен нандардың бетіне кепкен нандардың ұсақтарын себеді, ал любительскиге –миндаль себіледі.

Кепкен нандардың көзмөлшерлік сапасын (пішіні, бетінің жағдайы және түсі, дәмі, иісі, сынғыштығы) және физикалық көрсеткіштеріне (ылғалдылығы, қышқылдылығы, ісінуі, қант пен майдың мөлшері, 1 кг қанша тал) анықталады.

Кепкен нандарды арнайы кәсіпорындарында , арнайы цехтарда, немесе ағынды желілерде дайындайды. Кепкен нандарды дайындау келесі сатылардан тұрады: қамыр илеу және ашыту, доғалау, жетілдіру, бөлшектеу, пісіру, жаймаларды кесу және жатқызу, әшекейлеу, кептіру, пісіру, суыту, ақауларды бөлу және қаптау.

Жаймалар – кепкен нан өндірісіндегі жартылай фабрикат. 1 т жаймадан шамамен 750 кг кепкен нан алаынады. Жайма сдобалы тегіс нан, рецептурасы және профилі кепкен нандардың түріне байланысты. Жаймаларды дайындау келесі сатылардан тұрады: қамыр дайындау, қамыр дайындамаларын жайма пішініне доғалау, жетілдіру, пісіру, жаймаларды жатқызу және суыту.

Жаймаға қамыр дайындау. Кепкен нандардың жаймасын қою ашытпада дәстүрлі екі әдіспен дайындайды: біріншісінде қамыр 60-180 мин ашиды, екіншісінде тездетілген қамырды қарқынды илейді, бұл ашу уақытын 15-20 минутқа қысқартады.

Дәстүрлі әдіс. Ашытпаға 50-60% ұн , ашытқы, су және жаймаларды кескеннен қалған ұсақтар қосылады. Ашытпаға қосылатын ұсақтың мөлшері бірінші сұрып үшін 5% аспайды, ал жоғарғы сұрып үшін 3% аспайды.

Ашытпа ылғалдылығы 40-43%, температура 30-32^оС, ашу ұзақтығы 3,5-5 сағат. Жаймаларға арналған ашытпаға (макпен, сүтті, лимонды, ванилді, жер жаңғақты, осенние, сарымай қосылған), жатқызып (отсдобка) қою арқылы дайындайды. Қамырды жатқызуды қолданып, біріншіден қамыр илейді, ашытпаға тұз ертіндісін және қалған ұнның жартысын қосып қамыр илейді.

Қамыр 60-70 минут ашиды, қалған ұн, ашытқы, ерітілген май мен қант, ванилин, мейіз және т.б. шиікзаттар сосын қосылады.

Қамырды жатқызудан кейін жер жаңғақ қосылған кепкен нан үшін 29,5-30%, лимонды 30-31%, майлы және ванилды 32-35% мөлшерде қосады. Қант пен майдың мөлшері өскен сайын, оның ылғалдылығы азаяды. Қамырды жатқызудан кейін қамыр 1,5-2,5 сағат ашиды, кесуден 30-40 минуттан бұрын қамырды қайтып илейді. Бірінші сұрып бидай ұндарынан дайындалған кепкен нандарды қамырды жатқызусыз дайындайды. Мәскеулік. пионерлік, кофейлік кепкен нандарының ылғалдылығы 34-35%, ашу ұзақтығы 60-75 минут.

Ашытпа аз қосылса, қамырға ашытқы қосады. Қамыр агрегатта жатқызусыз иленеді, ал рецептурадағы шикізаттар бәрі қосылады. Қант құрғақ түрде немесе 70% концентрленген ертінді түрінде дайындалады. Май мен маргарин ерітілген түрінде қосылады. Қамырдың бастапқы температурасын ерітілген май немесе қант ерітіндісімен қамтамасыз етеді, себебі қамыр илеуге қажетті су мөлшері өте аз.

Иленген қамыр воронка арқылы пішіндеу машинасына түседі. Қамыр дұрыс иленбесе, жайма сапасы нашарлайды, сынғыштығы мен ісінуі төмендейді. Сапасы жақсы кепкен нан өнімдері тездетілген ашытпалы немесе ашытпасыз әдістерде алынады.

Тездетілген ашытпалы және ашытпасыз әдістерде ашуға кететін құрғақ заттардың мөлшері, ашыту ыдыстарының мөлшері азаяды.

Доғаланған жаймалар листтарда, камераларда немесе конвейрлік қондырылғыларда 35-40⁰С және салыстырмалы ылғалдылығы 75-85%, 40-120 минут жетілдіріледі. Жетілгенде және піскенде өнімдердің биіктігі 2 есе, ені біраз өседі.

Жетілеген жаймалар пешке түсер алдында бетінің ісінуінен сақтау үшін жұмыртқадан жасалған эмулсия жағылады.
Бақылау сұрақтары

1. 
   Кепкен нандар өндірісінің технологиялық сұлбасын сипаттаңыз.
   
2. 
   Сдобалы кепкен нандардың ерекшелінгі неде
   

Жоспары:

1. 
   Жаймаларды пісіру, суыту және жатқызу
   
2. 
   Жаймаларды кептіру және суыту
   
3. 
   Кепкен нандарды орау және сақтау.
   
4. 
   Кепкен нандар ақаулары
   

Пісірілген кепкен нандар жаймалары 15-20 минут листтарда суытылады, 5-8 минут соң, төменгі бетінде қара дақтар пайда болмауы үшін аударып қояды.

Жаймаларды сақтағанда ауаның температурасы 12-15⁰С және салыстырмалы ылғалдылығы 65-75% болады.

Жаймалар қатты қатайғанда сынғыш болады.

Жаймаларды кесу және бөліктерін листарға салу. Жатқызылған жаймаларды бөлшектерге пилорамды машинада кеседі. Кулер мен пилорамды машинаның ортасына жинағы орнатылған, онда 1-1,5 сағатқа жететін жайма қоры жиналады. Пышақтар біріне-бірі қарама-қарсы орналастырылады. Кескін қалыңдығы пышақтар саңылау аралығына байланысты кескін беті тегіс, ақаулы өнімдер минималды болады.

Жайма бөліктері темір листарға қолмен қатарлап салынады. Кейбір өнімдер үшін кесілген жаймаларға сулы-жұмыртқалы қоспаны жағады, қант ұлпасын себеді. Кескіндерді пешке тегіс боялуы үшін тығыз салады.

Негізінен кескіндерді жоғары температурада кептіру, кепкен нан өнімдердің сапасына жақсы әсер береді, өнімде майда сызаттар пайда болып, ісінуін жақсартады.

Кескіндерді кептіргенде ылғал бетінің қабаттары буланады, ортасы пештен шыққанда кеппеген жұмсақ ортасы құрлымды болады. Суыту және сақтау кезінде 20-24 сағаттан кейін бетіндегі ылғал ортасына ауысып, өнім ылғалдылығы біркелкі болады.

Пештен шыққанда кепкен нан кескіндерінің кеппеген қабаты жартысынан аспауы қажет. Кепкен нан өнімдерінің бетінде меланоидин түзілу реакциясы жүреді, бұл бетінің сарғыш-қоңыр түске боялып, өнімдерге хош иісті береді. Пештен шыққан кепкен нандарды листтардан түсірмей біраз (20-30 минут) уақыт суытады

2-3 сағат суытылған кепкен нандарды ақауларын сұрыптайды, қораптарға, пакеттерге орайды. Өлшенетін кепкен нандар фанерлі қораптарға орайды. Қант себілген кепкен нандар қорапқа беткі жағымен, қалған нандар шет жағымен, ал балаларға арналған майда нандар себіліп салынады.

Кепкен нандар салмағы қорапта 20кг аспауы керек, ал майда пакеттерде 0,1-0, 5кг. Кепкен нандар салмағын бақылағанда ауытқу салмағы 0,1-0,2 кг 5% дейін, ал салмағы 0,25кг 3% аспауы қажет.

Оралған және қапталған кепкен нан тоқаш өнімдерінде келесідей маркировка болуы керек:

• 
  өнім аталуы;
  
• 
  кәсіпорын аталуы мен орналсауы;
  
• 
  кәсіпорынның тауарлық белгісі;
  
• 
  салмағы;
  
• 
  тағамдық құндылығы;
  
• 
  өнім құрамы;
  
• 
  тағамдық қоспалар, дәмдеуіштер, биологиялық белсенді қоспалар;
  
• 
  арнайы бағыттағы өнімдердегі дәрумендер, клечатка, тағамдық талшықтар мөлшері;
  
• 
  орау және дайындау уақыты;
  
• 
  сақтау мерзімі;
  

Өнімдердің физико-химиялық сапа көрсеткіштерін 24 сағаттан соң анықтайды. Кепкен нандар сауда орындарына 26-27 сағаттан соң жөнелтіледі. Кепкен нандарды 20-22⁰С температурада, салыстырмалы ылғалдылығы 65-75% сақтайды. Осы жағдайда сақталған кепкен нандар кебуі 0,5% құрайды. Егер ылғал қоймалдарда сақталса өнім ылғалдылығы жоғарлауы мүмкін, бұл дайын өнімнің сапасын төмендетеді.

Түсінің дұрыс боялмауы және қара дақтар негізінен лист бетіне тегіс қойылмағаннан болады. Шет жақтарының дұрыс боялмауы (күйіп кетуі) төменнен немесе үстінен жылу жақсы берілмесе болады.

Күйген немесе піспеген кепкен нандар кептіру режимдерін дұрыс ұйымдастырылмаған жағдайда болады.

Кепкен нандар сынғыштығы және існуі төмен болуы ақауы неігізінен жайма қатты кепкенде, пеш камерасында төмен температурада ұзақ уақыт кептіргенде, жаймалар кеуегінің нашарлығынан болады.

Пішіндерінің дұрыс емес болуы келесі факторларға байланысты: жаймалардың жетілу уақытының аздығы немесе көптігі, пышақтардың дұрыс орналаспауы, жаймаларға дұрыс пішін берілмеген жағдайда болады. Жайма ылғалдылығы жоғары болса, кепкен нандар ұзын немесе жайылған болуы мүмкін.

Кеппеген кепкен нандар пісіру камерасының жоғары температурада болуына байланысты болады.

1. 
   Кепкен плиталарды не үшін жатқызады.
   
2. 
   Жай кепкен нандардың дайындау технологиясы немен ерекшеленеді.
   
3. 
   Кепкен нандарды өндіргенде болатын негізгі ақауларды атаныз және олар не себебті болатынын түсіндірініз
   

Жоспары:

1. 
   Диеталық нан тоқаш өнімдеріне сипаттама
   
2. 
   Диеталық нан тоқаш өнідерінің даму қарқыны
   

Қазіргі таңда диеталық нан өнімдерін келесі топтамаларға жіктейді:

1. 
   Тұссыз  бүйрек, жүрек, гипертония және басқа да аурулармен ауыратын адамдар үшін арналған.
   
2. 
   Қышқылдылығы төмен  асқазан жарасы аурумен, асқазан қышқыл сұйықтық жоғарлап кеткен жағдайда ұсынылады.
   
3. 
   Көмірсу төменгі өнім  қант диабетімен, ревматизммен, май басумен ауыратын адамдарға арналған, сонымен қатар бетке күйікке, ақуыз мөлшері жоғары дәрежеде ұстап тұру қасиеті бар.
   
4. 
   Төменгі ақуызды өнімдер бұл топқа бүйрек ауруымен ауыратын адамдарға арналған және ақуыздың алмасуы бұзылған жағдайда ұсынылады. Сонда да тұзды қолдану қажет.
   
5. 
   Лецитин қосылған өнімдерді  (тобына фосфаттың концентрат, витаминдер, майсыз қышқылдар) – атеросклероз, бауыр ауралары, жүйке жүйесі зақымданғанда ұсынылады.
   
6. 
   Мөлшері жоғары йод  темір қалқаншасымен және атеросклерозбен ауыратын адамдар үшін қолданады. Бұл өнімдердің рецептурасына теңіз қырыққабат ұнтағын қосып жасаған өнімдер, йодталған тұз, нан өндірісінде йодталған ашытқы, биологиялық белсенді қосылғыштар қосып даярлайды. Нан – тоқаш өнімдерінде колориялық құндылығы жоғары өнімдерді алу І сұрыпты бидай ұнынан жасап, оған қант, май, мейіз, жұмыртқа, сүт қосып дайындайды.
   

Лецитинді және сұлы ұндарынан жасалған өнімдерде йодтың мөлшері жоғары, соя ұнынан жасалған өнімдерді бір уақыттарда дәрігерлік деп те, тағамдық құндылығы жоғары деп те атайды.

Диеталық нан – тоқаш өнімдерінің ассортименті 1 кестеде берілген.

Өнімнің аталуы

Салмағы, кг

Дөңгелек ахлоридты нан Тұссыз ерекше жасалған нан: Қалыпты Дөңгелек Төмен қышқылды бөлке Қалыптағы ақуызды бидай наны Қалыптағы ақуызды кебекті нан Сүтті кебекті нан Жұмыртқа ұнтағынан дайындалған булочка Диеталық булочка Диеталық қара нан: Қалыпты Дөңгелек Қалыптағы ақуызсыз нан: Тұссыз Бидай крахмалы Астық наны: Дөңгелек Қалыпты Қалыптағы барвихисті нан Төменгі калориялы бидай наны Төменгі калориялы бидай булочкасы Дөңгелек Соловециялық нан Кебекті диеталық (хлебцы) Лицитимен және теңіз қырықжапырақпен қалыпты

0,1; 0,2 0,5; 0,53 0,5 0,1; 0,2 0,1; 0,2; 0,3 0,1; 0,2 0,3 0,1 0,1 0,3 0,56 0,2 0,3 0,1; 0,2 0,3 0,2; 0,4; 0,8 0,2 0,1 0,3; 0,5 0,15; 0,3 0,3

Диеталық нан – тоқаш өнімдерінің физико – химиялық көрсеткіштері

Өнімнің атауы	Ылғалдылығы, %	Қышқылдылығы, град	Кеуектілігі, %	Қант %	Сорбит %	Май %	Көмірсу %
Ахлоридті нан Тұзсыз ерекше жасалған нан, қалыпты Дөңгелек Ахлоридты кепкен нан Төменгі қышқылды бөлке Төменгі қышқылды кепкен нан Ақуызды бидай наны Ақузды кебекті нан Сүтті кебекті нан Жұмыртқа ұнтағы бар булочка Диеталық булочка Диеталы қара бидай наны: Қалыпты Дөңгелек Ақуызды бидай кепкен наны Ақуызды кебекті кепкен нан Ақуызсыз нан: Тұзсыз Бидай крахмалы Астық наны Доктырлық хлебцы Барвихиалық нан Төменгі калориялы бидай наны «Геркулес» хлебциы Диеталық кебекті (хлебцы): Лецитинмен Лецитинмен және теңіз қырықжапрырақ соловециялық нан	43,0 48,0 46,0 12,0 43,0 12,0 59,0 61,0 60,0 41,0 39,0 50,0 48,0 10,0 10,0 45,0 48,0 46,0 44,0 48,5 50,0 46,0 47,0 46,5 45,0	3,0 11,0 11,0 4,5 2,0 3,0 3,0 6,0 5,0 3,0 3,0 10,0 10,0 8,0 10,0 - 2,0 3,0 4,0 2,5 2,5 3,0 7,0 6,0 4,0	70,0 55,0 - - 73,0 - - - - - - - - - - - - - - - - 63,0 - - 65,0	- - - - - - - - - - - - - - - - - - 51 31 - - - - -	- - - - - - - - 61 6.01 1,51 - - - - - - - - - - - - - -	- - - - - - - - 3,00,5 3,90,5 6,40,5 - - - 120,5 40,5 - 20,5 - - - - - -	- - - - - - 30,0 20,0 - - - - - 35,0 30,0 - - - - - - - - - -

Қазіргі кезде белгілі жаңадан туылған нәрестелер мен сонымен қатар мектеп жасындағы балалардың дұрыс өспеуі, ағзаның дұрыс жетіліп дамымауы, зат алмасу процесінің төмен болуы, ауруға қарсы тұра алмауы, жағымсыз факторларға төзе алмауы және т.б. тағам құрамында құнды заттардың аздығынан немесе болмауынан бірнеше жағдайларға ұшырайды. Яғни, мұндай жағдайдың алдын алу үшін тағам өнімдеріне, балалардың дұрыс өз уақытысымен тамақтануына көп көңіл бөлу керек. Ол дегеніміз тағам өнімдеріне дәрумендерді, көмірсуларды, ақуыздарды, майларды және т.б. заттар йод, кальций, темір, яғни адам ағзасы дұрыс қалыптасу үшін осындай қажетті табиғи құндылықтарды өз мөлшерімен қосып даярлау қажет.

Диеталық нан тоқаш өнімдерін тек қана науқастанған адамдар үшін ғана емес, сонымен қатар жай адамдарға қолдануға болады. Бұл өнімдердің адам ағзасында атқаратын рөлі мол. Бұл тағам өнімдері адам организмінің дұрыс зат алмасу, қан айналым жүйелерінің дұрыс жұмыс істеуіне көмектеседі.

Қазіргі таңда біздің республикамызда мұндай өнімдер кеңінен шығарылуда. Ақ нанды қара нанмен алмастырғаны үлкен рөл атқарады. Ғылыми тұрғыда қарайтын болсақ, ақ нан көп аурулардың шығуына әкеліп соғады, мысалы қант диабеті, дисбактериоз, қан аздық тағы сондай ауруларға әкеліп соқтырады.

Тұтынушылардың көбісі астық өнімдерін, нанның жеке сорттарын, табиғи астық түрлерін көптеп пайдаланылады. Бұл жағдайда тағам құндылығының жоғарлауы ондағы астықтағы В тобының дәрумендерінің сақталуынан. Осыған байланысты, көптеген жаңа рецептурамен және технологиямен дайындалған нан табиғи бидай астығынан және де негізгі қоректендіруші және биологиялық белсенді заттардың сақталуы: ақуыз, май, көмірсу, дәрумендер, ферменттер, микро және макро элеметтердің болуымен ерекшеленеді.

Табиғи бидай астығын нан дайындауға соя, жүгері, қарасұлы ұндарын қосып пісіреді. Қамырды табиғи астық бидайына түрлі ұнтақтар қосудың ферментациясы: 90% табиғи астық бидайына 10% ашытқы қосылады. Ферментация 30 – 32⁰ С температурада 2 сағат жүрігізіледі. Ферментациялы ұн құрамына 10% табиғи бидай ұны, 10% жартылай ашытпа, 1,5% престелген ашытқы, 2% тұз қосып 120 мин ашуға қояды. Қамырды аналогиялық ферментациямен дайындағанда 30% соя ұны, жүгері, соя, сұлы ұндарын 5% ұнның салмағына байланысты қосады.

Нан дайындауда технологиялық өңдеу кезінде бидай ұнына соя, жүгері, сұлы ұндарын қосып, дайындағанда құрамындағы ақуыз, минералды заттар, ләрумендер көп яғни жеткілікті болады, сондықтанда бұл өнімдерді диеталық тағам ретінде де қолдануға болады.

Негізі құндылығы жоғары тағамдарға: алма, жеміс жидектер, капуста, сәбіз, қызылша және басқа да көкөністер жатады. Қажетті тағам өнімдері; ерекше ұнтақталған астық, ірі ұнтақты табиғи ұн, кебекті және нан – тоқаш өнімдері жатады.