Лекция №1 Тақырыбы: Фонетиканың зерттеу нысаны
жүктеу/скачать 496,98 Kb.
|
5. Лекциялар жинағы
| Етістік баяндауыштар.Кез келген сөйлем мүшесінің жасалуына негіз болатын сөз табы болады. Етістіктер түрлі тұлғада жіктік жалғаулы не жалғаусыз күйде баяндауыш қызметінде жұмсалады. Соған қарай баяндауыштың тұлғасы тиянақты және тиянақсыз болады. Жіктік жалғауы – ең негізгі баяндауыштық тұлға. Жіктік жалғаулы сөздер баяндауыш қызметінде көбінесе сөйлем соңында келеді. Баяндауыштың басым көпшілігі сөйлемдерді тиянақтауда жұмсалғанымен, енді бір тобы сабақтас құрмалас сөйлемнің бағыныңқы сыңарының тиянақсыз тұлғадағы баяндауышы болады. Тиянақты тұлғадағы баяндауыштар жіктік жалғаулы етістіктер, есімше тұлғасындағы баяндауыштар, қимыл есімді баяндауыштар болып жұмсалады. Тиянақсыз баяндауышқа шартты рай тұлғалы, көсемше тұлғалы, есімше тұлғалы кей жағдайда қимыл есім сөздері жатады.
Етістіктер рай, шақ тұлғаларында да баяндауыш болады. Мысалы: Ол вокзалға қарай кеткен. Рахмет біраз отырды. Арада жеті – сегіз күн өтті т.б. Етістіктер етіс тұлғасында да баяндауыштық қызметте жұмсалады. Өнер – білім бар жұрттар тастан сарай салғызды (Ы.Алтынсарин). Көсемше тұлғалы етістіктер құрмалас сөйлем құрамына тиянақсыз тұлғалы баяндауыштың қызметін атқарады. Есімшелер баяндауыштық қызметте екі түрлі жағдайда, біріншіден, есімдердей жіктік жалғауда айтылып, тиянақтылық мәнде жұмсалса, екіншіден, есімшелер септік жалғаулар, кейбір дәнекерлер тіркесуі арқылы құрмалас сөйлемнің тиянақсыз баяндауышы қызметінде жұмсалады. Етістіктер дара күйінде де, күрделі күйінде де баяндауыш болады. жүктеу/скачать 496,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|