Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері – бастауыш пен баяндауыш. Бұлар сөйлем құрауға негіз болатын бас мүшелер. Ал тұрлаусыз мүшелер (пысықтауыш, анықтауыш, толықтауыш) тұрлаулы мүшелердің маңына топтанып, соларды не бірін – бірі анықтап, пысықтап тұрады. Тұрлаулы мүшелердің синтаксистік қызметі бірдей емес. Әдетте бастауыш сөйлемде айтылатын ойға негіз болады, ал баяндауыш бастауыштың ісін, қимылын, күйін және басқа заттық, сындық сапасын білдіріп, бастауышқа бағынады. С.Аманжолов «Қазіргі қазақ тілі синтаксисінің қазақша курсы» деген еңбегінде сөйлемнің негіізгі қазығы бастауыш, ал баяндауыш оған тәуелді дейді. Ал Мәулен Балақаев бастауыш пен баяндауыш арасына үзілді – кесілді жік айтпай, бастауыштың сөйлемде ой иесі болумен ерекшеленетінін, ал баяндауыштың сөйлемдегі ойды тиянақтауымен ерекшеленетінің айтып, екеуі де бір – біріне бағынышты категориялар деп қарастырады.
