Лекция 4 Имидж мазмұны, ерекшеліктері және түрлері
жүктеу/скачать 39,42 Kb.
|
| Лекция 4-5. Имидж мазмұны, ерекшеліктері және түрлері.
Әлеуметтік шындықты өзгертуге бағытталған ақпараттық қоғамның табиғаты өзгеруде, оның адамға деген талаптары және адамның қоғамға деген талаптары жоғарылауда. Өкінішке орай, депутаттарды сайлау имидж мамандарының қолына жиі түсуде. Елдің бірқатар, аймақтарында стеротипті манипуляциялау, жасанды имидж қоғамның сұранысына жауап бере алмай жатады. Имиджді құрушы имиджмейкерге оның кәсіби шеберліктеріне үкіметтің имиджі, өнеркәсіп ұжымының имиджді, жекелей тұлғаның имиджіне байланысты. Үкіметтің имиджі елді тиімді басқаруға көмектеседі. Педагогикалық ұжымның имиджі жекелей тиімді білім алуға көмектеседі. Жекелей тұлғаның имиджіне ұжымның имиджі байқалады. Тұлғалардың шетелдерге саяхаттану, жұмыстар атқару, қызметтелу барысында сөзсіз жайлы ұғым, пайда болады. Осындай деректі мамандар өз бойларында педагогтың, философтың, психологтың, риторика маманының, жарнама ерекшеліктерін өз бойында үйлестіре білуі тиісті. Имиджмейкер - көне мамандық, оның мақсаттары мен міндеттемелері қоғамның даму процесінде өзгерді. Зерттеуші ғалымдардың Л.Браун, П.С.Гурев, А.Ю.Панасюк, А.С.Почепцов мазмұндауларынша имиджмейкер мамандық бола алмас еді, егер имиджелогия ғылым болып түрлене алмағанда. Осы деректі ғылым адам баласының өндірістегі, рухани дүниесіндегі, зерделі іс - әрекеттеріндегі қол жетістіктерімен, этика - эстетикалық нормалар мен талаптардың өзгерулерімен байланысты. Бір қарағанда, сүйкімді адамдардың тартымды имиджге жетуі жеңіл болып көрінуі мүмкін. Тәжірибелі практиканың көрсетуі бойынша қол жетістіктері жоғары адамдардың сыртқы көріністерінде көпшіліктер байқалады: қисық, қысқа аяқтары, таз басты, тістері сарғайған, өте ұзын немесе қысқа мұрынды алайда осы аталған кемшіліктердің барлығы оған өндіріспен іскер әлемде, жанұясында бақытты болуына кедергі жасай алмайды. Олар өзінің қол жетістіктеріне қуанып, өзгеге қызығушылық танытпайды, жеке проблемалары бойынша тоқталмайды. Алайда, әсем бет - әлпеті және тартымды имиджге иеленген жекелей тұлғалар да кездеседі. Олар, қызметті карьераларында қажетті дәрежеде нәтижелерге жете алмайды олар үшін әрқашанда ақша жетіспейді. Қол жетістіктері жағынан өзінен басым адамдарға көре алмаушылықпен қарайды. Олар үшін жұмыс істеуге біреу кедергі жасап, бағыттарына тосқауыл болып көрінеді. Ғылымның жүйесіне «принциптер» (құтты) және «құрбақа» (сәтсіздер) ұғымдарын Эрик Берн мен оның жолын жүрушілер енгізе отырып, өзін қайта жетілдіру және өз имиджін құру қажет екенін атап көрсетеді. Имидж - тұлғаның өзін - өзі әрекеттеуімен ерекшеленеді. Ол, оқытушыға өткен кезеңдегі жоғары статусты қайтып алуына көмектеседі. Имидж адамды танымдылық пен бағалық қатынастар ретінде қызметтеледі. Адамның бүтін келбетін сипаттайтын сыртқы және ішкі аспектілерді атап кету қажет. Сыртқы аспект көптеген элементтерден құралады, аяқ киіммен бастап бас киімге дейін. Ол, адамның бет - әлпеті, киімі, жүріс - тұрысы, мінез – құлқы, дауысы. Осы тұста стилистің, визажистің көмектері қажет. Имидждің ішкі аспектісі-ерекше маңызға ие, оның менталитеті, зерделілігі, қызығушылықтары, талаптары, мән -мазмұны шеберлігі. Ежелгі Қытай ойшылы Конфуцийдің айтуынша, адам аяғынан басына дейін өлшенбейді, басынан көкке дейін. Осы ерекшеліктерді тартымды образды құру процесінде есепке алу қажет. Сонымен қатар, адамның энерго ақпараттық өрісі бар, оның құрылымы мен әрекеттесуі зерттеледі. Приборлардың көмегімен зерттеу жұмыстарының нәтижелері сыртқы шарттардың, жағдайлардың түрлі өзгерулеріне байланысты адамның энергетикалық өрісінің өзгеруі көрсетілген, жеке тұлғалық ерекшеліктердің адамдар арасындағы әсер ету күштері мен шамалары өлшенеді. Имиджге жұмыс барысында қоршаған ортамен сөзсіз позитивті бағаланатын құндылық ерекшеліктері таңдап алынды. В.М.Шепельдің айтуынша адамның имиджі оның бойындағы өткен тәжірибелерден жинақтала отырып, күрделі жүйелі білімі болып табылады. Ол бүтін сипаттамаға иеленіп барлық қырлары келісілген. Имиджді құрудың қазіргі заманғы ғылымы жекелей имидждің мына төмендегідей түрлерін бөліп қарастырады. Мекендей ортасының имиджінің қалыптасу принциптері: егер қалта көтерсе өзгелерден жақсы өмір сүру. Күрделі жөндеуді қажет ететін ғимарат ішіндегі өте қымбат жиһаз негативті имиджді құруға мүмкіншілік жасайды. Габитарлық (латын тілінен аударғанда habitus – сыртқы пішін, көрініс) имидж. Оның құрылу принциптері: адамның сыртқы ерекшеліктерін есепке алу, дене пішімі, сыртқы түрі, киімі, шашы, жүріс - тұрысы. Егер конституциямен басқару қиын болса, сыртқы пішіннің өзге жақтарын басқару жеңіл. Атап айтатын болсақ, дұрыс таңдап алынған макияж образдың мақсатты - тиімділігін арттырады, қоғамдағы әлеуметтік топтың ассоционациясы арқылы габитарлық имиджді ынталандырады. Имидждің осы аталған түрі қазіргі кезеңде теледидарда қалыптасуда. Имидж сыртқы киімді таза, тартымды киінумен айшықталады. Іскер әйелдің киім кию стилі - консервативті, қызмет бабында қолданылатын киімде түсті ғана қолданылуы тиісті. Іскер имидж - адамның өз қолымен жасаған заттары мен дүниелері арқылы тұжырымдама жасауға болады. Кәсіпорындардың менеджерлері үшін ол іскер қағаздар формасы мен мазмұнын есепке алу қажетті. Тарих бетіне үлес қосқан іскер адамдардың көпшілігі нақтылай шынайы өмірде өте қатаң, ұйымшыл болғаны белгілі. Мысал ретінде С.Т.Морозов ашық, тәуелсіз тұлға. Іскерлі, кәсіби имиджде қоғамның талаптарына сәйкес тиісті имидж көрінісі жүйеленеді: өте іскер педагог, менеджер және тағы сол сияқты. Вербальды имидж (ауызша) - қарым-қатынастылыққа қалыптасатын ой - пікір (ауызша немесе жазбаша). В.О.Ключевский: «анық, түсінікті жаза білу - ізеттіліктің алғашқы ережесі». Теоретиктер вербальды имидждің қалыптасу тәсілдерін ұсынады: «ортаның қалауы бойынша сөз ету», «күлімдеп сөйлеу». Позитивті вербальды имидждің қалыптасуына ауызша сөйлеудің нақтылай естілуі мен ырғақты әуені әсер етеді. Теледидардағы жүргізілген, тікелей эфирдің сауалнамалық көрсетулері бойынша, егер жас қыздың, келіншектің вербальды (ауызша) қарым - қатынастылығы өте нашар дамыған болса, ешқандай оның әсем сыртқы көрінісі, тіпті байлығы имиджін тартымды етіп көрсете алмайды. Вербальды емес іс - әрекеті имиджі - ымдау, мимикалап көрсету технологиясы, дененің кеңістіктегі орынын есепке ала отырып зерттеу негізінде құрылады. Оңтайлы имиджді құруда мінез - құлықтың теріс, келеңсіз жақтарынан сақтану қажет. Тұлғамен жекелей қарым - қатынастылықта бет - әлпет күлімсіреп, дене пішіні тартымды, жұмсақ түсініктер орын алуы тиісті. Вербальды емес имидждің қалыптасуына жаттығулар, салауатты өмір салты, зиянды әдеттерден арылуға көмектеседі. Менеджер міндетті түрде, өзі үшін бірнеше элементтерден құралатын күнтізбегін бекітеді: дене шынықтыру, жеке гигиена, еңбек және әлеуметтік іс - әрекеттер, демалыс. Позитивті имидж, рухани байлықпен, құндылықтармен ерекшеленеді. Кеңестер одағының соңғы коммунистік әндері қайта өрлеудің (перестройка) белсенді тұлғасы М.С.Горбачевтың жұбайы Р.М.Горбачева крейл келіншектерінің стереотипін күйретті. Бірінші леди Р.М.Горбачева өте білімді, беделді, салауатты, әсем, ой - санасы өте жоғары тұлға болатын өзін жеке тұлға ретінде саяси өмірге ұсынбаған. Көп қырлы күрделі имидж - позитивті және теріс бағыттарымен мазмұндалады. Имиджді құрайтын элементтерді таңдап ала отырып, психологиялық тұрғыда адам баласы өзінің оңтайлы сапалық ерекшеліктерімен көрсеткіштерін (сыртқы және ішкі) алға қояды. Саясаткер мен менеджердің имиджі, артист пен топ - жұлдыздың имиджінен ерекшеленеді. Мекемелелер мен ұйымның имиджі –ұжымдағы әрбір маманның және ұжымның қандай бағытта ұмтылысын сипаттап көрсетеді. Осындай ұмтылыс пен беталыс жаңадан құрылып жатқан кәсіпорындар мен мекемелер үшін маңызды. Атап айтатын болсақ, сыртқы формадағы іс - әрекеттіліктер дизайн, жарнама, өндірістік процесті модернизациялау. Эстетикалық талаптарға формасы, сыртқы көрінісімен сана - сезімі ұжымның жұмыла жұмыс істеуіне, беделділіктің пайда болуына мүмкіншілік жасайды. Позитивті имиджге мекеменің тұтынушылары, құрылтайшылары алдындағы абыройы мен беделі, оның жетістіктері, ұжымның тұрақтылық дәрежесі оның дәстүрі мен жекелей символикасы, теңдессіз киім үлгілері және оның элементтері (галстук, бас киім және тағы басқа) көмектеседі. Әскери форма, мысалы: армияға абырой мен бедел көрсетеді. Өте жақсы, тартымды бірыңғай имиджге авиокомпониялары мен темір жол траснпорттарының мекемелері талпынады. Жолаушы олардың символикасын (бейнелемесін) қозғалыстың барлық жолында еркін қабылдап білуі тиісті. Топтық имидж немесе әлеуметтік топтық имиджі – деп біз бөлек әлеуметтік топтық өкілеттіліктерімен бөлінетін әлеуметтік топтың жинақталған, қорытындыланған образын айтамыз. Топтық имидждің мазмұнды элементтері ретінде – деректі әлеуметтік топтың типтік өкілетін қарастырады. Ол өкілеттің бойында – тұлғалық көрінісінің темперамент, жеке мазмұнды ерекшеліктері, характер, тұлғалық сипаттары болуы тиісті. Топтық имидждің негізінде - топтың мінез – құлықты ерекшеліктері анықталып бағаланады. Байқап отырғанымыздай, топтық имидж - жеке, дербес имидждің негізгі құрамалы бөліктерін мазмұндайды. Міне сондықтан да, осы деректі құбылысқа байланысты «имидж» терминін толық қолдануға болады. Топтық имиджің қалыптасу механизмдерімен жалпы ұқсастықтарға ие. Э.Сепирдің жазуы бойынша «Біздің заттармен қарым-қатынастылықтарды қабылдауымыз үшін әлем тәжірибесі шегіне дейін ықшамдалған, жинақталған болуы тиісті. Символдардың инвентарлары, яғни қажетті мүшелері біз ойымызды өрнектеп, мазмұндай алатындай дәрежеде өрнектеліп көрініс табуы тиісті. Тіл элементтері – символдар, тәжірибені есепке алатын элементтер, компоненттер осы құбылыстардың анықталған топтарымен жүйеленуі, ассоциалануы қажет. Міне осындай шарттарда, жағдайларда ғана қатынасу, сұхбаттасу мүмкін болады. Жеке, дербес тәжірибе үнінің естілуі үшін оны құбылыстардың анықталған кластарына жатқызу қажет. Әлеуметтік топтардың өкілеттерін қабылдау символдау және топтық имиджді құру жүргізіледі. Міне сондықтан топтық имиджді әдебиеттерде көп жағдайларда стереотиптер (топтаурын) деп атайды. Мұндай жағдайды ұлттық имидж стереотиптерде қарастырамыз. Ұлттық имиджді (стереотиптерді) оқып зерделеу бұрыннан жүргізіліп келеді. Бұл жүйемен тек қана әлеуметтік психология саласында ғана емес, сонымен қатар әлеуметтанушылар, саясаттанушылар, филологтар, тарихшыларда айналысады. «Ұлттық стереотиптер» терминімен бірге, ғылыми әдебиетте мынадай терминдерді де кездестіруге болады: «Этникалық стереотиптер», «этникалық ұғыну», «ұлттық образдар» және тағы басқа. Алайда ол терминдердің барлығы да бір құбылысты өрнектейді. Олардың жүйелі зерттеулерінің бастамасы, дара тұлғасы әлеуметтанушы Уолтер Липпмон болып табылады. Ол ұлттық имидждерді стереотиптену, топтаурындалу контекстінде зерттеп, зерделеген. Осы У.Липпмонның өзі ғылыми айналымға «стереотип» терминін енгізді. Ол, терминді тұлғаның сана сезіміне әсер ететін анықтамасымен оны, терминді қоршаған әлемнің қабылдауындағы ерекше форма деп анықтады. Басқаша сөзбен айтқанда, тұлға көптеген аттар жайлы олармен тәжірибе жүзінде кездеспей жатып ұғымдарға, түсініктемелерге ие болады және олардың ұғымдары мәдени қоршаған ортамен анықталады. «Көптеген жағдайларда біз алдымен көріп болмай анықтама береміз, біз алдыменен өзіміз үшін құбылысты анықтап, сонан - соң ғана оны бақылаймыз» - деп жазды Липпмон. Стереотиптер ұрпақтан ұрпаққа беріліп, адамдармен тіпті жеке тәжірибе оларға қарама – қайшылыққа болғанның өзінде нақты, реалды ұғым ретінде қабылданады. Алайда Липпмон стереотиптарды сөзсіз жалған ұғым, сезім ретінде саналады. «Стереотиптар жүйесі - деп жазды ол – біздің жеке дәстүріміздегі стержні, білігі болып табылуы мүмкін, ол біздің қоғамдағы орнымызды қорғайды, сонымен қатар біздің өміріміздегі уақытты сақтайды». Қоғамдық ой - санадағы стереотиптар теориясын әзірлеудегі түпнұсқалы әлеуметтік жұмыстар Америка Құрама Штаттарында ХХ ғасырдың 20-30 жылдарда пайда болды. Әлеуметтік стереотиптерге жоғары бағаны Роберт Бинкли берді. Оны ол «Ұлы жалпылама елеулі көрсеткіш» деп атады. 30 - шы жылдардың соңында шыққан өз жұмыстарында С.Хайакова әр адам өмір сүретін екі әлем жайлы айтады: «Сыртқы әлем». Бұл әлем болып табылады. Яғни, біз не көреміз, сеземіз, бағалаймыз, бізбен қандай өзгерістер болып жатыр. Бұл әлем «вербалды әлеммен» (сөз жүзіндегі) салыстырғанда ұлы емес. «Вербалды әлемде» (сөз жүзіндегі) «Әлем жайлы ұғымдар біздің санамызға түрлі көздерден тілдер арқылы жеткізіледі. Осы әлемдер арасындағы қатынастылықтарды автор карта мен оның көрсетіп отырған шын жүзіндегі нақты аймақтарымен, территорияларымен салыстырады. 1933 жылы Коц және Брейли ұлттық стереотиптарды зерттеу әдістемелерін әзірлеп шығарды. Бұл әдістеме кеңінен қолдау тапты. Коц пен Брейлидің экспериментінде Пристон университетінің жүзге тарта студенттері қатынасты. 84 мінездемелер жазылған хаттамалардан респонденттерге – олардың көз қарастары бойынша он этникалық топтар үшін анықтамалы болатынын таңдап алу мүмкіншіліктері берілді. Соның ішіндегі негрлер, немістер, еврейлер, италяндықтар, ағылшындар, ирландықтар, американдықтар, япондықтар, қытайлықтар және түрік топтары. Эксперименттің нәтижелік көрсеткіші бойынша көптеген жағдайларда зерттелгендердің жауап берулері бірыңғай болып шықты. Екінші дүниежүзілік соғыстың кезінде ұлттық имидждің этикалық стереотиптар формасында қалыптасу механизмінің зерттеу жұмыстары жалғасын тауып жатты. Көптеген жағдайларда өздерінің қарсыластары және одақтастары жайлы түрлі ақпараттарды қажет еткен әскери ведомствалармен ХХ ғасырдың 40 - шы жылдарының соңында соғыс біткеннен соң ұлттық имиджді зерттеп зерделеуге Біріккен Ұлттар Ұйымы белсенділік танытты. ЮНЕСКО - ның белсенді бастамасы бойынша кең масштабты зерттеулер жүргізілді. Оның мақсаты – басқа бір халықтардың ұғымы, түсініктеріндегі, деректі халықтың, елдің стереотипті образдарын айқындау болды. Сұраныс сегіз елде жүргізілді: Австралияда, Англияда, Германияда, Францияда, Италияда, Нидерландияда, Норвегияда, АҚШта. 13 анықтамалы хаттамалардан Респонденттерге олардың ойлары бойынша орыстарды, американдықтарды, ағылшындарды, француздарды, қытайлықтарды және олардың өздерін сипаттайтын анықтамаларды таңдап алу мүмкіншіліктері ұсынылды. Оң және теріс сипаттамалары араларындағы айырмашылықты «достық белгісі» анықтады. Осы сұраныстардың материалдарында осы кезеңдегі этникалық стереотиптардың проблемаларына арналған көптеген зерттеу жұмыстары негізделген. Психолог Отто Кленберг ЮНЕСКО жүргізген сұранымдардың нәтижелік талдауларына негізделе отырып этникалық стереотиптің келесі анықтамаларын айқындады: «Адамдардың сана - сезімдеріндегі картинаны көрініс өзіндік тұжырымдаумен немесе басқа ұлттық топтар мен қатынасты түрде айшықталып есептеледі», көрінеді. Осындай образдар немесе елестетілетін ұғымдар қоғамда кеңінен таралған. Ұлттық – этникалық стереотиптерге арналып сипаттала жазылған дәуірлерде оң немесе нейтролды, бейтарапты қатынастылықтар байқалса, ал 60 шы жылдары АҚШ пен Канададағы этникалық толқулардың өсулеріне байланысты олардың бағалары негативті, келеңсіз, теріс болды. Сондай – ақ стереотиптерге деген теріс қатынастылықтар отандық әлеуметтік - психологиялық әдістерге де сипатты. В.С.Алеевтың әділетті, түрде мазмұнды бойынша біздің елімізде «әлеуметтік стереотиптер әрқашанда қастандық, тосқауыл, ашық жалға тұрып бөгет болатын кедергілер түрінде көрсетілді». Ғылыми беталыстың дамуымен бірте –бірте мұндай келеңсіз жағдайлар жайыла бастады. 70 - ші жылдары, әлеуметтік –психологиялық әдістемелер төңірегінде П.Н.Шихиревпен терең зерттеліп зерделенді. Ол зерттелініп зерделену олардың мазмұндық және қызмет атқару, функциялану жүйесі бойынша жүргізілді. 80 - ші жылдары этникалық стереотиптің зерттелінуімен Г.У.Кцоев, 90 - шы жылдары В.С.Алеев және Г.М.Андреевтың жұмыстарында стереотиптер (берік таңдаулы көрініс) тұлғалық және топтық қабылдау механизмдері түрінде көрініс тапты. Әлеуметтік стереотиптің әлеуметтік – психологиялық перцепцияның (қабылдаудың) тұтас комплексті. Механизмдер ретінде қызметтелу, функциялану нәтижесінде пайда болып қалыптасатыны көрсетілді. Әлеуметтік–психологиялық порцепцияға (қабылдауға); идентификация (сай келушілік), атрибуциялар (өзіндік қасиет), бірінші көңіл күй эффектісі, голоэффекті және тағы басқа жатады. Мысалы, орыс және американдық топтардағы студенттерден жүргізілген сауалнаманың көрсеткіші бойынша, американдықтардың көзімен орыстардың ұлттық имидждерінің көрінісі түнеріңкілік, жабырқанушылық, күлмей қарауы және тағы басқа. Орыс студенттері американдықтардың жиі күліп қарайтындықтарын және көп жағдайларда селқостық танытатындарын атап көрсетті. Шын мәнісінде американдықтар орыстарға қарағанда көп күліп қарайды. Американдық мәдениет бет әлпеттің қуанышты өрнектелуі қуанышты кейіп, рең белгісі болып табылады, сонымен қатар ондай кейіп, рең ол адамда жұмысының жақсы жүріп жатқандығы туралы куаландырады. Табыс іскерлік сапалықтармен байланысты болғандықтан қоршаған орта мұндай адаммен іс жасауға, жүргізуге болатындығын тұжырымдайды, мазмұндайды. Сондықтан күлкілі кейіп Америкада көптеген есіктерді ашады. Ал Ресейде байсалды немесе бейтарапты, еркін түр-түс ерекшеленеді. Орыстың халықтың мақаласының айтуы бойынша «себепсіз күлкі – ақымақтықтың белгісі». Мұндай жағдай ел тарихындағы көптеген онжылдық көлемінде орын алған қайғылы жағдайлармен байланысты болса керек: соғыстар, революция, аштық және күйреушілік саяси репрессиялар. Тарихтағы түрлі перипетиялар (күтпеген тосын жағдайлар) қоғамның қатардағы мүшелері үшін жақындарынан айырылу, жан ұяларының бұзылуымен, аурулармен, үздіксіз қорқыныш үрейлермен сипатталды. Олар өз бойындағы мүмкіншіліктерін толық іс-жүзіне іске асыра алмады. Өздерінің проблемалары және ұйғарымдары жайлы айту әлсіздік пен нашақорлықтың белгісі емес,. Керісінше ол алшақтылықты, сенімділікті көрсетіп бағаланады. Сонымен, топтық имидждің маңызды ерекшелігі болып – топтық прообраз жағынан түрлендіруге нашар бейнеленетіндігі, ал басқа жағынан коммуникативті каналдары бар коммуникативті тұлғалар олармен ол жүйелерді жеңіл басқара алады. Көптеген жалпы жағдайларда массалы комуникациялық құралдардың топтық имидждің сипатына әсер етуі, массалық сана сезімнің зерделенуі бойынша көбінесе қудаланатын мақсаттарға, жүйелерге байланысты. Егер массалық коммуникация құралдарының алдына мақсатты бағытталған түрде топтық имиджге әсер ету тапсырмасы қойылмаса, онда бұрыннан бар белгілі стереотипті имиджді жарнамалық мақсатта, идеяны іске асыру немесе кандидатты қолдау ісі орындалады, жүргізіледі. Осы айтылған мәселені гендерлік имиджде айқындап көрелік. Э.Гоффман жарнамалық көріністерді зерттей отырып мынадай шешімге келген: Жарнамалық өнімдегі өзара қарым - қатынастылық ер мен әйел араларындағы «ритуалды идион» деңгейіне дейін шектеледі, басқаша сөзбен айтатын болсақ, нақты әлеуметтік жағдайда бейнеленетін ер мен әйел образдары олардың арасындағы рольдер мен қызметтерді идеалды түрде символдайды, белгілейді. Осы айтылған жағдайды 1998 жылы жүргізілген жұмыстары қуаттайды. Яғни, оның ұйғарымы бойынша жарнамадағы әйелдер имиджі әрекетсіздік, енжарлық, эмоционалдылық, мінез - құлықты реакцияларының селқостығымен, төмен когнитивті деңгейлерімен байланысты. Әйелдер көбінесе қозғалмалы субъективті себептер түрінде, образдармен суреттеледі, мысалы: тауарлар сатып алу, қосымша іс-әрекеттермен айналысу, тәуелді рольдерде ойнау (әйелі, ашынасы, жолдас қызы), әлеуметтік – престижбен байланысты, символикалық белгілер және тауарды қолдану. Керісінше, жарнамадағы ерлер образы әлеуметті шектелмеген іс-әрекетті стилмен сипатталады. Яғни, жарнамалық образдарда ерлер мен әйелдер сапалық көрсеткіштерінің плюстік категориялануы белгіленеді. Ерлер полюсі табыспен, белсенділікпен, бастамалармен, өмірлік машықтанумен қатынасты; ал әйелдер – тәуелділікпен, бағыныштылықпен, көмексіздік образдарымен қатынасты. Әйелдер мен ерлер араларындағы топтық имидждің жарнама образдарындағы мұндай поперланулары, оқшауланулары осындай себепті көріністерге тиемелді массалық коммуникацияның қолдауына байланысты болуы мүмкін. Яғни гендерлі стереотиптердың шоғырлана мазмұндалуы. Сонымен қатар жарнамалар көп ретті түрде осындай стереотипті көріністерді қайталап көрсете отырып оны топтық сана сезімде берік түрде нығайта түседі. Айта кететін жай, гендерлі имидждер беріктілігімен ерекшеленеді. Қазіргі массалық сана- сезімдегі идеалы, мұраты, шынайы сезімді әйелдің образы, ескі журналдардағы көрсетілген, бейнеленген әйелдер идеалынан айырмашылықтары бар. Олардың алғашқы шығу көріністері «Меркур балан» газеті болып есептелінеді деп тұжырымдайды Француз зерттеушісі Эю Сюллеро. Ол газет 1672 жылы шыға бастаған. Келесі жүз жылдықта Людовик ХV тің қолбасшылық етіп тұрған дәуірінде Францияда жеке арнаулы әйелдер баспалары шыға бастады: 1758 жылы «Курьер деле Нувотэ, Фэй, Эбдомадер ал Южаз дэфам» аудармасы (деле Нувотэ Курьері, шабарманы, жаңалықтар шабарманы, әйелдерге арналған күнделікті бет), сондай-ақ «Де дам –журналы («Joyrnal des Pames») 1759 - 1778 жылдары жарық көрген. Осы баспалардың беттерінен көрініс алған идеалды әйелдің имиджі «көркем қарапайымдылық» ұғымын өрнектеп көрсетеді. Ол, кішіпейілділік, сыйластық, сезімталдылық шегі, моральды сақтау қасиеттері мен сипатталды. Осындай ерекшеліктер әйелдің басты әшекейленуі түрінде насихаттайды. Салыстыру үшін Н.Г.Бондармен 2001 жылы жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелерін көрсетеміз. 20 -30 жас аралықтарындағы 70 - ер кісілер сұрамалы сұхбаттарға тартымды. Олардың жартысы жанұялы. Зерттеу жұмыстарының көрсетуі бойынша: идеалды әйелдің образдық мазмұнды бейнелері үйленген және үйленбеген ерлер көзқарастарымен айырмашылықта болатыны байқалды. Үйленген ерлер әйел адамының бойындағы жақсы үлгілі үй шаруасын, түсінушілікті, еңбек сүйгіштілікті, ақша таба білетін ептіліктерін бағаласа, ал үйленбеген басы бос ер адамдар мына төмендегідей спортты ерекшеліктерге мән береді: әсемдік, әдемілік, ақылдылық, кез - келген тақырыпқа әңгіме жүргізе алу қабілеттері. Алайда ерлердің осы екі топтары да әйел адамының бойындағы шыншылдық, әділеттілікті, сенімділікті, және өмірге шаттану қасиеттерін жоғары бағалайды. Семонтикалық дифференциал әдістемесімен идеалды - әйел және әйел - саясаткер араларында массалық сана - сезім көрінісіндегі топтық имидждің көрінісіндегі топтық имидждің сипаттамалық ерекшеліктері алынды. Сонан - соң контент - анализ тәсілімен идеал - әйел мен әйел -саясаткер араларындағы массалық ақпарат құралдарының суреттеу, бейнелеулерімен имидждік сипаттамалар айшықталып айқындалды. Осындай зерттеулер жолымен алынған деректер мына төмендегідей тұжырымдамалар шығаруға көмектесті: әйел-саясаткер және идеалды әйел имиджді массалық сана - сезімде көптеген жүйелері бойынша, ерекшеліктерімен сай келеді, алайда бірқатар айырмашылықтары да бар. Әйел - саясаткер идеалды әйелдің барлық ерекшеліктеріне ие болуы тиісті, патриархты қоғамда дәстүрлі әйел роліне сай болу; жақсы ана болу, тартымды, әдемі, болуы тиісті. Идеалды әйелден айырмашылығы қатаң, тәуелсіз, мақсатқа талпынатын, жауапты, белсенді және шешімталды болуы қажет. Массалық ақпарат құралдарының көрсетулеріне әйел - саясаткердің презентациясы, идеал - әйел презентациясынан айырмашылықта. Саясаткер -әйел, идеалды әйелге қарағанда көрермендер алдында үйінен, жанұялық жағдайларынан тыс болады. Онымен сұхбаттасу екпіні ресми тұлғасы жүргізуші, журналистер. Оның киім үлгісі іскерлік стилмен ерекшеленеді, көріністерде ол көбінесе жетекшінің ролін ойнайды, алайда сөйлесу, сөйлем барысында басқа тұлғаға аудармашы түрде сөйлеп, жазбалы имиджді қолданады. Идеалды әйел үй, жанұялы интерьерде ерекшеленеді, ереже бойынша бағынышты роль ойнайды. Оның сұхбаттасатын тұлғалары әйел адамдары. Сонымен, саясаткер - әйелдің топтық имиджі массалы - ақпарат құралдарында әлеуметті шектелген, жынысты рольдерді бұзушылықпен байланысқан түрде көрсетілген. Жалпы алғанда саясаткер - әйел имиджі жалпы топтық әйел имиджі секілді массалық сана - сезімде қалыптасқан тиісті имидж түрінде айырылмайды. Заттық имидж – бір заттың немесе басқа жанданбаған обьектінің субъект - субъектіні өзара әрекеттесу процесінде пайда болған символды образын түсінеміз, айтамыз. Яғни сол затты немесе обьектіні субъект ретінде қабылдауды араңдатып көрсетеді. Заттық имиджді құрудың негізгі механизмі - персонификация болып табылады. Істің мән жайы, жалпы түсініктеме бойынша заттың ерекше қойылымын құру жайлы сөз болды. Мұндай қойылымның когнитивті компонентті затқа деген талқыланушылықты-субьектімен бақыланатын қасиеттерді қарастырады. Ол обьектіні сипаттық ерекшеліктермен, темпераментпен, тұлғалық ерекшеліктермен сипаттайтын, көрсететін психологиялық қасиеттер болуы мүмкін. Ал аффектілі компоненттер мына төмендегідей эмоционалды қатынастарды қоздыруы мүмкін, яғни симпатия және антипатия, қорқыныш, үрей, күйзелу, жек көру, достық, махаббат, конфрантация және тағы басқа. Персонификацияның (кейіптелудің) пайда болуы, шығу тегі әр - түрлі және адам мәдениетіне терең сіңіп, еніп кеткен. Ол қасиеттерді мәдениетте де, балалардың ойындарында да кездестіруге болады. Алғашқы тұрмыс жаратылысты ой-өрісті , сана - сезімді тексерудің нәтижесі мынадай жағдайды көрсетеді: Персонификациялы (кейіптеле) қабылдаудың алғашқы қадамы обьектіге бағытталған. Тотемикалық қоғамға яғни ескіше ортадағы қоғамды адам үшін хайуанаттар, өсімдіктер және басқа да обьектілер өз тотема, ежелгі ортасындағы мүшелерге әсер ету ерекшеліктеріне ғана бөлініп қоймай, сонымен қатар оларға қатынасты анықталған қатынастылық, басқа тотендермен, ежелгі орталармен байланыстылықтарымен сипатталып ерекшеленген. М.Л.Леви - Брюльдің мазмұндауы бойынша, ежелгі тұрмысты адамдар және олардың мүшелері, ежелгі тұрмыстық образдың сана-сезімдерін сақтаған мүшелері заттың бейнесін нақты, түптемелері ерекшелікте санайды. Денелерге немесе мүсіндердің кейіптеріне салынған бейнелер өзінің түпнұсқасына (оригиналына ұқсас, және ол alter ego) (екінші «мен») болып табылады. Тотемистикалық (ежелгі орталық қауымдастық) ұғымның іздері тек қана халықтық ертегілерде ғана емес, сонымен қатар сөздік мәдениеті әдеби жанрларда да кездеседі. Персонификация мысалы ретінде ескерткіштерге ат қоюды, демонстрациялауға, көрсетуге манекендер киімдерін қолдануды жатқызуға болады. Мұндай жағдайда персондалған, кейіптелген обьектіні қабылдау категориялануға негізделген әлеуметтік танымның жалпы заңдылықтарына бағынады. Осы заңдылықтарға байланысты обьектіні интап немесе аут топтардың өкілеттіліктері ретінде қабылданды.
Персонификацияға (кейіптелуге) байланысты заттық имиджді құру мүмкіншілігі туындайды. Заттық имиджді құрудағы іс - әрекеттің негізінде жатқан мотивация жеке, дербес имиджді құруда жетекшілік етеді. Хайуанаттар немесе зат егесінің осы хайуанатқа немесе затқа тиісті имидждік символикалық құрылым құруға бағытталған іс - әрекеттерінде өзіндік, тұлғалық Мен - концепсиясын жақсартуға деген белсенділігі, беталысы байқалады. Себебі осындай деректі заттарға ие болу жеке тұлғалық портреттің элементтері ретінде қабылданды. Обьектілі – имиджді құру құралы ретінде жарнамаларда персонификация (кейіптелу) қолданатын кездейсоқ емес. Персонификациямен жарнамалық сюжеттерге персонажды енгізу байланысты. Мұндай персонаж ретінде жарнамашылар көп жағдайларда, тұтынушы өзін ұқсататындай образдағы тұлғаларды қолданады. Мұндай ережелер көп жағдайларда алкогол және табакты өнімдердің жарнамаларында қолданылады. Қазіргі кезеңде Ресей сатушылары, шетелдік брэндтерді сату ережесі бойынша шетелдік образдарын қолданады. Орысша атаулары бар брэндтерді шығаратын өндірісшілерге («Исток», «Флогиен», «Петр I») Марконың персонифицирленген (кейіптелген) образын құру тапсырмаларын шешулері қажет. 90 - шы жылдардың орта шеңінде олардың көпшілігі патриотизмнің идеясын қолданған. Себебі сатып алушы сауда жасау процесін патриоттық сезім бойынша жасайды деп ұйғарылды. «Орыстың арақ - шарап компаниясы» (ОАШК) «Флагмон» атты өзінің арақ өнімін «Ерлер тарихы» атты ұранымен алға жылжытуда. «Флагмон» өнімінің, арағының жарнамалық плакатынан біз сараңды, есепқой ер жасымен қатаң, сұрапыл ер адамының бетін көреміз. Өнім шығарушының ойы бойынша мұндай образ «ерлердің психотипті ой түйсігінде, идеясын бейнелейтін премиум – класты өнім болып табылады. Бірқатар жарнама берушілер тауардың имиджін құра отырып ескі уақыттың настолгиясын қолданып кеңес үкіметі кезеңіндегі ерлердің образын көрсетеді. «Индигов продукт» атты Мәскеу компониясы «Союзные» деп аталатын сигаретті Штирлиц образының көмегімен «Отанның сезімі» - ұранымен көрсетеді. Яғни, көшбасшылыққа талпыну, авторитеттілік, өзіне деген сенімділік. Заттық имиджді кәсіби деңгейде құрушылар символдарды таңдап алудың жалпы принциптарын қолданып ұстанады, яғни тұлғаның бойында негативті, жағымсыз ассоцияцияларды тудыратын символдарды қолданбайды. Мысалы, қорғаныс техникасын шығаратын Lockheed Martin компониясы өзінің корпоративті web - сайтын жұлдызды сызба стилінде қайта хаттап «Біздің қарулы күштерге жалынды сәлем» атты сериямен жарнаманы теледидарға шығарды. Coca – Cola компониясы жаңа жарнамалық ролик шығарды. Оның басты іс - әрекетті тұлғасы – бэйсболист Кэл Рипкен. Рипкен өзінің спорттағы карьерасы туралы ойлап, өзінің онбір жасар қызымен ойнайды. Coca – Colaның ресми жасаған мәлімдесінде былай делінген: “Бұл жарнама спорт әлеміндегі спортшының абыройын көтеріп көрсетеді, алайда сонымен қатар ол жарнама ерлік пен батылдық танытқан ерлер мен әйелдерді символдайды”.
Мысал келтіріп көрелік: 2000 жылы ММУ - де психологиялық факультеттің әлеуметтік психология кафедрасында ұйымның ішкі және сыртқы имидждарының қатынастылықтары жайлы зерттеу жұмыстары жүргізілді. Жобалау әдістемелерінің көмегімен (фокус – топтардағы сұхбаттар алу) және алынған нәтижелерді О.Мельникованың бұрын алған нәтижелерімен салыстыра отырып “Ксерокс - СНГ” ұйымының имиджі зерттелді. Зерттеу жұмыстарының бір кезеңінде bubbles персонификация (кейіптену) элементтерін жүйелендіретін түрленбелі, модификацияланған әдістеме қолданылды. Зерттеу жұмыстарының тапсырмасы суретті ой -өріспен толтырып және обьектіні персонификациялау, кейіптендіру болды. Персонификацияны суреттейтін обьекті түрінде көшірмелі техникаларды шығаратын өндірісші – фирмалар ұсынылды: GANON, RICON, KODAK, XEROX. Респонденттер ретінде “Ксерокс - СНГ” фирмасының қызметкерлері және сыртқы имидж аудиториясын өкілеттейтін екі топ, атап айтқанда фирмаға қатынастары жоқ клиенттер мен қарапайым адамдар. Фокус -топтардағы ұжымдық талқылау нәтижесінде фирманың жинақталған, ойластырылған образы өңделіп шығарылды. Мысалы, “XEROX” фирмасының образы аутизм, құпиялылық, таңқаларлылық, тұйықтамалы көріністі елестетті. Басқа фирмалардың сыртқы сипаттамалары да осы жоғарыда аталған ерекшеліктерге ұқсас болып шықты. Атап айтсақ GANON фирмасы, қарапайым, сұхбаттасуға, қатынастылыққа бейімді, көңіл - күй көтеретін сипаттамалы ерекшеліктерге ие болды. Типтік политра бойынша респонденттердің ой - пікірлері ұқсас болып шықты. Мұндай жағдай компония имиджінің мазмұнды эмоционалдылық қатынастар секілді, құрамалы қатынастар секілді, құрамалы элементтерден тұратынын көрсетеді. Осы жоғарыда айтылған эксперимент ұйымның имиджін құруда мысал ретінде қызмет ете алады. Корпоративті имидж топтық имидждермен жалпы ұқсастық белгілерге, ерекшеліктерге ие. Барлық ұйымдар адамдардан тұрады. Оның ұйымдасқан құрылымын құрайтын жүйелік байланыстың сипатынан бөліп қарастырсақ онда ұйым топ секілді болып елестейді. Ол топтар үшін категориялық белгі сол аталған ұйымға тәуелділігі болады, мүшелікті болу. Ұйымның имиджі - сол деректі топтағы мүшелердің жинақталған образына қатынасты символдарға ие болады. Топтық имиджге қарағанда, корпоративті имидж ереже бойынша ұйымдастырушы образдарды “ішінен” белсенді басқарады. Бұл деген сөз ұйымның имиджін құру немесе өзгерту туралы шешімдерді оның жетекшілері қабылдайды деген сөз. Сонан -соң ол ұйымның өзімен тікелей осы бағыт бойынша жұмыстар жүргізіледі, немесе имиджмейкердің көмегі қолданылады. Ұйымның имиджін құруда – сол ұйымның жетекшісінің тұлғалық ерекшеліктері маңызды роль атқарып, орталықты символ болып табылады. Басқа сөзбен айтқанда оның жетекшісімен ұйымның жұмысы, беталысы жүйеленді, анықталады. Корпоративті имидж барлық уақытта функциональды, қызметті болып табылады, оның көмегімен деректі анықталған прогматикалық мәселелер шешіледі. Осы аталған мәселелер мен тапсырмалардың шешілу, орындалу дәрежесі мен сипаттамалары бойынша корпоративті имидждің тиімділік көрсеткіштері анықталып бағаланады. Сол көрсеткіштердің мазмұндамалары бойынша корпоративті имидждің іс - әрекеттері, қызметтері, функциялары анықталады. Корпоративті имидждің бірінші функциясы ұйымды позициялау. Мысалыға: егер ұйым бизнес саласында жұмыс атқаратын болса, онда оны рынокта позициялау жайында сөз болады. Ұйымның рынокта позициялануы өзін - өзі идентификациялау, орнықтыру деп түсіну қажет. Яғни ол мынадай сипаттағы ерекшеліктерді біліп мазмұндап тұжырымдама жасай білуі қажет: ол немен айналысады, оның спецификалық өзіне тән ерекшеліктері қандай. Клиенттер үшін оның артықшылықтары, сонымен қатар оның негізі әріптестері кім? (Жалпылама айтқанда шикізатты тұлғалар, өндірістік процесте қатынасатын мүшелер мен тұтынушылар, қызмет көрсету жүйелері және тағы басқа). Позициялануда ұйымның миссиясының оның потенциалды клиенттерімен (тұтынушыларының) қатынастылығын қарайды. Мысалы, адам нанды сатып алады, себебі оның тамаққа деген тұтынушылығы бар. Ол сақтандыру компанияларына барып сақтанады, себебі ондай жағдай оның қауіпсіздікке деген тұтынушылығын, қанағаттандырады. Ол тікелей белгілі бір машинаны сатып алады себебі ол маркалы машина оның престижге, беделдікке, статусқа және жеке ерекшелікті сезіміне деген тұтынушылығын қанағаттандырады. Ұйымның мақсаттары мен тапсырмасы клиенттің, тұтынушының көзқарасы жағынан нақты, тура анықталатын болса соғұрлым корпоративті имидждің беделі артып, функциялары оң жүйелене орындалады. Корпоративті имидждің екінші маңызды функциясы іс - әрекеттерге, қимылдарға ояту, ниеттендіру. Адамды қажетті тиісті бағытта іс - әрекеттер, қимылдар жасауға ояту, ниеттендіру үшін (мысалы, азық - түліктер сатып алу, келісім - шарттар жасауға және тағы сол сияқты) негіз қажет. Яғни фирманың имиджі болып – көптеген адамдармен фирманың қабылдануы. Фирма жайлы ой - пікірлер адамның, тұлғаның фирмамен жеке қатынасу, араласу, контактіленуінен қалыптасады. Ұйымның табыстарға жетуі үшін оның тек сыртқы имиджі ғана емес (тұтынушылардың көз - қарастары). Сонымен қатар ішкі имиджі де роль атқарады. Ішкі имидж фирма қызметкерлерінің ортасында іске асырылып ұйымдастырылу мәдениетінің салмақты құрамдас бөлігі болып табылады. Бір сипаттағы обьектілердің ішкі және сыртқы имидждері өте алшақты айырмашылықта болуы мүмкін. Бұл екі қарама – қарсы жақтағы бір обьектілерге деген екі түрлі көзқарас болып табылады. Қолайлы, жайлы және нейтролды имидж болып қарастырылады. Компонияның жетекшілері көбінесе өз компониясының қолайлы, жайлы, оң имиджінің құрылғанын қалайды. Яғни, тұтынушылар тарапынан оң эмоцияларға ие болу, компония өнімін сатып алуда сезімді оятатын, талпындыратын ой - пікірлерді қалыптастыру. Алайда, тәжірибенің көрсетулері бойынша фирманың қолайлы, жайлы имиджін құру жетекшілердің күткен нәтижелеріне әрқашанда жеткізіп, шыққан шығынды қайтармайтын жағдайлары да болып жатады. Барлық тұтынушы топтар үшін универсальды имиджді құру өте қиын болып табылады. Сондықтан ұйымның нейтролды имиджін құру жиі қолданылады. Бұл деген сөз, фирманың өрнектелмеген, анықталмаған, немесе мақсатсыз имиджге ие болуы деген сөз емес. Керісінше, мұндай имидж ашық. Ол жүйе бойынша барлық тұтынушы топтарға ұйымдармен позитивті қатынастарға түсуге мүмкіншілік береді. Оның артықшылығы тұтынушы адамға фирмамен міндеті қатынасты жасауға міндеттендірмейді. Корпоративті имидждің маңызды айырмашылығы – оның аудиториясының күрделілігі. Мысал ретінде өндірістік ұйымды алып қарастыратын болсақ, онда оның сыртқы аудиториясы мынадай топтарға бөлінеді; шекті клиенттері (тауарлар немесе қызметтерді тұтынушылар) дилерлер, тасымалдаушылар, мемлекеттік немесе басқа үкіметті құрылымдардың өкілеттіліктері, ұйымның өндірістік қуаты орналасқан жергілікті жердің тұрғындары, саяси партиялар мен ұйымдардың өкілеттіліктері. Ұйым имиджінің ішкі аудиториясын оның қызметкерлері құрайды. Тұтынушыларды ең бастысы өнімнің сапасы, дилерлерді - құндық, бағалық. Саясат жұмыстардың тұрақтылығы және түрлі өзара - әрекеттесу аспектілері, жергілікті қоғамдастықты – аймақтың табиғи ортасына деген қатынастылығы және жергілікті проблемаларды шешуге қатынасушылықтары және тағы басқа қызықтырады. Әрбір адам, әрбір компания секілді деректі анықтамалы идентификацияларға ие, ұйымның корпоративті мәдениеті оның идентификациялық негізін құрайды. Ұйымның мәдениетін – қолданатын формальды емес іс - шаралардың жиынтығы түрінде немесе ұйымның анықтамалы мақсатына жетуге арналған философия ретінде анықтайды. Мәдениеттік мазмұнның негізін этикалық стандарттар және сенімнің постулаттары, заңдылықтары құрайды. Олар корпоративті мәдениеттіліктің мазмұнды элементтерін анықтайды. Ол элементтердің қатарына мына төмендегілер жатады: ● Қызметкерлер араларындағы, сондай - ақ жетекшілер мен жұмысшылар араларындағы қарым - қатынастылық стилі, тәсілі; ● Шешім қабылдау стилі; ● Проблемаларды басқару және жанжалдарды шеше білу стилі; ● Өзгерістерді іске асыра білу стилі; ● Микро – және макро ортадағы сыртқы компоненттермен қатынасу
● Ұйымның тарихы, оның “фольклоры”; ● Қызметкерлердің ұйымның миссиялары мен мақсаттарына
● Ұйымның құндылықтары (нақты); ● Орнатылған формалды іс - шаралар; Ерекше корпоративті мәдениеттіліктің қалыптасуы – ұйымның қызмет етуі, іс - әрекеттер жасаулары үшін міндетті процесс. Егер, жетекшілер мақсатты бағытта сенім пастулаттарының заңдылықтарының және этикалық стандарттың қалыптасуымен айналыспаса, онда олар стихиялы пайда болады. Мұндай мақсатты жүйені қалыптастыруда мынадай салалар қолға алынады: тұтынушыларға және оларға қызмет көрсету сапалылықтары, қызметкерлер араларындағы қатынастылықтар, байланыстар, қызметкерлердің фирмаға қатынасты және фирманың қызметкерлерге қатынасты жауапкершіліктері, акционерлер алдындағы жауапкершіліктер, қоғам алдындағы жауапкершіліктер; қоршаған ортаға деген қатынастылық; ортаға деген қатынастылық; Сенім пастулаттары мен этикалық принциптер қалыптасып, құрылып болғаннан - соң, олар жайлы мәліметтер ұйымның қызметкерлеріне айқындалып жеткізіледі. Алайда осы кезеңнен бастап олардың корпоративті мәдениеттіліктің бір бөлігі болады деп айтуға болмайды. Оның ішкі имиджіндегі бейнеден көрініс тауып, мәдениеттіліктің орындаулары үшін тұрақты негізде атқарылатын күш - жігер танытып іс - қимылдар жасау қажет. Осы аталған принциптерге көз жеткізіп іс – жүзіне асырғысы келген жетекшілер, айтылған талаптарды персоналдарға, қызметкерлерге арналған тренингті бағдарламаларға енгізіп тұрақты бақылау жасайды. Осы принциптерді өзінің кадрлық саясатында ескеріп отырады. IBM фирмасы өз жұмысшыларының жаңа идеяларды іздестіріп табулары үшін ірі премиялы қаржы бөліп отырады. Іс жүргізу, өнімді жақсарту және өндіріске деген шығындарды азайтуға арналған ұсыныстар ақшалай марапатталады. Ол үшін IBM - де арнайы түрде ресми түрде ұсыныстарды қабылдауға арналған корпоративті жүйе жұмыстар атқарады. Осы жүйеде әр жұмысшының ұсыныстары қарастырылатын арнайы бөлімше жұмыс істейді, сонан - соң ол ұсынысты тиісті қызметтерге жібереді, онда ұсыныстың практикалық маңызы зерттеліп, зерделеніп тиісті баға беріледі. Егер, ұсыныс қабылданатын болса, онда автор экономиканың, үнемділіктің 25 % көлемдегі қаржысын алады. Ол көрсеткіш шектелмейді. Мысалы, Миннеополис компониясының келісім - шарттар жасау маманы аудиторлық бақылау жасау жүйесін ұсынғаны үшін 100 мың қаржы алды. Осындай белсенді іс -әрекеттерсіз жоғарыда аталған принциптер корпоративті мәдениеттіліктің бөлімі, құрамдас элементі бола алмайды. Корпоративті имидждің маңызды ерекшелігі ұйымның ішкі және сыртқы имиджінің бірлігі болып табылады. Ұйымның ішкі және сыртқы имидждерін байланыстыратын белсенді элементтердің маңыздысы ол - ұйымның миссиясы. Сыртқы имидждің құрылымындағы шарты – оның шыншылдығы, айшықтылығы, шынайылығы болып табылады. Егер ұйымның барлық мүшелеріне, яғни жетекшілерден бастап қатардағы қызметкерлеріне дейін ұйымның миссиясы түсінікті болып және олар оны қолдайтын, іс – жүзіне асыра білетін болса, онда оны сыртқы имидждің элементі ретінде оның тиімді болатынына көз жеткізуге болады.
Бар имиджді түрлендіру мақсатында алға қойған міндеттемелерді, тапсырмаларды іс - жүзіне асыруды имиджмейкингон деп атайды.Имиджді құру мен оны түрлендірумен кәсіби деңгейде айналысатын тұлғаны имидмейкер деп атайды. Имидж – бұл субьект – субьектілі өзара әрекеттесу процесінде қалыптасатын субъектінің символы (рәмізді) образы болып табылады. 1. «Мен концепсиясын» құрудағы тұлғалық ерекшеліктерін, сапасын арнайы тесттер мен технологиялар арқылы зерттеу. Имидж жүйесі бойынша орындалатын жұмысты рухани, өзгениетті сапа ерекшеліктерін қалыптастыру мен жалпы адамдық құндылықтар, қоғамдық даму заңдылықтарына бағынудан бастау қажет. Ізгі - ниетті әсем іс - әрекеттерімен ерекшеленетін тұлғалық көріністер жүректі жаулап алады. Бастапқы кезеңде, идеалды бейне жайында, имидждеу процесіне қажетті эталон сапасында ақпараттар жинақталады. 2. Кәсіби іс - әрекеттіліктер түріне, шығу тегіне тиісті сипатты мәліметтерді жинақтау, таңдап алу. Егер, жетекші имиджі қалыптастырылатын болса, лидердың (көшбасшының) сапалық ерекшеліктері таңдап алына отырып, жүйеленеді. Жауапкершілігі, тәртіптілігі, ұйымдастырушылық, ақпараттана білу, жігерлілік ерекшеліктері. Қарым - қатынасу, достар, жан - ұя, спорттық, денсаулық, салауатты өмір салалары жүйеленеді. Британ оқымыстылары, адам өмірінің ұзақтылығы оның зерделілігіне тікелей байланысты деген қорытынды жасады. Эдинбургск университетінің мамандары архивтен (мұрағат), зерделі даму коэффицентін сипаттайтын 1932 ж. болсақ, он бір жастағы 3000 бала, 1997 жылы өз араларындағы болашақ достарын іздестірген, орташа жасы 102,… Ақыл мен саналары жоғарғы дәрежеде дамыған тұлғалардың жасы ұзақ болған. Сонымен қатар, имидж тұлғалық жеке көрсеткіштері арқылы да құралады: алғыр - тапқырлық, шығармашылықты ізденімпаз, мақсатқа жетелемейтін, ал ең бастысы – жетістік пен өз күшіне сене білуі. Адамның істеген істері, ой - өрісі, жүріс - тұрыстары, сөйлеу мәнерлері арқылы сипаттама беріледі. 3. Имидждің қалыптасуындағы үшінші кезең сыртқы көрініс. Сыртқы көріністі тартымды да, сүйкімді қалыптастыру үшін, өзіндік беттік сипатты, макияжды таңдай білу қажет (косметика, иіс сулары және тағы сол сияқты). Киім киюдегі жекеше стильді әзірлеп, таңдап алу аса ерекшелікке ие. Тартымды сыртқы көрініс мінез - құлық, дене пішіміндегі гормония, сүйкімді әдеттер, күлімсіреуі қоршаған ортаны сөзсіз таң қалдырады. Осы аталған элементтерді жасау терең еңбекті талап етеді. 4. Қатынасу сапалық ерекшеліктерін жетілдіру (сөйлеу, өзара қарым -қатынаса білу, аудиторияның алдында еркін сөйлеу). Қажет болған жағдайда аудиторияның көңілін аулау, тыңдаушыны қызықтыру, бәсекелестік, айтыс - тартысты күлкіге айналдырып шешу. Байқап отырғанымыздай, имидждеу - өте күрделі және адам баласына қажетті жұмыс, ғылым, сондықтан да ол сан дамыған мемлекеттерде өте құнды. Ең бастысы ішкі дүниеге қамқорлық жасау, өз өмірімізді қалай сүріп жатырмыз, өмірге сабақ бола алатын ептіліктермен әдеп - ғұрыптарды тиісті дәрежеде жинақтау. Франциядағы модельдік бизнестің негізін қалаушы Шанель «Сұлулыққа деген қамқорлықты жан мен жүрек қалауынан бастау қажет, олай болмаса ешқандай косметика көмектеспейді». Шынайы жомарт адам ұлы жандылықпен дүниеге келмейді. Тұлғалық ерекшеліктерді мақсаттылыққа байланысты бағалайды. Осы мақсаттылықтар мекеменің және жалпы қоғамның мақсаттарымен сәйкес келуі тиісті. Тұлға өзінің іс - әрекеттіліктері мен өзге адамдармен қарым - қатынастылықтары арқылы өзіне тән бейнесін, түр - әлпетін көрсетеді. жүктеу/скачать 39,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|