Лекция мақсаты: Басқару ғылымының теориялық және әдістемелік негіздері, басқарудың шетелдік тәжірибесін зерттеу қажеттілігі
жүктеу/скачать 3,98 Mb.
|
менеджмент
| Дағдарысқа қарсы басқару
Кәсіпорын қызметінде дағдарыстың немесе дағдарыс қаупінің туындауы – қалыпты құбылыс, оның басты себебі өндіріс пен тауарды тұтынуындағы алшақтықтың пайда болуы болып табылады. Экономикалық кризистің мәні төмен қабілетті жиынтық сұранысқа қатысты тауарды қайта өндіру кезінде және қоғамдық капиталдың ұдайы өндіріс жағдайының бұзылуы, жаппай фирмалардың банкроттыққа түсуі, жұмыссыздықтың артуы және басқа да әлеуметтік-экономикалық күйзелістердің пайда болуы кезінде көрініс табады. Экономикалық дағдарыстың пайда болу себептері тұтыну мен өңдеудің арасындағы б.т. Натуралды шарашылықта тұтынушы мен өңдеуші арасында қайшылықтар болған емес, сонда экономикалық дағдарысқа жағдай болмаған. Еңбектің бөлігіндегі (вертикальды, горизантальды) коперациялар мен маманданудың дамуы тұтынушылар мен өндірістер арасындағы қарым-қатынасты тоқтатты. Ауарлық өндіріс уақыт өте өндірісті ұйымдастырудың билік етуші формасына айналып нарық күшіне түскенде екі аралық қатынас жойылып уақыт пен кеңістікке тарап танымал болады. Әлеуметтік экономикалық жүйе яғни мемлекет, фирма немесе компания өмір сүруінің тенденциясы бар: 1. Қызмет ету 2. Даму Қызмет ету дегеніміз жүйенің өмір сүруіне қамтамас ету оның бүтіндігін, сипаттамасын, анықтаманың функциясын сақтау. Даму дегеніміз өзгермелі қоршаған ортада жүйенің өмір сүруін нығайтатын жаңа сапалық қасиеттерге ие болу. Даму немесе қызмет ету бір-бірімен тығыз байланысты оның сипаттары мен көрсеткіштен көруге болады. Әлеуметтік экономикалық жүйенің қызмет етуі еңбек затының құралдарының және еңбек қызметін атқаратын адамның болуын талап етуі сияқты әлеуметтік экономикалық жүйенің қызмет етуі осы әлеуметтік бір-біріне сәйкес болған жағдайда ғана мүмкін, яғни еңбек құрлдарына еңбек затын өзгертеді. Адам еңбек құралдарына ие, нәтижесінде алынған өнім немесе қызмет адамның мүддесін мен қажетіне сәйкес болуы қажет. Даму еңбек затындағы , еңбек құрамындағы және адамдағы өзгеріспен сипатталады. Бұл өзгерістердің критериі болып әлеуметтік экономикалық жүйенің қызмет етуінің тұрақтылығын қатамасыз етеді немесе осыған жағдайлар жасайтын жаңа сапалық қасиеттің пайда болып табылады. Дамудың дәлелі болып еңбектің өнімділігінің артуы, оның сипатының өзгеруі, жаңа технологияның пайда болуы адамның мотивациясының күшеюі болып табылады. Қызмет ету мен дамудың байланысы диалектикалық сипатқа ие яғни бұл дағдарыстың пайда болу және шешілуінің заңдылығын анықтайды. Мысалы: қызмет ету дамуға кедергі жасайды, бірақ сол дамудың пайда болу ортасы болып табылады. Ал даму қызмет етудің көптеген процестерін бұзады, бірақ оның тұрақты қызмет етуіне жағдай жасайды. Дағдарыс дегеніміз әлеуметтік экономикалық жүйенің (ұйымның) өмір сүруіне қауіп төндіретін қайшылықтың шиеленісуі. Дағдарыстың себептері әртүрлі болуы мүмкін. 1. Объективті — ұйымды модернизациялау және қайта құрумен (реструкторизация) 2. Субъективті - ұйымды басқарудағы қателіктерге байланысты. 3. Табиғи – күтпеген жағдайдағы апат. 4. Сыртқы - елдің макроэкономика тендениясымен стратегиясына, бәсекелік саяси жағдайына, әлеуметтік экономиканың дамуына байланысты себептер. 5. Ішкі себеп - ұйымның маркстік инновация инвестициялық стратегиясына өндірісті ұйымдастырудағы кемшіліктерге байланысты. Дағдарысты зертеуде тек оның себептері ғана емес сонымен қатар оның салдарын қарастыру маңызды. Алғашқы экономикалық даѓдарыс 1825 жылы Англияда болды. Сол күнге дейін капитализм басты құрушы болып табылды. Келесі даѓдарыс 1836 жылы Ұлыбритания мен АҚШ-ты жаулады.1847 жылы даѓдарыс Европаның барлық елдерін қамтыды. Бірінші әлеуметтік-экономикалық даѓдарыс 1857 жылы болды. Бұл даѓдарыс капитализмнің дамуы кезеңі басталғаннан бергі ең күшті даѓдарыс болды. 1873-1878 жылдары даѓдарыс көптеген Европа елдерін және АҚШ-ты жаулады және ең ұзақ болған даѓдарыс болып саналды. Әлемдік-экономикалық даѓдарыстар 1900-1903,1907-1920 жылдары болды, ал ең терең, ұзақ болған әлемдік даѓдарыс 1929-1933 жылдарды қамтыды. Осы жылдары өнеркәсіптік өндіріс көлемі- 46%, көмір өндірісі-31%,сыртқы сауда айналымы-67%, жұмыссыздар саны-30млн-ға жалпы жұмыс басты халықтың-25% құрады халықтың нақты табысы 58% кеміді. Кризис көптеген кәсіпорындардың банкрот болуына әкелді. АҚШ-тың өзінде 109 мың фирма банкрот болды. Бұл даѓдарыстан кейінгі дипрессия өте ұзақ болды. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін 1948-1949 жылдары локальды экономикалық даѓдарыс пайда болды, ол АҚШ жєне Канаданы жаулады, бірақ 1973-1975 жылдарда ең күшті даѓдарыс болды. Ол бүкіл капиталистік елдерді қамтыды және бір ерекшелігі инфляцияның жоғарғы деңгейімен сипатталды. Экономикалық даѓдарыстардыњ туындау себептеріне әртүрлі қарама қайшы кәзқарастар бар. Даѓдарыстыќ құбылыстарѓа деген көқарастарды ‰ш кезеңге бөліп қарастыруға болады: жүктеу/скачать 3,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|