Лекция. Педагогикалық

1 
лекция
. 
Педагогикалық
менеджменттің
білім
жүйесі
элементтерінің
негізгі
мінездемелері
және
мәні
Жоспар
: 
1. 
Менеджмент
туралы
жалпы
түсінік
. 
2. 
Білім
берудегі
менеджмент
–
ғылым
ретінде
. 
3. 
Білім
үдерісіндегі
мониторинг

1
. 
Менеджмент
 
туралы
 
жалпы
 
түсінік
 
Менеджмент
ағылшын
сөзі
, 
оның
түпкі
түбірі
гректің
« 
Манус
» 
сөзінен
шығып
« 
қол
, 
күш
» 
деген
мағынаны
білдіреді
. 
Алғашында
мал
бағу
саласында
оны
ұстау
, 
меңгеру
шеберлігін
білдіреді
. 
Ол
адам
қызмет
саласына
ауысып
, 
адамдарды
басқарудың
және
ұйымдастырудың
ғылыми
практикалық
мәнін
білдіретін
болды
. 

- 
Менеджмент
ынтымақтаса
қызмет
атқаратын
адамдар
тобы
өздерінің
күш
-
жігерін
ортақ
мақсаттарға
жетуге
бағыттайтын
үдеріс
ретінде
;
- 
Менеджмент
қарым
-
қатынас
тәсілі
, 
сонымен
қатар
, 
әкімшілік
қарым
-
қатынас
дағдылары
ретінде
;
- 
Менеджмент
айрықша
басқару
түрі
ретінде
;
- 
Менеджмент
– 
қажетті
нәтижеге
немесе
алға
қойылған
мақсаттарға
басқа
адамдардың
күш
-
жігері
арқылы
қол
жеткізу
өнері
немесе
әдіс
-
тәсілдердің
, 
қағидаттардың
және
басқару
нысандарының
жиынтығы
, 
яғни
басқару
өнері
. 

•
Жалпы
, 
басқару
дегенді
– 
шешім
қабылдауға
бағытталған
, 
белгіленген
мақсатқа
сәйкес
басқару
нысанын
ұйымдастыру
, 
қадағалау
, 
реттеу
, 
алынған
шынайы
ақпарат
негізінде
талдау
жасап
, 
нәтижесінің
қорытындысын
шығару
әрекеті
деп
түсіндіруге
болады
Басқару
адамдардың
саналы
іс
-
әрекетімен
бірге
пайда
болды
. 
Оны
жетілдіруге
мыңдаған
жылдар
бойы
қажырлы
еңбек
, 
озық
ақыл
-
ой
жетістіктері
жұмсалды
. 
Осыдан
4 
мың
жылдай
бұрын
жазылған
көне
египеттіктер
(
мысырлықтар
) 
кітабында
қазіргі
басқарушылар
үшін
де
маңызын
жоғалтпаған
мынадай
ойлар
айтылады
: «
Егер
сен
басшы
болсаң
, 
байсалды
бол
.. 
Өтініш
айта
келген
адам
саған
ойындағысын
айтып
біткенше
сөзін
бөлме
. 
Бақытсыздыққа
тап
болған
адам
, 
өз
мәселесін
дұрыс
шешкеннен
гөрі
, 
ақтарыла
сөйлеп
, 
іштегі
шерін
тарқатқанды
жөн
санайды
». 
Еңбекті
басқару
проблемасына
көне
гректер
де
көңіл
бөлді
. 
Платон
еңбек
бөлінісінің
, 
жұмыс
түріне
қарай
мамандандырудың
қажеттілігі
туралы
пікір
айтты
. 
Сократ
басқаруды
(
мемлекетті
, 
еңбекті
, 
сауданы
, 
әскерді
) 
іс
-
әрекеттің
ерекше
саласы
ретінде
қарастырып
, 
ол
да
осындай
пікірді
– 
қажетті
адамды
өз
орнына
қоюды
, 
сөйтіп
одан
берілген
тапсырманың
орындалуын
талап
етуді
, - 
қоштайды

Сонымен
, 
басқару
ісінің
тарихы
даму
жолын
былайша
сипаттауға
болады
: 
•
1. 
Басқарудағы
төңкеріс
(
революция
) 
Басқару
ісіндегі
төңкеріс
ақпарат
алмасу
құралы
ретіндегі
тілдің
пайда
болуына
байланысты
: 
тіл
нені
және
қалай
істеу
қажеттігін
түсіндіруге
мүмкіндік
беру
арқылы
ортақ
іс
-
әрекеттегі
өзара
ынтымақтастық
пен
басқарудың
тиімділігін
бекітті
. 
•
2. 
Бірінші
кезең
– 
бастапқы
(
б
.
д
.
д
. 9-7 
жылдардан
бастап
орта
ғасырларға
дейін
) 
Басқарушылық
ой
-
пікірлердің
қалыптасуы
(
Сократ
, 
Платон
, 
Макиовели
, 
т
.
б
.). 
Бірлескен
еңбекті
реттеу
мен
ұйымдастырудың
қарапайым
формалары
. 
Басқаруды
қауым
мүшелері
бірлесіп
жүзеге
асырды
. 
Көсемдер
мен
ақсақалдар
барлық
іс
-
әрекет
түрлерін
басқарудың
бастамасы
болды
. 
Бұл
кезеңдегі
негізгі
қағидалар
– 
мемлекеттік
басқару
формаларын
жіктеу
; 
оның
органдарының
қызмет
бағыттырын
ажырату
; 
мемлекеттік
шаруашылықты
басқару
тәжірибесін
жинақтау
; 
басқару
ісіне
ерекше
қызмет
саласы
ретінде
сипаттама
беру
. 
Бастапқы
кезеңнің
қазіргі
менеджментте
қолданылып
отырған
негізгі
идеясы
- 
бір
қолдан
басқарушылық
принципі
және
өкілеттіліктерді
орталықтандыру

•
3. 
Екінші
кезең
– 
индустриалдық
(1776-
1885 
жж
.) 
Негізгі
қағидалар
– 
еңбек
бөлінісі
және
соның
нәтижесінде
ұйым
мен
қоғамның
ие
болатын
экономикалық
басымдылықтарының
сипаттамасы
; 
өндірісті
басқаруды
гуманизациялау
идеясы
; 
қызметкерлердің
тұрмысы
мен
жұмыс
жағдайларын
жақсарту
және
оларды
оқыту
қажеттігін
қолдау
; 
қазіргі
сандық
есептеу
техникасының
бастапқы
образы
– «
аналитикалық
машина
» 
жобасының
жасалуы
. 
Индустриалдық
кезеңнің
қазіргі
менеджментте
қолданылып
отырған
негізгі
идеялары
: 
түрлі
салалардағы
еңбек
бөлінісі
, 
жедел
басқарушылық
шешім
қабылдауда
техниканы
пайдалану
. 

•
4. 
Үшінші
кезең
– 
менеджменттің
жүйеленуі
(1885-1950
жж
.) 
Менеджмент
мектептерінің
құрылуы
: - 
ғылыми
басқару
мектебі
(
басқаруда
ғылыми
талдауды
пайдалану
); - 
классикалық
немесе
әкімшілік
мектебі
(
басқарудың
функциялары
мен
принциптерін
сипаттау
негізінде
оны
жүйелеу
); - 
адамгершілік
қарым
-
қатынастар
мектебі
(
басқаруда
тұлғааралық
қатынастарды
ескеру
); - 
бихевиористік
немесе
мінез
-
құлық
мектебі
(
өзара
әрекеттесу
, 
бедел
мен
билік
сипаты
мәселелерін
қарастыру
. 
•
5. 
Менеджменттің
сапалық
дамуы
•
Еңбек
өнімділігінің
жоғары
деңгейіне
қол
жеткізудің
тиімді
жолдарын
іздестіру
нәтижесіндегі
менеджменттің
ғылыми
пән
ретінде
пайда
болуы
. 1885-1920
жж
. 
ғылыми
басқару
немесе
сандық
ықпал
мектебінің
құрылуы
және
қарқынды
дамуы
. 
Негізгі
қағидалар
– 
мәселелерді
шешудің
ең
ұтымды
тәсілдерін
анықтау
үшін
ғылыми
талдауды
қолдану
; 
міндеттердің
нәтижелі
орындалуын
қамтамасыз
ететін
ресурстармен
қамтамасыз
ету
, 
қызметкерлерді
оқыту
; 
қызметкерлерді
ынталандыру
қажеттігін
қолдау
. 
Ғылыми
басқару
мектебінің
қазіргі
менеджментте
қолданылып
отырған
негізгі
идеялары
: 
менеджментке
және
оның
принциптеріне
ғылыми
көзқарас
; 
орындалған
жұмыс
тәсілдерін
талдау
; 
қызметкерлерді
материалдық
ынталандыру
; 
еңбекке
келісімді
ақы
төлеу
. 

•
6. 
Төртінші
кезең
– 
ақпараттық
(1950 
ж
.
бастап
қазіргі
кезге
дейін
) 
Басқару
ісіндегі
жаңа
бағыттардың
пайда
болуы
: 
шешім
қабылдау
теориясы
, 
сандық
бағыт
, 
жүйелік
, 
жағдаяттық
, 
құзыреттілік
қатынастар
. 
•
7. 
Менеджмент
(
ХХ
ғасырдың
бірінші
жартысы
) 
Басқару
генезисі
негізінде
менеджменттің
пайда
болуы
. 
Негізгі
қағидалар
– 
нарықтық
экономика
ерекшеліктеріне
бейімделу
; 
ғылымитехникалық
өрлеудегі
адамның
ролін
көрсету
. «
Менеджмент
» 
терминімен
аталатын
жаңаша
басқару
типінің
өзгешеліктері
: - 
экономикалық
басқару
басымдылығы
; - 
ынталандыру
әдістерін
жиі
және
нәтижелі
қолдану
; - 
тұтынушыға
зор
көңіл
бөлу
; - 
әлеуметтік
-
психологиялық
әсер
ету
тетіктерін
пайдалану
; - 
басқару
қызметін
кәсібилендіру
. 

Сонымен
, 
қазіргі
кезде
әлеуметтік
саладағы
басқару
ісін
, 
әсіресе
, 
ұйымдарды
, 
олардың
құрылымдық
бөлімдерін
басқаруды
менеджмент
деп
атайды
. 
Бұл
жағдайды
«
басқару
генезисі
» 
деп
түсіндіруге
болады
. 
Генезис
- 
белгілі
бір
құбылыстың
ерекше
сапалық
белгілері
және
даму
потенциялы
бар
неғұрлым
жетілдірілген
басқа
құбылысқа
айналуы
Бұл
ғылыми
-
практикалық
бағыт
ПСИХОЛОГИЯДА
белсенді
қарастырылуда
(
Э
.
Мәйо
, 
Д
.
Рена
, 
Г
.
С
.
Никифоров
, 
Ю
.
Н
.
Сливкин
және
т
.
б
.) 
және
ПЕДАГОГИКАДА
(
Т
.
М
. 
Баймолдаев
, 
В
.
Д
.
Белиловский
, 
К
.
П
.
Вазина
, 
Ю
.
А
.
Конаржевский
, 
Н
.
В
.
Кухарев
, 
Н
.
А
.
Лебедева
, 
Ю
.
Н
.
Петров
, 
А
.
А
.
Семченко
және
т
.
б
.) 
зерттелуде
.