Лекция тақырыбы: Қарым-қатынастың интерактивті жағы Лекцияныңоқыту нәтижелері

№11 Лекция тақырыбы: 
Қарым-қатынастың интерактивті жағы
 
Лекцияныңоқыту нәтижелері:
1.
пәннің аясында ғылыми ой мен теория мазмұны негізінде әр түрлі саладағы 
әлеуметтік қарым-қатынастың жағдайын түсіндіру; 
2.
қазақстандық қоғамдағы этикалық және құқықтық нормалар, қоғамдық, іскерлік, 
мәдени құндылықтар жүйесіне тең келетін түрлі қарым-қатынастағы әр түрлі 
жағдайларды сараптау; 
3.
түрлі қарым-қатынас аясында зерттеу жобалық қызметтерін жүзеге асыра алу, 
қоғамдық бағалы ілімді түрлендіру (генерациялау), оны жобалау; 
Лекция мазмұны:
Психологиялық әсер етудің мәні. Психологиялық әсер ету түрлері. Әсер ету 
механизмдері: жұқтыру, еліктеу, сендіру. Сендіруді тиімді ету факторлары. 
Психологиялық әсер етудің негізгі тәсілдері мен әдістері: демонстрация, жалған ақпарат 
тарату, қауесеттерді тарату, қорқыту, БАҚ-тағы манипуляция. Бұл адамдардың бірігіп 
қызмет жасауы үшін стратегиялық жоспар құруын кӛрсетеді. Қарым – қатынастың 
интерактивті жағы – адам аралық қарым -қатынастың, адамдардың бір –бірімен 
әрекеттесуі мен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин. Қарым – 
қатынас барысында қатынасқа түсу үшін тек мәліметпен алмасып және ӛзара 
түсініксіздікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс - 
әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да 
маңызды. Қарым – қатынастың осы жағы сипаттағанда жеке адамаралық қарым – 
қатынастың түрлерін талдау мен қарым –қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін 
таңдауға итермелейтін мотивтерін де қарастыру керек.
Қарым- қатынастың интерактивті жағына адамның ӛзара әрекетімен олардың ортақ 
іс-әректті ұйымдастырумен бюайланысты қарым- қатынас компоненттері кіреді. Ӛзара 
әрекет бұл тек белгі және ақпаратпен алмасу ғана емес, сонымпен қатар топтағы ӛзара 
әрекет ұйымдастыру әректтері жатады. Қарым- қатынастың интерактивті жағы бұл 
адамның ӛзара әрекетімен байланысты сипатталатын шартты термин болып табылады. 
Ӛзараәрекетпеналмасусебептерініңбірнешетүрлері бар: 
1.
Жалпыұтыстыкӛбейту (кооперация) 
2.
ӛзініңұтысынкӛбейту (индивидуализм) 
3.
мүмкінұтыстыкӛбейту (бәсекелестік) 
4.
басқаныңұтысынкӛбейту (альтруизм) 
5.
басқаныұтысыназайту (агрессия) 
6.
Ұтыстыңарасындағыайырмалардыазайты (тепе-теңдік) 
Бұлайтылғанмотивтергесәйкесӛзараәрекеттегібастыстратегияныңқызметінкӛрсетуг
еболады: 
1.
Қарым- қатынасқа қатысушылардың байланысты қажеттіліктерін толық 
қанағаттандыруға бағытталады. 
2.
Қарым- қатынас партнерлері бір- бірінің мақсаттарын есепке алмайды 
3.
Шартты теңдік үшін белгілі бір мақсаттарға келісімге келу 
4.
Партнердің мақсатына жетуде ӛзінің мақсаттарын құрбан ету. 
5.
Басқалардың ұтысы үшін ӛзінің мақсаттарын жоғалту байланыстан қашу 
Ӛзара әрекет бірнеше типтердің кӛрінісінен пайда болады. Әлдеқайда кең таралған 
дихотомиялық бӛлу болып табылады: 
Кооперация және конкуренция 
Келісімжәне конфликт 
Бейімделужәнеопазиция 
Бұндай топтастыруды еңалғаш Бейлэз қолданды. 
Мақсатына қарай ӛзар аәрекет 
-тиімді 
- тиімсіз 

Ӛзара әрекет адамның мақсатына сәйкес келген де қарым-қатынас нәтижелі 
болады. Ең ұтымсыз мотивтерин дивидуализммен агрессия болып табылады. Қарым –
қатынас серігінің қызығушылығы мүлдем назарға алынбаған жағдайда қорғаныс 
стратегиясы қозу үстінде олыды, қарым- қатынасқа қатысушылардың әлеуметтік мотивіне 
және ӛзара әрекетіне қарай 5 негізг стратегияны кӛрсетуге болады: 
1.
Қарсыласу 
2.
Қашу 
3.
жол беру 
4.
Компрамисс 
5.
Ынтымақтастық 
Қарсыласу стратегиясы бұнда қарым-қатынас партнерінің әрбіреуі ӛз ұтысын 
кӛбейтуге тырысады Адам тек ӛзінің қойған мақсатына бағытталады «саған емес маған». 
Қашу стратегиясы ӛзгенің ұтысын азайту мотивіне сәйкес келеді. Ӛзгенің байланыстарына 
бой бермеу, ӛзгенің ұтысын азайту үшін ӛзінің мақсатына жетпеу. «саған да емесмаған да 
емес». Компромисс ұтыстың айырмасын азайтуға сай келеді. Қарым-қатынас серігі тең 
болу үшін ӛз мақсатына жетпейді. «саған қанша болса маған сонша». Ынтымақтсатық 
стратегиясы кооперация мен бәсекелестік мотивін жүзеге асыру. Ортақ әрекетке 
қатысушылар қажеттілігін толық түрде ӛтейді. «барлығы саған да маған да»екені 
анықталған. 
Қарым-қатынастың интегративті жағы. Негізгі мазмұны- серіктеске әсер ету, ӛзара 
әсерлесу бақылауға және түсінуге бағытталады. « Контролер» стратегиясы- жағдайда 
басқаруға ұмтылу. «түсінуші» стратегиясы—жағдайды басқалардың әрекетін түсінуге 
ұмтылу.