Лекция. Тақырыбы: Педагогикалық шеберлік және оның әлеуметтік мәні мен маңызы Лекция мақсаты мен міндеттері: Педагогикалық шеберлік, оның

техниканы  меңгеру, колдана  білу

 шеберлігі.  Нақты  педагогикалық  қызметте 

шеберліктің  бұл  түрлері  өзара  тығыз  байланысқан  әрі  бірін  бірі  күшейте 

түседі. 

Педагогикалық шеберлікке қойылатын талаптар. 

  

Қазіргі 

жеделдету, 

демокрияландыру 

жағдайында 

Қазақстан 

Республикасында басты міндеттердің бірі - ұлттық ерекшеліктерді еске алып, 

жастарға  терең  білім  мен  тәрбие  беру  ісін  одан  әрі  дамыту  жане  жетілдіру. 

"Қазақ мектептері  -  қазақтарға  білім  берудің басты құралы  ...  біздің барлық 

үмітіміз, қазақ халқынын келешегі осы мектептерде. Сондықтан мектептерде 

жақсы  білім  беретін  болсын  ...  Ғылыммен  қаруланған,  әр  нәрсеге  дұрыс 

көзқарасы бар адамдар қазақ арасында көбейіп, бүкіл халыққа әсер ете алады. 

"(  Ы.  Алтынсарин  ).  Еліміздің  еркіндік  алуы,  тіл  аясынын  кеңеюі,  қазақ 

мектептері  санының  кобеюі  бүгінгі  талапқа  сай  кадрларын  әзірлеу,  жас 

педагогтарға өзиндик бағыт, бағдары бар түйінді ойларды жинақтап жеткізу 

қажеттігін  туындатып  отыр.  Сол  себептен  де  қазіргі  заман  мектебі  жоғары 

деңгейде  маманданған  кәсіпқой  мұғалімді  кутуде.  Бүкіл  әлем  бұл  күнде 

тәлім-тәрбие қызметіне  ең  білгір,  ең  талантты,  өте  жауапкершіл  педагог  - 

мамандардың кажеттігін мойындап отыр. Себебі адам тағдырында мектептік 

кезеңі  аса  маңызды.  Балалардың  өмірлік  бастауында  жетесіз  педагог  тұрса, 

одан келер шығынды өлшеп болмайды. Сондықтан да педагог білікті маман, 

өз  ісінің  шебері  болуы  керек.  Яғни  педагог  шебер  болу  үшін:  өзінің 

мүмкіндіктерін  жаңа  формация  мұғалімі  ретінде  объективті  бағалай  алуы 

керек,  кәсіби  мамандығына  қажетті  қабілеттерді  меңгеруі  тиіс,  жалпы 

мәдениетті,  интеллектуалды  іс-әрекетті,  мінез-құлық,  қарым-қатынас 

мәдениетін  меңгеруі  тиіс,  өтіп  жатқан  интеграциялық  процестерге,  әлемдік 

білім беру кеңістігі қарқынына бағыттала алуы тиіс. 

Педагог  әрқашанда  өзін  қоғам  талабына  сай  үздіксіз  тәрбиелеп 

отыратын,  адамдармен,  әсіресе,  оқушылармен  қарым-қатынасқа  тез  түсе 

білетін, ұйымдастырушылық  қабілеті  бар,  өз  пәнін  жетік  білетін  әрі 

уағыздаушы,  таланты  мен  тәжірибесі  тоғысқан,  өзінің  қоғамындағы  саяси 

өмірге  белсенді  араласып,  өз  елі  мен  жеріне  деген  сүйіспеншілігі  негізінде 

оқушыларға үлгі болуы керек. 

Елбасымыз  Нұрсұлтан  Назарбаев  "Болашақта  еңбек  етіп,  өмір 

сүретіндер  бүгінгі  мектеп  оқушылары,  мұғалім  оларды  қалай  тәрбиелесе 

Қазақстан  сол  деңгейде  болады.  Сондықтан  ұстазға  жүктелер  міндет  ауыр" 

деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы 

емес,  тарихи  танымдық,  педагогикалық-психологикалық  сауаттылық,  саяси 

экономикалық  білімділік  және  ақпараттық  сауаттылық  талап  етілуде.  Ол 

заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен 

жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер 

меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде 

ұлағатты саналады.  

Қазіргі кезде ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы 

және  терең  білімнің,  іскерліктің  болуын  қамтиды.  Шебер  ұстаз  дегенді 

шығармашыл  ұстаз  деп  те  атар  едім.  Шығармашыл  ұстаз  күнделікті  әрбір 

сабағын  түрлендіріп  өткізуге  тырысады.  Оқушының  білімін  көтерудің  ең 

басты  шарты-оның  пәнге  деген  қызығушылығын  арттыру.  Пәнге деген 

қызығушылығы  болса  ғана,  бала  оған  көңіл  қойып  тыңдап,  тереңдете  оқып 

үйрене  бастайды.  Пәнге  қызыққан  оқушының  білім  сапасының  жоғары 

болатыны  белгілі.  Шебер  мұғалім  үнемі  оқушының  ойлау  белсенділігін 

арттырып, білімге қызығушылығын тудырғанда ғана ұстаз мақсатына жетеді. 

Сабақты  тартымды,  қызықты  етіп  өткізу  -  мұғалімнің  шеберлігі, 

білімділігі,  таланты.  Егер,  мұғалім  сабақта  бір  тақырыпты  оқытуда 

оқушыларды  ойландыруға,  ізденуге,  тәжірибе  жасап,  істеген  жұмысын 

қортылындай  білуге,  сөйлеу  мәдениетін  дамытуға,  ғылыми  тілде  сөйлей 

білуге  назар  аударса,  келесі  бір  сабақтың  тұрмыс, салт-  сана  көрінісіне, 

қазіргі  жеткіншек  жете  білмейтін  ұғым-  түсінігін  бүгінгі  өмір  салтына 

жинастыра  көңіл  аударса,  сол  арқылы  танымдық  мақсат  қояды.  Сөйте 

отырып,  ұлттық  дәстүрді  қадірлей  білуге,  адамгершілікке,  ізгіліктілікке, 

ұлттық  тәлім-  тәбие  беруге  назар  аударылады.  Сабақ  үрдісінде  оқушылар 

өзіне-  өзі  баға  беруге,  әлсіз  жақтарын  сын  көзбен  қарауға  өзінің  жетістігін 

жете  білуге,  өзбетімен  іздене  білуге  дағдылары  қалыптасады.  Оқушылар 

арасында  ынтымақтастық,  сенім  ахуалы  қалыптасып,  өзара  силастық 

орнайды.  Міне,  осыларды  педагогикалық  шеберлікті  аша  түсудің  тағы  бір 

қыры деуге болады. 

Мұғалімге қойылатын талап – жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, 

абыройлы  істің  сан  қырлылығы  одан  жан  –  жақты  терең  біліктілікті,  аса 

педагогикалық  шеберлікті,  өте  нәзік  психологиялық  қабілеттілікті  талап 

етеді. 

Бұдан  нені  байқауға  болады?  Мұғалімнен  жан  – жақты  терең  білім-

біліктілікті, сегіз қырлы, бір сырлылықты талап етіп тұрған жоқ па? 

Мұғалімнің бір ғана сыры – оның мамандығы. бұл дүниеде теңдесі жоқ 

мамандық  тек  мұғалімге  ғана  лайық.  Сондықтан  ұстаз  адам  –  кәсіби 

мамандығына  құштар,  оны  жан  –  тәнімен  сүйетін,  барлық  өмірін  соған 

арнауы  тиіс.  Олай  болса  мұғалім  еңбегінің  сан  қырлылығы  осыдан  өрбиді. 

Мұғалім  адамның  өз  пәнін  терең  меңгеруі  оның  ең  алғашқы  қыры,  кәсіби 

шеберлілігін  үздіксіз  ұштай,  шыңдай  түсуі  екінші  қыры  болмақ.   

Үшінші  қыры  –  мұғалімнің  тілді  меңгеруі  –  тіл  шеберлігі.  Сөзді  жетесіне 

жеткізе сөйлей білудің өзі – өнер. Себебі, тіл – тәрбие құралы. 

 Төртінші қыры – байқағыштық сезімі – көрегендігі. 

 Бесінші қыры – әр жүректі білім шұғыласымен нұрландырудың ең тиімді, ең 

төте жолын таба білетін жасампаздығы. 

Алтыншы қыры – жан – жақты дарындылығы. 

Жетінші қыры – үздіксіз, тынымсыз ізденімпаздығы. 

Сегізінші қыры – үлгі-өнегесі, мұғалім мәдениеті немесе педагогикалық әдеп 

–  этикасы  деуге  болар  еді.  Себебі,  мұғалімнің  келбеті  –  сыртқы  мәдениеті, 

қарым-қатынасы,  өзін-өзі  басқаруы,  бақылауы,  сөйлеу  мәдениеті,  үздіксіз 

жаңарып,  өзгеріп,  үнемі  жаңа  сипатқа  ие  болып  отыруы  мұғалімдік 

мамандықтың ең басты этикалық сапалық белгісі. 

Мұғалім  –  Ұстаз  тұлғасы,  оның  іс-әрекетінің  сан  –  қырлылығынан 

ұстаз  беделі  деген  ұғым  туындайды.  Мұғалімнің  беделді  болуының  алғы 

шарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, және үлгі көрсетуші болуы керек. 

Шебер  педагог  көзі  қарақты,  құлағы  сергек, көкірегі  ояу,  білім  беру 

саласында атқарылып жатқан игі істердің куәсі болуы керек. Сонымен бірге 

жаныңды  шуаққа  бөлеп,  үлкен  үмітке  жетелеуші-  білім  беру  саласы 

мұғалімдік  мамандықтың  сыры  мен  қырын  шебер  меңгерген,  сол  кәсіптің 

ыстығы мен суығын өзі де басынан кешірген адам нағыз ұстаздар, шынайы 

бапкерлер осындай қасиеті бар жандардан шығады. Сыпайы әдебімен, тұнық 

мінезімен, терең білімділігімен көпке жақын адам. 

Мұғалім  шеберлігі  –  бұл  өте  жоғары  білімді  сапалар  жиынтығы,  әрі 

ұдайы  жетіліп отыратын  тәрбиелеу  мен  оқыту  өнері. Жеке  тұлға  мәдениеті, 

білім мен өрісті дүниетаным, педагогикалық техника мен озат тәжірибе, осы 

педагогикалық  шеберліктің  негізі  деп  ойлаймыз.  Қазіргі  заман  мұғалімнің 

тұлғалық  белгісі  –  ой  өрісінің  кеңдігі  мен  оның  ауқымды  дүниетанымы. 

Заман ағымымен теңдей қадам басамын деген әрбір адам өте көп ақпараттан 

хабардар  болуы  қажет.  Қазіргі  заман  оқу  әдістерін  жеке  меңгеру  де  осы 

шеберліктің  бір  қыры.  Енді  бір  қыры  –  шәкіртпен  қарым  –  қатынастың, 

шәкірттің  іс-әрекетін  қуаттау  немесе  тежеу  болып  табылады.  Ұстаз  өмір 

бойы  бала  тәрбиесіне  ықпал  етумен  яғни  дәлелдеп  сендіру,  шәкірттің 

қызығушылығын  дамыту,  талап  ете  білу.  Осы  ықпал  түрлерін  іске  асыруда 

ұстаз нағыз шебер болуы керек. 

Педагогикалық құрал. 

Педагогикалық  шеберлік  құрылымында  мұғалім,  тәрбиешіге  аз  уакыт 

жұмсап,  жоғары  нәтижеге  қол  жеткізуге  мүмкіндік  беретін  педагогикалық 

құралдар  ерекше  орын  иелейді.  Педагогикалық  құрал  -  бұл  жекеленген 

шәкірттер мен тұтастай ұжымға педагогикалық ықпалдың жоғары тиімділігін 

қамтамасыз етуші ептіліктер мен дағдылар жиынтығы. Педагогикалық құрал 

ретінде  қолданылатын  амалдар:  тәрбиеленушілермен  қатынастағы  орынды 

мәнер  мен  әдеп,  балалармен  байланысуда  өз  әрекеті  мен  шәкірт  қылығына 

дұрыс зейін аударып, шыдамдылықпен басқару және өнеге көрсету, нәтижені 

төзімділік пен күте білу. 

          Педагогикалық  құрал  ептіліктері  мен  дағдылары  қатарында  аса 

маңызды тәрбиелік жабдық  - бұл педагогтың дамыған ділмарлығы. Педагог 

қызметіне  қажет  мұндай  ділмарлық  және  сөйлеу  мәдениеті  оның  анық  та 

қанық дыбыстай білуінен, ретті тыныс алуы мен сөйлеу барысында орны мен 

ым-ишара  қолдана  білуінен  көрінеді.  Тәрбиеші  ұйымдастыра  жүріп,  әсем 

отырыс -тұрыс, әзіл-сықак пайдалануы, қажет жерінде көңілді кейіп ұстанып 

немесе ашу шақыра білгені де жөн. Тәрбиеші өзінің әр бір қадам, қимылын 

тәрбиелік  өнеге  беретіндей  жасауы  тиіс,  сонымен  бірге  өз  қажетінің  әр  бір 

сәтінде  нені  калайтынын  және  неден  аулақ  болатынын  әрдайым  сезінгені 

орынды. 

            Егер педагогикалық құрал түрлерін топтастырар болсақ, онда педагог 

шеберлігі 

құрылымының 

аса 

бір 

маңызды 

бірлігі 

келесідей: 

тәрбиеленушілердің  тек  ақыл-санасына  ғана  емес,  сондай-ақ  олардың 

сезімдеріне  де  әсер  етіп,  дүниеге  деген  көңіл-күй  құндылықты  қатынастар 

тәжірибесін жалпыланған ептіліктер арқылы танытуға болады: 

тілдесудің  мәнерлі,  мәнді  ым-ишара  және  жүріс-тұрыс қозғалыстарын 

пайдалану; 

өз  психикалық  қалпын  басқара  білу  және  көңіл-күй  шығармашыл  қуатты 

тұрақтандыра алу; актер - режиссерлық ептіліктер. 

Педагогикалық  құралды  қолдану  ептіліктері  мен  дағдыларының 

ерекшеліктері олардың ұстаз бен шәкірттің тікелей өзара қарым қатынасында 

көрінетінінде.  Олар  әр  қашан  жарқын  да  айқын  даралықты  және  тұлғалық 

сипатты  бола  келіп,  педагогтың  жасына,  жынысына,  темпераменті  мен 

мінезіне,  оның  денсаулығы  мен  анатомиялық-физиологиялық  табиғатына 

тәуелді  қалыптасады.  Педагогикалық  қызмет  үдерісіндегі  осы  ептіліктерден 

тәрбиеленушілер өз педагог-тәрбиешісінің адамгершілік, эстетикалық бағыт -

бағдарын, көзқарас және ұстанымдарын танитын болады. 

жүктеу/скачать 394,72 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: