Лекциялар жинағы дәріс №1 Тақырып: Кіріспе. Табиғи ресурстар және табиғатты ұтымды пайдалану – тұрақты дамудың бір аспектісі Жоспары
жүктеу/скачать 237 Kb.
|
ЭжӨҚ, Лекция жинағы, 2023ж.
| Ағзалар арасындағы қатынастар:
1. Симбиоз немесе мутализм - қарым-қатынас екі түрге де тиімді, немесе әр түрге жататын организмдер бір-біріне қолайлы жағдай туғыза отырып селбесіп тіршілік ету. Бұл байланыстардың деңгейі әртүрлі («++»). Симбиоз - мысалы- қыналар: саңырауқұлақтар мен балдырлардың бірлесіп тіршшік етуі. Балдырлар саңырауқұлақтарға фотосинтез өнімдерін жасайды, ал саңырауқұлақтар балдырлар үшін субстрат және минералдық заттарды жеткізіп отырады. Микориза: саңырауқұлақтар мен өсімдіктер тамырлары. Жануарлар асқазаныңдағы микроорганизмдер. 2. Комменсализм- екі түрдің арасындағы қарым-қатынас формасы, бұл қатынаста бір түр басқа түрге (комменсалға) тамақ немесе тұратын орын береді, бірақ өзіне ешқандай тиімді емес («+-»). Комменсализм - басқа түрге зиян келтірмей, бір түрдің біржақты пайдалануы. Мысалы арыстан мен шендер арасында, акула мен оның қасында жүретін жабысқақ балықтар, медуза қоңырауы астындағы ставрида шабақтары, қи қоңыздары денесіндегі кенелер т.б. Нейтрализм - бір территориядағы екі түрдің бірлесіп тіршілік ететін және олар үшін жағымды, не жағымсыз әсері жоқ биотикалыққатынастар формасы. Мысалы, тиіндар мен бұғы бір орманда мекендейді, бірақ бір-бірімен ешқандай қатынасы жоқ. Алайда орманның құрғақшылығы немесе зиянкестермен орманның құруы екі түрге де әртүрлі деңгейде әсер етеді. 4. Бәсекелестік - экологиялық талаптары ұқсас түрлер арасындагы қарым-қатынастар, яғни бір немесе бірнеше түрге жататын организмдердін өзара қорек, мекені, т.б. ресурстардың жетіспеушілік жағдайындағы қарым- қатынастардың көрінісі. Мұндай түрлер бірлесіп мекендейді, бірақ екі жақта да жағымсыз әсер етеді. Г. Ф. Гаузенің «бәсекелестік шығарып тастау заңы», Дарвин өз еңбектерінде «бәсекелестік сәйкестенбеу» туралы ертеден көрсеткен. 5. Жыртқыш-жемтік - бір түр екіншісіне қорек болатын биологиялық қарым-қатынас. Жыртқыш пен жемтік үшін әрқайсысына тән әртүрлі экологиялық адаптациялары бар. 6. Паразитизм - бір түр өкілінің екінші бір түр өкілін қорек немесе тіршілік ортасы ретінде пайдалану арқылы тіршілік ету. 7. Амменсализм- организмдерге теріс ықпалын тигізу арқылы қарым-қатынас жасаудың тағы бір түрі. жүктеу/скачать 237 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|