Лексикология Лексика (сөздік қор мен сөздік құрам) · белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы · белгілі бір тілдегі сөз байлығы Лексика-көне гректіктің Lexiros (сөздік) деген сөзі
жүктеу/скачать 117,59 Kb.
|
Қазақ тілі - Лексикология
- Бұл бет үшін навигация:
- Синоним сөздер
- Сын есімнен болған синонимдер
- Етістіктен болған синонимдер
- Тапсырма №7 Синонимдік қатарды толықтырыңыз.
- Тапсырма №9 «Сыпайы сөйлеп үйренейік!»
- Дұрыс жауаптары: қ/с
- Идиомалық тіркес
- Тапсырма №10 «Бір сөзбен атаңдар» ойыны · Берілген тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын табыңыз.
| Жауабы: қақ, жаз, жүз, кеш, қыс, түс, қою, мін, қой, жақ, сыр, шық, күй, жар, сау, нан, кір, бақ, айт.
· Төрт әріптен тұратын 10 омоним сөз жазыңыз. Жауабы: атыс, илеу, сана, қара, қала, қазы, арық, өкпе, кілт, алыс, буын, алма, баян, асық, бөле. Синоним сөздер – дыбысталуы, айтылуы әр түрлі мағыналары бір-біріне жақын өзара мәндес сөздер. Мысалы: Зат есімнен болған синонимдер: маңай, төңірек, айнала; өң, түр, түс, келбет, көрік, пішін, ажар, әлпет, кескін, рең, дидар, пошым, шырай; ас, тамақ, дәм, тағам, ауқат; уақыт, мезгіл; әдет, дағды; шыдам, сабыр, тағат, төзім; борыш, қарыз. Сын есімнен болған синонимдер: әдемі, сұлу, келбетті, шырайлы;салмақты, сабырлы, байыпты, ұстамды, байсалды; керемет, ғажап; қарулы, қажырлы; аңқау, аңғал; сыпайы, әдепті, биязы; Етістіктен болған синонимдер: амандасу, сәлемдесу, есендесу; ерінбейді, жалықпайды; шелдену, қоңдану; Үстеуден болған синонимдер: тез, жылдам, шапшаң, лезде; қасақана, әдейі, жорта. Тапсырма №7 Синонимдік қатарды толықтырыңыз.
Тапсырма №8 (Көп нүктенің орнына синоним сөздерді койыңыз.) 1. Бекет от басында қалғып, ... отыр. (мүлгіп) 2. Қазыбек қарттың көзі қарауытып, ... , қараң қалған үйге түсті (иесіз) 3. Есен өздері өтуге ыңғайлы, ... жер іздеді. (қолайлы) 4. Біреуді мұқату, ... дұрыс емес. (кекету) 5. Надан, ... адамдардан аулақ болу керек. (топас) 6. Жаратушы сана, ... , ес берсін десейші. (ой) 7. Олжа, пайда, ... құйылып жатыр. (кіріс) 8. Жап-жас жігітті танып-біліп болмай, ұрда-жық, ... деп қалай айтарсың?(сотқар) Эвфемизм · Бір нәрсенің, құбылыстың атын тікелей айту дөрекілеу естілсе, орнына қолданылатын сыпайы, жағымды сөздер. · Кейбір заттың, не құбылыстың атын айту қолайсыздау болған жағдайда орнына қолданылатын сыпайы сөздер. Мысалы: Мылжың – сөзуарлау, өтірік айту-қосып айту, ұрлық жасама- ала жібін аттамау. Дисфемизм · Ауызекі сөйлеу тілінде әдепті сөздерді алмастырып, орнына дөрекі сөздерді қолдану · Әдеби тілге жат, тек ауызекі сөйлеу тілінде жақсы ұғымды сөздерді нашар ұғымды сөздерге алмастыру Мысалы: боқмұрын, қырт, айуан Тапсырма №9 «Сыпайы сөйлеп үйренейік!»
Дұрыс жауаптары:
Тұрақты тіркес: · Екі немесе біреше сөздің тіркесуі арқылы бір ғана мағына беретін сөз тіркесі. · Құрамын өзгертіп айтуға болмайтын сөздер тіркесі. · Құрамындағы сөздердің жеке дара лексикалық мағыналары емес, тек тұтас күйіндегі мағыналары түсінілетін сөздер тіркесі. · Бір сөз табы, бір сөйлем мүшесі болады. Мысалы: төбе шашы тік тұру, үмітін үзу, жүрек жұту. Идиомалық тіркес – сөздердің байланысы берік болып, олардың тұтас топ болып тұрғандағы мағынасы жеке тұрғандағы мағынасына қатысты болмай, мүлде бөтен мағынаны білдіреді. (Қой аузынан шөп алмайтын, салы суға кетіп отыр, тісін қайрап жүр) Фразалық тіркес – тұрақты тіркестерінің бірқатарының мағынасы оларға қатысып тұрған сөздердің бірі болмаса, бірінің лексикалық мағынасымен байланысты болады.(Таяқ жеу, жаны ашу, үрейін ұшыру) Тапсырма №10 «Бір сөзбен атаңдар» ойыны · Берілген тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын табыңыз.
· · · Берілген тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын табыңыз.
жүктеу/скачать 117,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||