Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген
ба (кітап), (кітапты) жазба!
жүктеу/скачать 3,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Жұбанов Қ.
| ба (кітап), (кітапты) жазба!
(қыс па?) жаз ба? деген үш сөздің дыбыстарының түрі де, тізілу тәртібі де бірдей. Сөз мүшелерінің саны мен реті де бірыңғай: үшеуінде де түбірдің дыбыстары ж , а , з үшеуінде де бір-бір жамау мүше бар, оның дыбыстары да бірдей. Солай бола тұрса да, бұл үш сөздің дыбысталуында айырма бар: үшеуінің әні үш түрлі. Сондықтан, дыбыстарының түрі бір болса да, әні түрлі болғасын, бұл үш сөздің үш түрлі екенін сеземіз », – дейді ғалым. Қ.Жұбановтың бұл пайымдаулары интонация теориясымен ұштасып жатқандығында дау жоқ. Ғалым келтірген бір сөзден тұратын сөйлем хабарлы, лепті, сұраулы интонемалармен сипатталып тұр және интонемалар сөйлем ажыратушы қызметін атқаратынын көреміз. Бұл жерде қазіргі тіл білімінің жаңа бағыты интонологияның ең шағын бірлігі интонема жайында түсінік бермей кете алмаймыз. Сөйлемнің барлық түрлерінде де интонеманың өзіндік орны, атқаратын қызметі бар. Сөйлемнiң қай-қайсысы болса да (бір сөзден тұрса да, мыс.: жазда ) интонемасыз сомдала алмайды, себебі ғалымның айтуынша, « бір сөздің өзі түрліше әнделе береді ». Қандай тілде болсын, ол тілде сөйлеушінің санасында сол тілдің негізгі интонемалары сақталып, сөйлесуінде үлгі ретінде қолданылады. жүктеу/скачать 3,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|