Лингвистикадағы ғылыми зерттеу негіздері
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қостілділік
- Этнолингвистиканың әдіс-тәсілдері
- мақсаттары
| Негізгі ұғымдар
Тілдік жағдай – белгілі бір тарихи кезеңдегі, белгілі-бір әкімшілік аймағындағы тілдер мен тіл иелерінің жиынтығы. Тілдік саясат – аталмыш мемлекетте тілдік жағдай мен қажетті бағытты зерттеу үкімет қызметі. Қостілділік – жеке адам немесе адам-топ қатынасында 2 тілдің кезек қолданылуы. Көптілділік – жеке адам немесе адам-топ қатынасында бірнеше тілдің кезек қолданылуы. Этнолингвистиканың әдіс-тәсілдері Этнолингвистика «тіл-мәдениет» қатынастарын зерттейді. Этнос болмысын оның тілі арқылы зерттеп білу мақсатынан лингвистиканың бір саласы этнолингвистика туындаған. Этнолингвистика терминін алғаш рет Америка ғалымы Бенжамен Уорф қолданған. Б. Уорф ХХ ғасырдың 60-жылдарында этнография мен социология ғылымдарының шекарасындағы лингвистиканың жаңа саласын құруға шақырды. Қазақстанда этнолингвистиканың негізін салушы академик Ә. Қайдар десек, қателеспейміз. “Қазақ этнолингвистикасы“ атты ғылыми еңбегінде ғалым этнолингвистиканың мақсат, міндеттерін белгілеп, зерттеу обьектісін анықтап берді. Бұл саланың мақсаты – белгілі бір тілдің өзіне ғана тән мүмкіншіліктері мен байлығын зерттеу. Этнолингвистиканың зерттеу объектісі – этнос тілі, мақсаты – сол тіл арқылы этностың болмысын танып білу. Академик Ә. Қайдар этнолингвистикаға төмендегідей анықтама береді: «Этнолингвистика – этностың (одан ұлыс, халық, ұлт) инсандық болмысынан туындап, санасында сараланып, тарихи жадында сақталып, тіл арқылы ғасырлар бойы қалыптасып, қорланып, рухани мәдени мұра ретінде атадан балаға, әулеттен нәсілге үзілмей ауысып келе жатқан дәстүрлі мирасты жаңғыртып, жан-жақты зерттеп, танымдық мәнін ашып, болашақ ұрпаққа ұсыну мақсатына байланысты дүниеге келген тіл білімінің құнарлы саласы» [5, 475 б.]. Этнолингвистикалық зерттеулердің маңыздылығы туралы М. М. Копыленко: «Язык любого народа хранит увлекательную повесть многовековых усилий людей познать, осмыслить и подчинить себе окружающих их действительность. Отсюда проистекает важность этнолингвистических исследований, проливающих свет на формирование обозначений конкретных предметов и абстрактных понятий» деген болатын [6, 19 б.] Шынында да тілдің барлық деңгейдегі этномәдени ерекшеліктерін есепке алмай оны әрі қарай зерттеу және түсіну мүмкін емес, өйткені тіл халықтың мәдени жадының сабақатастығығын қамтамасыз етіп отыратын «ұлттың мәдени шартты белгілер жүйесі (коды)» болып табылады [7]. Сонымен этнолингвистиканың мақсаттары төмендегідей: 1) Белгілі бір этностың мәдениет ерекшеліктерін тілдік бірліктерінің берілуін анықтау; 2) Этнос қоршаған ортаның заттар/құбылыстарға тілдік категорияларға (лексикалық, граммкатикалық) әр түрлі тілдік құралдар ерекшеліктерін анықтау; 3) Мәдени айырмашылықтардың (фондық білім, реалийлерді білу) әр түрлі жағдайларда мәдениет қарым-қатынасында әсерін зерттеу. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|