КІРІСПЕ Электрондық құралдар дегеніміз – жұмыс істеу тәсілдері бөлшектердің ағынын басқарудағы кездесетін құбылыстарды пайдалануға негізделген қондырғы. Басқару жұмысы жүргізілетін ортаға байланысты электрондық құралдар- электровакумдық, газозарядтық, және жартылай өткізгіштік болып бөлінеді. Қазіргі кезде электроника қолданылмайтын халық шаруашылығының ешбір саласы жоқ деп толық айтуға болады.
Космостық және авиациялық ұшу аппараттары, атомдық техника, транспорттың барлық түрлері: медицина, биология, астрономия, физика, машиналар жасау – электрониканы өрлеу қарқынымен қолдануда. Радиохабарды тарту және байланыс құралдарында, телевизия передатчиктерімен қабылдағыштарында, телеграф аппараттарында, электронды және квазиэлектрондық АТС –тарда, қалааралық байланыс құралдарында электрондық құралдар кеңінен пайдаланылады. Электондық құралдардың жасалу тарихы кездейсоқ нәрсе, ол өндірістің күрт дамуынан, байланыс құралдарының және транспорттық даму қажеттілігіне туған заңды құбылыс деп қарауға болады. Әрбір қолданылып отырған саланың дамуына кедергі бола бастаған жағдайда ондай құралдардың жаңа түрлері дүниеге келіп отырды.
1948 ж У. Браттейн, Дж Бардин және У Шокли электрондық лампалармен салыстырған көлемі шағын, аз энергия тұтынатын ұзақ уақыт жұмыс істей алатын транзисторларды жасап шығарды. 1952 ж өрістік транзистор, 1959ж тиристор, аударып қосушы жартылай өткізгіштік құрал, 1960 ж өрістік транзистордың жаңа түрі, МДЖ транзисторлар дүниеге келді. Осылайша жартылай өткізгіштік техникасы күрт дамыды.
Арада 10-15 жыл өтпей - ақ, құрамында типтес жүздеген мыңдаған транзисторлары бар құралдар жасалынды да, транзисторлардың өзінің көлемі үлкен көрініп, қайтадан оларды алмастыру мәселесі жолға қойылды. Осыдан барып 60 жылдары интегральды микросхема дүниеге келеді. Қазіргі уақытта құрамында ондаған типтес жүздеген мың транзисторлары бар үлкен интегральдық микросхемалар жасау жолында жан жақты жұмыстар жүзгізілуде. Электрондық проиборларды қолдануға басты мәселердің бірі электр счигналдарын күшейту, яғни олардың қуатын арттыру, тоқ – амплитудасын арттыру немесе кернеу шамасын қажетті мөлшерге дейін ұлғайту болып табылады.
Жиырмасыншы жылдардан бастап біздің елімізде радиофиксация зор қарқынмен дамыды. Соған байланысты оның жүйесін салу, аса қуатты күшейткіштер жасау, оның теориясын және әдістерін жасау жүзеге асырылады. Отызыншы жылдары телевизия мен радиолаказацияның дамуына байланысты күшейткіштер жасалынды. Олардың күшейту сигналдарының жиілік диопозоны артуда, күшейту қуаты артып, сана көрсеткіштері жақсаруда.
Интегральдық микросхемаларды қолдану күшейткіштердің дамуында айтарлықтай мүмкіндіктерді ашуда. БЕРІЛГЕН МӘЛІМЕТТЕР
БЕРІЛГЕН АТС
АТСКУ –3/6000 NN
АТСКУ – 2/8000 NN
АТСДШ –4/9000 NN
АТСЭ – 5/5000 NN
ЖОБАЛАНАТЫН АТС
АТСЭ – 7/7000 NN
АТСЭ – 210-2000 NN
ТҰРҒЫНДАР САНЫ
100 - 500000
ПӘТЕРЛІК АБОНЕНТТІҢ БӨЛІГІ %
65
ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ АБОНЕНТТЕРДІҢ САНЫ
35
ТАКСАФОНДАР САНЫ
150
УУС-ПЕН ЖҮКТЕМЕ БӨЛІГІ %
0,03
І.ЭАТС-200 ТЕХНИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
ЭАТС – 200 коммутация жүйкесінің уақытпен жіктелген арнамен қарастырылып (ВРК), хабар тарату жүйесі ретінде ИКМ-30-32 аппаратурасы қолданылады. Бұл коммутация жүйесінде хабар тарату ИКМ-30-32 аппаратурамен цифрлы тәсілмен жүргізіледі. ЭАТС коммутация жүйесінің басқарылуы микропроцессормен жүргізіліп, жазылған программа бойынша қызмет етіледі. ЭАТС-200 станциясының құрылымы модульдік принциппен беріліп, программамен қамтамасыз етіледі. Модульдер стандарттық сигналмен әсерлеседі. Бұл коммутация жүйесі транзитті, орталық және абоненттік концентратор ретінде қолданылады. ЭАТС-200 станциясы аз сыйымдылықты 3500 нөмерүлкен сыйымдылықты 30 мың нөмер абонентке дейін қызмет ете алады. Бұл станцияда 5,6,7 қатарлы нөмерлеу жүргізіледі. ЭАТС-200 бір типті және әртүрлі типті станциямен бірігіп жұмыс жасап, шығыс, кіріс, қалаарылық, қалалық байланыстарды ұйымдастырады. ЭАТС-200 4 негізгі функционалдық блоктан тұрады: Абоненттік линияны қосу немесе АИ сатысы
СЛ қосу
Шақыруға қызмет ету
Техникалық эксплуатация жабдығы АИ АТС-ке АИ-дың көлемімен жалғанады. АИ сатысы ГИ сатысымен көп каналды линияның көмегімен жалғанады. Мұнда цифрлы тарату аппаратурасы ИКМ-30-32 қолданылады. Абоненттік модуль 64 абоненттік линиядан тұрады. Ал модуль саны АИ сатысының сыйымдылығына байланысты болады.
СЛ –ды жалғау блогының жабдығы: СЛЦ-ның көмегімен немесе КСЛЦ-нің цифрлы жалғастыру линиясының көмегімен жалғанады. КСЛЦ-линиялық сигналды сәйкестендіреді, синхронизацияны орындайды және т.б. басқару фукцияларды орнындайды.
ГИ сатысының коммутация өрісі мен басқару қондырғысынан тұрады. Коммутациялық өріс 3232 модульді СЛ-дан тұрады. Станцияны көбейту немесе сыйымдылығын өсіру модуь санымен, қосумен жүргізіледі. Үлкен сыйымдылықты АТС-те максимал сыйымдылықты АТС-те максимал сыйымдылығы 256 ИКМ трактысы, ал аз сыйымдылықты 96 ИКМ трактысынан құрастырылады.
Техникалық эксплуатациялау блогының жабдықтары. ТЭБ-ның функциясын орныдау үшін ЭАТС станциясында ТЭ. ЭВМ-дері қолданылады. Бұл ЭВМ-ның көмегімен техникалық станцияның жағдайын бақылайды, авариялық сигналдарды өңдейді, бұзылыстарды анықтайды.
ГИ сатысының жабдықтары. АИ сатысының ЭАТС-тің аналогты абоненттік линия жалғау үшін, сөйлесу сигналын цифрлы сигналға және керісінше түрлендіру үшін және жүктеме концентраторын жалғау үшін арналған. АИ сатысы ГИ сатысымен СЛЦ арқылы жалғанған. АИ сатысының блогы (БАИ) жабдықтары 64 абоненттік линиядан, абоненттік модульден (АМ) және абоненттік модульдің басқару қондырғысы УАМ-нен тұрады.
Сонымен қатар конференц – байланыс комплектісінен (ККС) шақырушы абоненттік нөмерді автоматты анықтағыштан
(АОН) және БАИ-ді басқару қондырғысы (УБАИ) тұрады. АИ
сатысы БАИ блогымен комплектацияланады. Бір блокқа 64 абоненттік модуль жалғауға болады. Ал әрбір модуль 64 абоненттік линияда тұрады.
УБАИ блогын коммутациялық өрісінің жұмысын ККС, АОН басқару үшін арналған. УБАИ көмегімен ішкі станция сигнализация, абоненттік сигнализация арасын сәйкестендіру жүргізіледі.
2.ГИ сатысының жабдығына: КПП, КСЛЦ және КСЛА, БПМЧ, БПКН, ТС жатады. Басқару қондырғысы УБАИБ және УБАИН-нен тұрады. Жалпы каналдық блок: БЛС, М, БР, ОЗУ, ВС, ЭВМТЭ.
ІІ.ҚТЖ СТРУКТУРАЛЫҚ СХЕМАСЫ
Берілген мәліметтерге сәйкес қала желісінде келесі станцияны орнатады. АТСКУ – 3/6000 NN
АТСКУ – 2/8000 NN
АТСДШ – 4/9000 NN
АТСЭ – 5/5000 NN
АТСЭ – 7/7000 NN
АТСЭ – 210-2000 NN
Әрбір АТС кез-келген АТС-пен бір жақта жалғастыру линиясының шоғырымен жалғанып, яғни АТС бір-бірімен “Әрқайсысы - әрқайсысымен” қағидасы бойынша байланысады. Желінің нөмерленуі 6 қатарлы Қала тұрғындарының саны
100 -ден 50000-ға дейінгі аралықта адам.
Жобаланатын станцияның түрі электронды АТС-6-7000 NN сыйымдылықпен берілген.
Тұрғындар санын біле отырып, пәтерлік сектордың бөлшегін, халық шаруашылық сектордың бөлшегін біле отырып, абоненттердің структуралық құрамын анықтаймыз. Nn – Nтак
Nпәт = P пәт (1)
100%
N n – жобаланатын АТС – тің сыйымдылығы N n – N так
Nх/ш = P х/ш (2)
100%
7000 – 150
Nпәт = 65%= 4452,5 NN
100%
7000 – 150
Nх/ш = 35% = 2395,5 NN
100%
N n = Nпәт+ Nх/ш + Nтакс
N n = 4452,5+2395,5+150=7000 NN
КЕСТЕ №1
АБОНЕНТЕРДІҢ КАТЕГОРИЯСЫ
АБОНЕНТТЕР НОМЕРІНІҢСАНЫ
Сі
Ті, С
Рр
ПӘТЕРЛІК СЕКТОР
4452,5
1,2
140
0,5
ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ СЕКТОР
2395,5
2,7
90
0,5
ТАКСАФОНДЫҚ СЕКТОР
150
10
110
0,5
Сі – і категория бойынша (мұндағы пәтерлік, халық шаруашылық, таксафондық) Ч.Н.Н шақырудың орта саны. Ті –Ч.Н.Н-дегі жүктеменің ең үлкен сағаты бойынша абоненттерсөйлесуінің орта ұзақтығы. Рр – сөйлесудің аяқталуының шақырудағы бөлшегі.
Әрбір абоненттер категориясы үшін сөйлесудің ұзақтығы шақырудың ортасанының берілгендігі 1-кестеде көрсетілген. Осы берілгендерді қолдана отырып 2-кестені толтырамыз.
Халық шаруашылық абоненттер секторы үшін терудің орта ұзақтығын анықтаймыз: t х/ш= α х/ш Рр ( tco+ n tn+ ty+ tnB+Tх/ш)(3)
мұндағы α х/ш аяқталмаған сөйлесудің шақыруын ескеру коэффицентін график бойынша анықтайды.
tco – жауапты сигналының уақыты – 3секунд
tn – бір цифрын теру уақыты – 1,5 секунд
n – жүйенің нөмерленуі 5 цифр
tn – жалғастыруды ұйымдастыру уақыты – 2 секунд
tnB – шақыру сигналының уақыты – 8 секунд
α - график бойынша табылады.
t– шерудің орта ұзақтығы α х/ш = 1,23
αпәт = 1,16
αтак = 1,19
Пәтерлік сектор абоненттер үшін шерудің орта ұзақтығын анықтаймыз: tпәт = αпәт Рр ∙ ( tco + n ∙ tn+ ty+ Tпәт + tnB )
Таксафондық абоненттер үшін игерудің орта ұзақтығын анықтаймыз: tтак = αтак Рр ( tco + n ∙ tn+ ty+ Tтак + tnB )
Әрбір секторлық абоненттерден кіріске түсетін жүктемені анықтаймыз:
1
У х/ш = ; Сі Nі tі Эрл (4)
3600
У – станциясының кірісіне түсетін жүктеме
Халық шаруашылық секторлық абоненттерден кіріске түсетін жүктемені анықтаймыз. 1
У х/ш = Сх/ш N х/ш t х/ш
3600
1
У х/ш = 2,7 2395,5 77,47 = 139,3 Эрл
3600
Пәтерлік секторлық абоненттерден кіріске түсетін жүктемені анықтаймыз:
1
У пәтn= Спәт Nпәт tпәт
3600
1
У пәтn= 1,2 4452,5 93,96 = 139,3 Эрл
3600
Таксафондық абоненттерден кіріске түсетін жүктемені анықтаймыз.
1
У такс= Стакс Nтакс tтакс
3600
1
У такс= 10 150 77,64 = 32,34 Эрл
3600
Есептеудің нәтижесін 2-ші кестеге енгіземіз.
КЕСТЕ №2
АБОНЕНТТЕР КАТЕГОРИЯСЫ
Lі
ti С
Уі Эрл
ПӘТЕРЛІК СЕКТОР
1,16
93,96
139,4
ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ СЕКТОР
1.22
77,47
139,3
ТАКСОФОНДЫҚ СЕКТОР
1,19
77,64
32,34
Жобаланатын станцияның ГИ сатысынан АИ сатысына түсетін жалпы орта жүктемені формула бойынша есептейміз. У″ŋ = Ух/ш + Упәт + Утак(5)
У″ŋ = 139,3+139,4+32,34 = 311,04 Эрл
Жүктеме 3 бөліктен тұрады: Арнайы қызмет ету жүктемесі
Ішкі станцияның жүктемесі
Басқа АТС желісінің жүктемесі
Арнайы қызмет ету жүктемесі орта жүктеменің 3% - ын орындайды. У′cn = 0,03 ∙ У″ŋ (6)
У′cn = 0,03 ∙ 311,04 = 9,33 Эрл
У′ŋ = У″ŋ – У′cn (7)
У′ŋ =311,04 – 9,33 = 301,71 Эрл
Ішкі станциялық жүктемені анықтау үшін өлшем коэффицентін анықтау керек. N n
η c= ∙ 100% (8)
m
∑ Nс
γ=1
3.2 кестесі бойынша ішкі станциялық хабарлау коэффицентін анықтаймыз. η – коэффициентінің ηc – коэффициентіне тәуелділігін анықтаймыз
η c3= 16,21<=> 34,5
η c2= 21,62<=> 38,8
η c4= 24,32<=> 39,5
η c5= 13,51<=> 31,55
η c7= 18,91<=> 37,5
η c210= 5,4<=> 20,6
ГИ-дің кірісіне түсетін жүктемені есептейміз. N n
Уŋ = ∙У′ŋ (9)
N жоб
6000
Уŋ3 = ∙301,71 = 258,60 Эрл
7000
8000
Уŋ2 = ∙301,71 = 344,81 Эрл
7000
9000
Уŋ4 = ∙301,71 = 387,34 Эрл
7000
5000
Уŋ5 = ∙301,71 = 215,50 Эрл
7000
7000
Уŋ2 = ∙301,71 = 301,27 Эрл
7000
2000
Уŋ2 = ∙301,71 = 86,07 Эрл
7000
ηŋ
У′n n = ∙ Уŋ (10)
100
34,5
У′3 3 = ∙ 258,60 = 89,21 Эрл
100
38,8
У′2 2 = ∙ 344,81 = 133,78 Эрл
100
39,5
У′4 4 = ∙ 387,34 = 152,99 Эрл
100
31,55
У′5 5 = ∙ 215,50 = 67,99 Эрл
100
37,5
У′7 7 = ∙ 301,27 = 112,97 Эрл
100
20,6
У′210 210 = ∙ 86,07 = 17,73 Эрл
100
Жобаланатын АТС – тен шығатын жүктемені есептейміз. У′шығ n= Уŋ– У′n.n (11)
