«логистика жəне көлік академиясы» «Əгп жəне дт» кафедрасы
Структуралистік анықтама билікті
жүктеу/скачать 3,62 Mb. Pdf көрінісі
|
umkd
- Бұл бет үшін навигация:
- Релятивистік анықтама
- Конфликтік анықтама билікті
| Структуралистік анықтама билікті
басқарушы мен бағынушының арасындағы қатынастың ерекше түрі деп ұғады. Биліксіз адамның ұжымдық өмір сүруі мүмкін емес. Билік – ықпал ету құралдары мен ресурстарын бақылауға мүмкіндік беретін əлеуметтік мəртебелер мен рөлдердің жиынтығы. Былайша айтқанда билік адамдарға жағымды жəне жағымсыз санкциялардың көмегімен ықпал етуге мүмкіндік беретін басқару қызметтерімен айналысады. Релятивистік анықтама бойынша (француз тілінен аударғанда «relation» - қатынас) билікті – екі серіктестер арасындағы, біріншісі екіншісіне нақты ықпал ететін қатынас ретінде қарастырады. Бұл жағдайда билік оның субъектісі мен объектісінің өзара əрекеті ретінде ұсынылады, бұл кезде субъект объектіні белгілі бір құралдардың көмегімен басқарады. Конфликтік анықтама билікті дау-жанжал жағдайында игілікті бөлуді реттейтін мүмкіндік, шиеленісті шешудің құралы деп түсіндіреді. Биліктің функциялары. Саяси биліктің объектісі мен субъектісі, қайнар көздері, қорлары. Саяси биліктің өзіндік қызметтері болады. Оған жататындар: қоғамның саяси жүйесін қалыптастыру; оның саяси өмірін ұйымдастыру (ол мемлекет пен қоғам, таптар мен топтар, ассоциациялар, саяси институттар, мемлекеттік басқару органдары мен аппараттары, партиялар, азаматтар жəне т.б. арасындағы қатынастарды қамтиды); əр түрлі деңгейдегі қоғам мен мемлекеттің істерін басқару; өкімет органдары, саяси емес процестерге басшылық ету; саяси жəне басқа да қатынастарды бақылау жəне түптеп келгенде, белгілі бір қоғамға сəйкес басқарудың түрін, саяси тəртіпті жəне мемлекеттік құрылысты, ашық жəне жабық қоғамды құру, қоғамдық тəртіп пен тұрақтылықты қорғау; дау-дамай, шиеленістерді ашып, оларға шек қою жəне дер кезінде шешу; қоғамдық келісімге, мəмілеге келу жəне т.б. 6 Саясаттануда кез келген мəселенің объектісі мен субъектісі болатыны белгілі. Сол сияқты саяси биліктің тікелей объектісі мен субъектісі болады. Субъект (актор) – биліктің белсенді жетекші принциптерін бейнелейді. Ол жеке адам, ұйымдар, адамдардың бірлестігі, мысалы халық, тіпті əлемдік қауымдастық, БҰҰ сияқты ұйымдар болуы мүмкін. Ал объект – субъектінің іс-əрекеті бағытталған нысан. Яғни, өзарабайланысқа негізделген субъект пен объект ұғымы үнемі қатар жүреді. Саяси билік бар жерде теңсіздік бар. Саяси биліктің негізгі саяси институты: мемлекет болып табылады. Мұнда біреулер билік етуге құқыты да, екіншілері оларға бағынуға міндетті. Бұл теңсіздік неден туады?Ол үшін саяси биліктің қарамағында теңсіздікті қамтамасыз ететін əдіс-құралдары бар. Оған жататындар: Экономикалық қор. Қандай саяси билік болмасын оған қаржы-қаражат керек. Ұлттық валюта, алтын қор, материалдық құндылықтар, пайдалы қазба байлықтары жəне т.б. кіреді. АҚШтың Конституциясында кез келген АҚШ азаматы Президент бола алады деп көрсетілген. Бір тарихтағы президенттердің бірде-бірі кедей отбасынан шықпаған. Əлеуметтік əдіс-құралдар. Үстемдік етіп отырған билік өзін қолдайтын, оның одан əрі өмір сүруіне мүдделі адамдар іздейді. Ондай рөлді ең алдымен оның мəртебелі, абыройлы, жалақысы мол қызметтерді атқаратын, көптеген жеңілдіктермен пайдаланатын қызметкерлері орындайды. Оларға көптеген рөлдер мен статустар беріледі. Күш жұмсау құралдары. Олар мемлекетті қорғайды, ішкі тəртіпті сақтайды, саяси билікті құлатуға əрекет етушілерге мүмкіндік бермейді. Оған жататындар: əскер, полиция, қауіпсіздік органдары, түрме жəне т,б, Ақпарат құралдары. Қоғамдық пікір тудырып, саяси өмірге ықпал ету жағынан оны төртінші билік деп те атайды. Кейбір саяси қайраткерлер кім теледидарды бақыласа, сол бүкіл əлемді бақылай алады деп санайды. ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры деп тегін айтылмаған. Демографиялық ресурстар – биліктің ерекше ресурсы – адамның өзі болып табылады. Адамдар – бұл жан-жақты, көп функционалды, басқа қорларды өндірушілер, жасаушылар. Адам – материалдық байлықты (экономикалық ресурстарды) жасаушы, солдат жəне партия мүшесі (саяси-күштік ресурстар), білім мен ақпараттың иесі жəне таратушылары (мəдени-ақпараттық ресрустар) жəне т.б. Сонымен қатар адам – биліктің ресурсы ғана емес, ол оның субъектісі мен объектісі де болып есептеледі. жүктеу/скачать 3,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|