Ұлттық экономика жүйе ретінде ұлттық экономиканың құрылымы “В. Леонтьев көзқарасы бойынша: «Ұлттық экономика – бір-бірімен өзара байланысқан көптеген әр түрлі қызметтер түрінен тұратын, өзін-өзі реттейтін жүйе»
ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ Ұлттық экономиканың құрылымы “В.Леонтьев көзқарасы бойынша: «Ұлттық экономика – бір-бірімен өзара байланысқан көптеген әр түрлі қызметтер түрінен тұратын, өзін-өзі реттейтін жүйе».”[1] “Ұлттық экономиканың құрылымы – бұл оның құрамдас бөліктерінің арасындағы тұрақты сандық қатынастар. Классификациялау критерийіне байланысты келесідей құрылымдарды бөліп көрсетеді:
— ұдайы өндіріс құрылымы – ұлттық экономиканың біртектес экономикалық субъектілер топтарына бөлу (фирмалар, үй шаруашылықтары, мемлекет);
— әлеуметтік құрылымы – бұл құрылымның негізінде меншік қатынастары, еңбек түрлері және т.б жатады;
— салалық құрылым – ұқсас әлеуметтік-экономикалық қызметтер орындайтын біртектес шаруашылық бірліктерінің жиынтығымен сипатталады;
— территориялық құрылым – ұлттық экономиканы экономикалық аймақтарға бөлу;
— сыртқы сауда құрылымы – экспорт пен импорттағы тауарлар топтарының ара қатынасымен анықталады;
ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ Ұлттық экономиканың құрылымы “В.Леонтьев көзқарасы бойынша: «Ұлттық экономика – бір-бірімен өзара байланысқан көптеген әр түрлі қызметтер түрінен тұратын, өзін-өзі реттейтін жүйе».”[1] “Ұлттық экономиканың құрылымы – бұл оның құрамдас бөліктерінің арасындағы тұрақты сандық қатынастар. Классификациялау критерийіне байланысты келесідей құрылымдарды бөліп көрсетеді:
— ұдайы өндіріс құрылымы – ұлттық экономиканың біртектес экономикалық субъектілер топтарына бөлу (фирмалар, үй шаруашылықтары, мемлекет);
— әлеуметтік құрылымы – бұл құрылымның негізінде меншік қатынастары, еңбек түрлері және т.б жатады;
— салалық құрылым – ұқсас әлеуметтік-экономикалық қызметтер орындайтын біртектес шаруашылық бірліктерінің жиынтығымен сипатталады;
— территориялық құрылым – ұлттық экономиканы экономикалық аймақтарға бөлу;
— сыртқы сауда құрылымы – экспорт пен импорттағы тауарлар топтарының ара қатынасымен анықталады;
инфрақұрылым – өндіріске қызметтер көрсететін салалар. Ұлттық экономика құрылымын қарастыруда қоғамдық өндіріс құрылымы (ҚӨҚ) түсінігін анықтаудан бастаған жөн.ҚӨҚ деп отырғанымыз,сол мерзімде экономикада әр қилы факторлар ықпалымен,қоғамдық еңбек бөлінісі мен қоғамдық ұдайы өндіріс тепе-теңдігін сипаттайтын салалардың арақатынасы. Қоғамдық ұдайы өндірістің пропорциялары өндірістің әр қилы элементтері мен бөліктерінің қалыптасқан арақатынасы және ұдайы өндірістік процестің жеке фазаларының,факторларының,салаларының т.б. арасындағы өзара байланыс пен өзара тәуелділікті сипаттайды.[2]
Қоғамдық ұдайы өндіріс пропорцияларының құрылуы объективті экономикалық заңдар ықпалымен қалыптасатын күрделі әрі қайшылықты экономикалық процесс.Оны орнату, ұстау,өзгерту шаруашылық тетігінің тиімді қызмет етуіне әсерлі ықпал етеді және өз кезегінде сол елдің әлеуметтік-экономикалық хал-ахуалына,өндіргіш күштерінің даму дәрежесіне,ғылыми-техникалық прогресс қарқыны мен ауқымына тәуелді.
Экономикалық процестердің арасындағы байланыс белгісі бір сандық пропорциялар арқылы көрсетуге қарай былайша бөлінеді:
ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ Ұлттық экономиканың құрылымы “В.Леонтьев көзқарасы бойынша: «Ұлттық экономика – бір-бірімен өзара байланысқан көптеген әр түрлі қызметтер түрінен тұратын, өзін-өзі реттейтін жүйе».”[1] “Ұлттық экономиканың құрылымы – бұл оның құрамдас бөліктерінің арасындағы тұрақты сандық қатынастар. Классификациялау критерийіне байланысты келесідей құрылымдарды бөліп көрсетеді:
— ұдайы өндіріс құрылымы – ұлттық экономиканың біртектес экономикалық субъектілер топтарына бөлу (фирмалар, үй шаруашылықтары, мемлекет);
— әлеуметтік құрылымы – бұл құрылымның негізінде меншік қатынастары, еңбек түрлері және т.б жатады;
— салалық құрылым – ұқсас әлеуметтік-экономикалық қызметтер орындайтын біртектес шаруашылық бірліктерінің жиынтығымен сипатталады;
— территориялық құрылым – ұлттық экономиканы экономикалық аймақтарға бөлу;
— сыртқы сауда құрылымы – экспорт пен импорттағы тауарлар топтарының ара қатынасымен анықталады;
инфрақұрылым – өндіріске қызметтер көрсететін салалар. Ұлттық экономика құрылымын қарастыруда қоғамдық өндіріс құрылымы (ҚӨҚ) түсінігін анықтаудан бастаған жөн.ҚӨҚ деп отырғанымыз,сол мерзімде экономикада әр қилы факторлар ықпалымен,қоғамдық еңбек бөлінісі мен қоғамдық ұдайы өндіріс тепе-теңдігін сипаттайтын салалардың арақатынасы. Қоғамдық ұдайы өндірістің пропорциялары өндірістің әр қилы элементтері мен бөліктерінің қалыптасқан арақатынасы және ұдайы өндірістік процестің жеке фазаларының,факторларының,салаларының т.б. арасындағы өзара байланыс пен өзара тәуелділікті сипаттайды.[2]
Қоғамдық ұдайы өндіріс пропорцияларының құрылуы объективті экономикалық заңдар ықпалымен қалыптасатын күрделі әрі қайшылықты экономикалық процесс.Оны орнату, ұстау,өзгерту шаруашылық тетігінің тиімді қызмет етуіне әсерлі ықпал етеді және өз кезегінде сол елдің әлеуметтік-экономикалық хал-ахуалына,өндіргіш күштерінің даму дәрежесіне,ғылыми-техникалық прогресс қарқыны мен ауқымына тәуелді.
Экономикалық процестердің арасындағы байланыс белгісі бір сандық пропорциялар арқылы көрсетуге қарай былайша бөлінеді: