ИРАН ИРАН  ХАЛЫЋ  ПАРТИЯСЫНЫЃ  (ТУДЭ)

118
ТЉРКИЯ
БАЯР — МЕНДЕРЕС ТОБЫНЫЃ СЫРТЋЫ САЯСАТЫ ТУРАЛЫ
(Н. С. Хрущевтыѓ   КСРО   Жоѕарѕы   Кеѓесiнiѓ   сессиясында
сйлеген    сзiнен)
31  желтоћсан,  1959  жыл.
...Бiздiѓ  оѓтљстiктегi  к"ршiмiз  болып  табылатын
Тљркия  НАТО-ныѓ да, СЕНТО-ныѓ да  мљшесi, тек ќзiрше
СЕАТО-ѕа  кiрiп  љлгерген  жоћ,  мљмкiн  алыссынѕан  шыѕар.
...Сондыћтан  да,  менiѓ  ойымша,  егер  Тљркияныѓ  билеушi
топтарына  белгiлi  бiр  соманы  уќде  етсе,  олар  СЕАТО-ѕа
да, тiптi ћандай  “АТО” болсын ћуана-ћуана кiретiнi даусыз...
Бiз  екi  ел  арасындаѕы  ћарым-ћатынастар  шын  мќнi-
сiнде  тату-тќттiлiк  пен  ынтымаћтастыћ  негiзiнде  ћџрыл-
ѕанын  ћолдаймыз.  Екi  ел  арасындаѕы  мџндай  ћатынастар
Тљркияныѓ сыртћы саясатын Кемал Ататљрiк сияћты
аса  к"рнектi ћайраткер жљргiзiп тџрѕан шаћтарда болѕан
едi.
Хрестоматия  по  новейшей  истории.
Документы  и  материалы.  М.,  1961.
Т. 3.  С. 681.
Н. С. ХРУЩЕВТЫЃ  ДЖЕМАЛЬ  ГЮРСЕЛЬГЕ
ЖОЛДАУЫНАН
28  маусым,  1960  жыл.
Жаѓа  љкiметтiѓ  екi  ел  арасындаѕы  достыћ,  тiптi  туыс-
ћандыћ  ћатынастыѓ  негiзiн  салушы,  Тљрiк  Республика-
сыныѓ  iргесiн  ћалаушы  жќне  Тљркияныѓ  тќуелсiздiгi
љшiн  кљрескер  Кемал  Ататљрiк  саясатыныѓ  принциптерiн
одан  ќрi  жалѕастыра  бередi  деген  мќлiмдемесi  Мќскеуде
аса  ћанаѕаттанѕандыћ  сезiммен  ћабылданѕандыѕын  таѕы
да  атап    "тудi  ћажет  деп  санаймын.
Хрестоматия  по  новейшей  истории.
Документы  и  материалы.  М.,  1961.
Т. 3.   С. 661—682.

119
ДЖЕМАЛЬ ГЮРСЕЛЬДIЃ Н. С. ХРУЩЕВЋА ЖОЛДАУЫНАН
(Љзiндi)
8  шiлде,  1960  жыл.
Т"раѕа  мырза...
Мен басћарып отырѕан љкiмет осы жылдыѓ мамыр айы-
ныѓ 27-сiнде  басталѕан  џлттыћ  реформалар  љшiн  ћозѕа-
лыстыѓ  нќтижесiнде  ћџрылѕан  болатын.  Бџл  ћозѕалыс
"зiнiѓ  еѓ  алѕашћы  мќлiмдемелерiне  сќйкес  Тљркия  "зiнiѓ
халыћаралыћ  мiндеттемелерiне,  оныѓ  iшiнде,  "зiнiѓ  НАТО
жќне  СЕНТО  сияћты  одаћтарѕа  ћатысты  мiндеттемелерiне
адал  болып  ћала  бередi  деп  ашыћтан-ашыћ  жариялады.
Тљркия  мљше  болып  кiрген  одаћтар  тек  ћана  ћорѕаныс
љшiн  ћџрылѕан  жќне  болуы  мљмкiн  басћыншылыћ ќрекет-
тен  басћа  ешћандай  елге  ћарсы  баѕытталмаѕан.
Хрестоматия  по  новейшей  истории.
Документы  и  материалы.  М.,  1961.
Т. 3.  С. 602, 603.
АЗИЯДАЅЫ  АРАБ   ЕЛДЕРI
ИЕРУСАЛИМ  ТАЅДЫРЫ
1. БЏЏ  Бас  Ассамблеясыныѓ  Палестинаны  блу
туралы   № 181-ћаулысынан
29  ћараша,  1947  жыл.
— Иерусалим  БЏЏ  ћамћорлыћ  кеѓесiнiѓ  ћарауындаѕы
бiртџтас  жќне  жеке  ќкiмшiлiк  б"лiк деп есептелсiн.
— Иерусалим ћаласы џлтына ћарамастан барлыћ ересек
халћы  сайлайтын  заѓ  шыѕарушы  кеѓесi  бар  ћарусыздан-
дырылѕан  арнайы  халыћаралыћ  режiм  деп  жарияланады.
— Иерусалимнiѓ халыћаралыћ статусына БЏЏ Бас
Ассамблеясыныѓ келiсiмiнсiз ешћандай "згерiс енгiзуге
болмайды.
2.  БЏЏ  Бас  Ассамблеясыныѓ  № 194-ћаулысынан
11  ћыркљйек,  1948  жыл.
Иерусалимнiѓ  халыћаралыћ  статусыныѓ  принциптерi
толыћ  саћталады.

120
Бџл  ћарар  арабтардыѓ  Иерусалиммен  соѕысы  жќне  Израильдiѓ
Палестина араб мемлекетiне берiлген жердiѓ едќуiр б'лiгiн жќне
Иерусалим ћаласыныѓ батыс б'лiгiн басып алѕанда ћабылданѕан
болатын.  Шыѕыс  Иерусалим  Иорданияныѓ  ћарамаѕында  ћалды.
Ћаланыѓ бџлайша б'лiнуi 1949 жылы 3 сќуiрде екi ел арасында  жасал-
ѕан  уаћытша  бiтiм де  растайды.
1950 жылдыѓ  23  ћаѓтарында  кнессет  (парламент)  Иерусалимдi
Израиль  мемлекетiнiѓ  астанасы  деп  жариялады.  1967 жылѕы  соѕыс
кезiнде  Израиль  Шыѕыс  Иерусалимдi  ћосып  алатынын  мќлiмдедi.
1980  жылдыѓ  30  шiлдесiнде  Израиль  кнессетi  арнайы  заѓ  ћабылдап,
бљкiл  Иерусалимдi  Израильдiѓ  мќѓгi  жќне  б'лiнбес  астанасы деп
жариялады.
Ћауiпсiздiк  кеѓесi  мен  БЏЏ  Бас  Ассамблеясы  Израильдiѓ  бџл
акцияларыныѓ  заѓдылыѕын  танудан  бас  тартты,  оларды  халыћара-
лыћ  ћџћыћты  бџзушылыћ  деп  жариялады.
Израиль БЏЏ мен дљниежљзiнiѓ  к'птеген  мемлекеттерiнiѓ  пiкiрiн
елемедi,  ћалада  еврей  кварталдарын  кеѓейтiп,  еврейлердiѓ  санын
к'бейттi,  керiсiнше  араб  халћыныѓ  саны  азайды.
Палестинаны азат ету џйымы Шыѕыс Иерусалимдi Иордан 'зенi-
нiѓ Батыс жаѕалауы мен Газа секторында ћџрылатын дербес  Палестина
мемлекетiнiѓ астанасы деп жариялауды талап еттi.
ЋАЗIРГI  КАИРДIЃ  MТКЕНIНЕН
Ќмiр  Бейбарыс  1260  жылы  Египеттiѓ  сџлтаны  болып,
елдi 17 жыл  2  ай  жќне 12 кљн  биледi. Бала  кезiнде  Дамас-
кiде  800  динарѕа  ћџлдыћћа  сатылѕан  болатын.  Шашы
сарѕыш,  к"зi  к"к,  бiр  к"зiн  аћ  басћан.  Дауысы  "те  зор
болѕан.  Сирияда  моѓѕолдарды  екi  мќрте  талћандаѕан.
К"птеген  каналдарды,  кеме  жасайтын  верфьтердi  ћайта
салдырѕан.  Ќскердi  ћайта  ћџрѕан.  Барлыћ  iшiмдiк  орын-
дары мен жез"кшелер љйлерiн жаптырѕан.  Ќдiлдiк  Сарайын
салдырып,  онда  ќрбiр  жексенбi  жќне  жџмада  арыз-
данушыларды  тыѓдаѕан,  шетел  елшiлерiн  ћабылдаѕан.
1264  жылы  ќйелдерге  шалма  киюге  тыйым  салѕан.
Захирия  медресесi  мен  "зiнiѓ  атындаѕы  мешiттi  салдырѕан.
Мешiттiѓ  т"рт бџрышты аумаѕы (т"рт  жаѕы да 100 м ша-
масында) биiктiгi  11 м мыћты ћабырѕалармен  ћоршалѕан.
1279  жылы  билiк  басына  Калаун  ќулетi  келдi.  Калаун
да ћыпшаћ даласынан  шыћћан, сџлтан ас-Салих 1000  ди-
нарѕа сатып  алѕан  ћџл  болатын.  Кеѓ  иыћты,  алып  денелi
наѕыз  батырдыѓ  "зi  болѕан.  Ћыпшаћ  тiлiнде  с"йлеген.
1284—1285 жж. Каирде кесененi, аурухананы жќне
медресенi  бiрiктiретiн  кешен  салдырѕан.  Ћазiр  оныѓ  тек

121
ћираѕан орны ѕана жатыр. Медресе мен кесене аса ерекше
ѕимараттар деп саналады, оларѕа туристер к"п келедi.
ПАЛЕСТИНА  МЕН  ИЕРУСАЛИМ  ТУРАЛЫ
Палестина  1516  жылдан  Осман  империясыныѓ  ћџра-
мында болып, 1918  жылы  Палестина  Англияныѓ баћы-
лауына  к"штi.  1947  жылы  29 ћарашада БЏЏ  Бас  Ассам-
блеясы  Палестинаны  екi  мемлекетке  б"лу  ж"нiнде  ћарар
ћабылдады.  Аумаѕыныѓ  44
%-ы  (11,1 мыѓ  шаршы  шаћы-
рым) арабтарѕа, 56
% (14,1 мыѓ шаршы шаћырым) —
Израиль  мемлекетiне  берiлуге  тиiс  болды.  Иудей,  хрис-
тиан жќне мџсылман дiндерiнiѓ ћасиеттi орындарын ћор-
ѕау маћсатында Иерусалим ћаласы ерекше халыћаралыћ
режiмi  бар тќуелсiз ќкiмшiлiк бiрлiк болып ћалуѕа тиiстi
едi.
Араб елдерiнiѓ 1948—1949 жылдардаѕы Израильге
ћарсы соѕысы арабтардыѓ жеѓiлiсiмен жќне Палестина араб
мемлекетiне тиiстi жердi б"лiнуiмен аяћталды. Израиль
6,7 мыѓ шаршы шаћырымды жќне Иерусалимнiѓ батыс  б"лi-
гiн, Иордания — Иордан  "зенiнiѓ  батыс  жаѕалауын, Еги-
пет — Жерорта теѓiзi бойындаѕы Газа ауданын басып  алды.
1950 жылы Израиль БЏЏ ћарарын бџзып, батыс Иеруса-
лимдi  "зiнiѓ  астанасы  деп  жариялады.
1967 жылѕы  6  кљндiк соѕыс  барысында Израиль  Иордан
"зенiнiѓ  батыс  жаѕалауын,  Газа  мен  Шыѕыс  Иерусалимдi
басып алды. 90-жылдарда Израиль мен Палестинаны  азат
ету џйымы арасында келiсс"здер басталды. ПАЏ Палестина
мемлекетiн  ћџруды  жќне  Шыѕыс  Иерусалимдi  ћайтаруды
талап етедi. Иерусалим таѕдыры Палестина — Израиль
арасындаѕы бiтiмге кедергi болды. 2000 жылдыѓ 25  ћыр-
кљйегiнде  Израиль  Шыѕыс  Иерусалимдегi  Ѕибадат  тауын
(онда  Сыѓсу  ћорѕаны  мен  мџсылмандардыѓ  басты киелi
орындары — Аль-Аћса  жќне  Омар  мешiттерi  орналасћан)
БЏЏ Ћауiпсiздiк кеѓесiнiѓ ћарауына беруге џсыныс жасады.
ТАЯУ  ШЫЅЫСТАЅЫ  ЖАЅДАЙЅА  БАЙЛАНЫСТЫ
КСРО  ЉКIМЕТIНIЃ  МЌЛIМДЕМЕСI
5  шiлде,  1967  жыл.
Бљгiн,  1967  жылдыѓ  5  шiлдесi  кљнi,  Израиль  Бiрiккен
Араб  Республикасына  ћарсы  соѕыс  ћимылдарын  бастады,
с"йтiп  басћыншылыћ  жасады.

122
Израиль  љкiметi  к"ршi  араб  мемлекетiне  ћарсы  бас-
ћыншылыћ  жасап,  БЏЏ  Жарѕысын,  халыћаралыћ  ћџћыћ-
тыѓ  ћарапайым  нормаларын  бџзды.  Кеѓес  Одаѕы  "зiнiѓ
БАР,  Сирия,  Ирак,  Алжир,  Иордания  жќне  басћа  араб
елдерiнiѓ  халыћтарын  батыл  ћолдайтындыѕын  мќлiмдедi.
СССР и страны Африки (1963—1970 гг.).
Документы и материалы. М., 1982. Т. 2.
С. 37-38.
КСРО  МЕН  ИРАК  РЕСПУБЛИКАСЫ  АРАСЫНДАЅЫ
ДОСТЫЋ ПЕН ЫНТЫМАЋТАСТЫЋ ТУРАЛЫ КЕЛIСIМ
1972 жыл.
КСРО  мен  Ирак  республикасы...  империализмге,  отар-
шылдыћћа...  жќне  реакцияѕа  ћарсы  жќне  халыћтардыѓ
тќуелсiздiгi  мен  ќлеуметтiк  даму  љшiн  кљрес  идеяларымен
жiгерленiп осы  келiсiмдi  жасады жќне мына т"мендегiлерге
келiстi.
1-бап. ...Келiсушi жаћтар екi жаћ жќне олардыѓ халћы
арасында  мызѕымас  достыћ  ћатынасы  "рiстеп,  жан-жаћты
ынтымаћтастыћ  дами  беретiндiгiн  мќлiмдейдi...
9-бап.  ...Келiсушi  Жаћтар  екi  елдiѓ  ћауiпсiздiгi  маћса-
тында  олардыѓ  ћорѕаныс  ћабiлетiн  одан  ќрi  бекiте  беру
ж"нiндегi  ынтымаћтастыћты  одан  ќрi  дамыта  бердi.
Сборник  действующих  договоров,
соглашений,  конвенций,  заключенных
СССР  с  иностранными  государствами.
Выпуск  XXVIII.  М.,  1974.  С. 24—26.
Республика    президентiнiѓ  мiндетiн  атћарушы  ретiнде
мен мынаны мќлiмдемекшiмiн: бiз елде Кеѓес ќскери  ћыз-
меткерлерiн  ћалдыруды  "тiнемiз.  Бiздiѓ  халћымыздыѓ,
ћарулы кљштерiмiздiѓ, Араб социалистiк одаѕы мен љкiмет
басшылыѕыныѓ тiлегi мен еркiнiѓ негiзiнде мен тiптi осы
ћызметкерлердiѓ  санын  к"бейтудi  "тiнбекшiмiн.
А. Садат. Октябрь, 1970. // Правда.
1977, 19 октября.
КЕЃЕС  ЉКIМЕТIНIЃ  ТАЯУ  ШЫЅЫСТАЅЫ  ЖАЅДАЙ
ТУРАЛЫ  МЌЛIМДЕМЕСI
Таяу  Шыѕыста  саяси  реттеудiѓ  жоћтыѕынан  таѕы  да
соѕыс  ћимылдары  бџрћ  ете  тљстi...

123
Соѓѕы бiрнеше жылдыѓ  iшiнде  Израиль...  "зiнiѓ  аћылѕа
ћонымсыз  басћыншылыћ  ќрекеттерiмен  Таяу  Шыѕыстаѕы
жаѕдайды  шиеленiстiре  тљсуде.
...Соѓѕы  кљндерi  Израиль  Сириямен  жќне  Египетпен
оћ  атуды  тоћтату  шебiнде  ќжептќуiр  ћарулы  кљштерiн
топтастырып,  резервистерiн  ќскерге  шаћырып,  жаѕдайды
шиеленiстiрiп,  аћырында  соѕыс  ћимылдарын  бастады.
...Кеѓес Одаѕы араб мемлекеттерiнiѓ 1967 жылы Израиль
басып алѕан барлыћ араб аумаћтарын босату ж"нiндегi  араб
елдерiнiѓ заѓды талаптарын батыл тљрде ћолдайды.
Правда. 1973,  8 октября.
Бџл  соѕыста  (ћазан  1973  ж.)  бiздiѓ  ћару-жараѕымыз
100
%  кеѓестiкi  болды.  Бiз  Кеѓес  Одаѕыныѓ  бiз  љшiн
шайћасћа  дейiн  жќне  шайћастан  кейiн  не  iстегенiн  џмыта
алмаймыз.  Ћазан  соѕысына  дейiн  Кеѓес  Одаѕы  араб  мемле-
кеттерiн  ћаруландырды,  мџнсыз  олар  "з  ћџћыћтары  љшiн
кљресе  алмаѕан  болар  едi.
Начальник  генштаба  АРЕ  генерал
С. Шазли. / Примаков Е.М.  История
одного  сговора. М.,  1985.  С. 37.
ЕГИПЕТТIЃ  ИЗРАИЛЬМЕН  СОЅЫС  БАРЫСЫНДАЅЫ
ШЫЅЫНДАРЫ
100  мыѓ  солдаттар  мен  офицерлер.
100  млрд  египет  фунт  стерлингi.
1973—1979  жылдар  арасында  араб  мемлекеттерiнiѓ
Египетке  к"мегi  17  млрд   доллар  болды.
ПАЛЕСТИНА АРАБТАРЫНЫЃ САНЫ (1982 жыл)
Израильде
— 600 мыѓ адам.
1967 жылы Израиль басып алѕан
батыс жерлерiнде:
Иордан "зенiнiѓ жаѕалауында
— 800 мыѓ адам.
Газа ауданында
— 455 мыѓ адам.
Иорданияда
— 1  млн астам адам.
Ливанда
— 400 мыѓ адам.
Сирияда
— 250 мыѓ адам.
Парсы шыѕанаѕы елдерiнде
— 300 мыѓнан астам адам.
Иракта
— 20  мыѓ адам.
Ливияда
— 20  мыѓ адам.
Из  сообщения  заруб.  печати.  /  ТАСС.
1982. №45.

124
Г.КИССИНДЖЕРДIЃ  1973  ЖЫЛЫ  ЖЕЛТОЋСАНДА
А. САДАТПЕН  БОЛЅАН  ЌЃГIМЕСI  ТУРАЛЫ
Арабтардыѓ есеѓгiреткен шабуылынан (ћазан, 1973
жыл. — К.Ћ.)  кейiн  Израиль  "зiн  сал  басћандай  сезiндi.
Израиль  премьер-министрi  Голда  Меирдiѓ  сыртћы
тљрiнде, жљрiс-тџрысы  мен  мiнез-ћџлћында  да  елеулi  "зге-
рiстер  болды.  Ол осыдан  бiрнеше  ай  бџрын  сенiмдi  тљрде,
тiптi  маћтана  Никсонѕа: “Бiздiѓ  жаѕдайымыз  еш  уаћытта
осы  ћазiргiдей  жаћсы  болѕан  емес”, —  деп  мќлiмдеген
лидерге  мљлдем  џћсамайды.
Kissinger H. Years of Upheaval. Boston —
Toronto  1982.  P. 576.....
АРАБ  ЕЛДЕРIНДЕГI  МЏНАЙ  MНДIРУ
 (млн  т  есебiмен)
Елдер
1963 ж.
1964 ж.
1965 ж.
1979 ж.
1995 ж.
Кувейт
97,2
106,4
108,7
9 2
Сауд Арабиясы
81,04
85,72
100,95
5,400
Ирак
56,7
61,52
64,36
175
БАР  (Египет)
5,3
6,3
6,4
4 6
Бахрейн
2,1
2,4
2,8
Катар
9,1
10,1
10,9
2 0
Ливия
23,2
41,5
58,5
Алжир
25,0
26,4
26,0
3 5
Марокко
0,15
0,15
0,1
Арабоглы Э.Г. Экономические связи
Объединенной  Арабской  Республики
с арабскими странами. М., 1967. С. 63;
Страны  мира.  Спр—к. М., 1997.
КСРО  МЕН  СИРИЯ  АРАБ  РЕСПУБЛИКАСЫ  АРАСЫНДАЅЫ
ДОСТЫЋ  ПЕН  ЫНТЫМАЋТАСТЫЋ  ЖMНIНДЕГI  КЕЛIСIМ
8  ћазан,  1980  жыл.
10-бап.  ... Келiсушi  жаћтар  "здерiнiѓ  ћорѕаныс  ћабi-
летiн  ныѕайту  маћсатымен  "зара  бџрын  жасасћан  келiсiм-
дер негiзiнде ќскери саладаѕы ынтымаћтастыћтарын дамы-
туды жалѕастыра бередi.
Сборник  международных  договоров
СССР.  Выпуск  ХХХVI.  М.,  1982.
С. 27—30.

125
КСРО  ЉКIМЕТIНIЃ  ИЗРАИЛЬДIЃ  ЛИВАНЅА  ЋАРСЫ
БАСЋЫНШЫЛЫЅЫ  ТУРАЛЫ  МЌЛIМДЕМЕСI
20  ћыркљйек,  1982  жыл.
Израиль  масћара  ћылмыс  жасады.  Палестина  жасаћ-
тары  Батыс  Бейруттан  кеткеннен  кейiн  Израиль  ќскерлерi
опасыздыћпен  ћалаѕа  басып  кiрiп,  палестиналыћ  жќне
ливандыћ  бейбiт  халыћты  ћанды  ћырѕынѕа  џшыратты.
Бейруттаѕы  ћанды  ћырѕын  Екiншi  дљниежљзiлiк  соѕыс
кезiнде  Бабий  Ярдаѕы  бейбiт  адамдарды  жаппай  ћырѕынѕа
џшыратумен  бiр  сипатта.
Бџл  жантљршiгерлiк  ћылмыс  љшiн,  еѓ  алдымен,  жауап-
кер  Израильдiѓ  билеушi  топтары.  Олар  жалѕыз  емес.
Бџл  жауапкершiлiктi  басћыншыныѓ  ћолына  ћару  џстат-
ћан  жќне  оларды  осы  iске  айдап  салѕандар  да  тартуы
тиiс.  Егер  Вашингтонныѓ  ћолдауы  болмаса,  Израиль
мџндай  хайуандыћћа  бара  алмас  едi.
...Басћыншылар  жасаѕан  зџлымдыћты  тек  Палестина
халћы емес, басћа да халыћтар џмытпайды жќне кешiрмейдi.
...Ћылмыстылар  ќдiл  жазадан  ћашып  ћџтыла  алмайды.
Израиль сияћты БЏЏ принциптерiн ќрдайым бџзып
отыратын  мемлекет  бџл џйым ћатарында  ћашанѕы  ћала
бермекшi  деген  заѓды  сџраћ  туады.
Правда. 1982,  20  сентября.
ЛИВАНДАЅЫ  ЖАЅДАЙЅА  БАЙЛАНЫСТЫ
ТАСС  МЌЛIМДЕМЕСI
1 ћыркљйек, 1983 жыл.
Ливанда  жќне  оныѓ  астанасы  Бейрутта  американдыћ-
тардыѓ  ќскери  кљштердi  ћолдану  арћылы  Ливанныѓ
iшкi  iстерiне  араласуыныѓ  нќтижесiнде  жаѕдай  таѕы  да
шиеленiсе  тљстi.  Израиль  басћыншылыѕыныѓ  арћасында
Ливанѕа  кљштеп  танылѕан  АЋШ-тыѓ  ќскери  б"лiмшелерi
артиллерия жќне тiкџшаћтар ћолданып, елдiѓ мџсылмандар
тџратын аудандарына соѕыс соћћысын бердi. АЋШ  Ливанѕа
"з  ќскерлерiн кiргiзе отырып, ол ќскерлер мџнда бiр  айдан
артыћ  болмайды  деп  мќлiмдеген  болатын.  Содан  берi  бiр
жылдай уаћыт "тсе де, Америка ќскерлерi Бейрутта  ћалып
отыр жќне олардыѓ саны кљн сайын артуда.
Правда.  1983,  1  сентября.

126
АФРИКА  ЕЛДЕРI
ОЃТЉСТIК АФРИКА РЕСПУБЛИКАСЫ
БОСТАНДЫЋ  ХАРТИЯСЫ
Оѓтљстiк   Африка   халыћтарыныѓ   1955   жылдыѓ   маусым
айындаѕы    конгресiнiѓ    ћџжаттарынан
...Оѓтљстiк  Африка — осында  тџратындардыѓ  барлы-
ѕыныѓ  —  аћтардыѓ,  ћаралардыѓ  отаны.  Ќдiлетсiздiк  пен
теѓсiздiкке  сљйенген  љкiмет  бiздiѓ  халћымызды  жерге,
бостандыћћа  жќне  бейбiтшiлiкке  деген  ежелгi  ћџћыћта-
рынан  ажыратты.
...Бiр-бiрiмiзге  ћажымай-талмай  демократиялыћ  "зге-
рiстердi iске асырѕанша бiрге кљресе беремiз деп ант етемiз.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1945—1965 гг.). Документы и  мате-
риалы.  М.,  1961.  Т. 2.  С. 758.
АНГОЛА
КСРО  ЉКIМЕТIНIЃ  АНГОЛАДАЅЫ  ЖАЅДАЙ ТУРАЛЫ
МЌЛIМДЕМЕСI
26  мамыр,  1961  жыл.
...5зiнiѓ  жџрт  таныѕан  ћџћыћтарын  ћорѕау  љшiн
к"терiлген  Ангола  халћына  ћарсы  Португалия  бомбалау-
шы-џшаћтар,  бронды техника,  жаяу  ќскер,  арнайы  пара-
шюттi  топтарын  жџмсап,  ћалалар  мен  деревняларды
тљбiрiне  дейiн  "ртеп,  айналасын  ћырып-жойып,  ћиратуда.
Ангола халћына ћарсы ћанды ћырѕынѕа Португалия  армия-
сымен  бiрге  португалдыћ  отаршы-плантаторлар да  ћаты-
суда.  “Бiз  ол  хайуандардыѓ  отыз  мыѓын  "лтiрдiк”,  —
деп  мќлiмдедi  жаћында  Португалия  офицерi  американдыћ
“Тайм”  журналыныѓ  тiлшiсiне. — Мљмкiн  олардыѓ  бљлiкке
араласушыларыныѓ  саны  100  мыѓ  болар.  Бiздiѓ  ойымыз
мамырдыѓ  соѓында  жаѓбыр  тоћтаѕан  кезге  дейiн  олардыѓ
бќрiн  "лтiру”.
СССР и страны Африки (1946—1962 гг.).
Документы и материалы. М., 1963. Т. 2.
С. 297—302.

127
СОУЭТОДАЅЫ  (ОАР)  ЖАЅДАЙЅА  БАЙЛАНЫСТЫ
ТАСС  МЌЛIМДЕМЕСI
24 маусым,  1976  жыл.
Оѓтљстiк  Африка  Республикасында  апартеид  пен  нќсiл-
дiк  кемсiтушiлiктi  жоюды  талап  еткен  жергiлiктi  халыћ
"кiлдерiнiѓ  ереуiлiне оћ атылды.  Бџл  хайуандыћ  жаза-
лауѕа  ћарулы  полиция  б"лiмдерi,  бронды  автомашина-
лар,  ќскери  тiкџшаћтар  ћатысты.
5зiнiѓ  к"птеген  мќлiмдемелерiнде  БЏЏ  жќне  басћа  да
халыћаралыћ  џйымдар  адамзатћа  ћарсы  ћылмыс  деп
баѕалап, Оѓтљстiк Африка халћыныѓ апартеид пен нќсiлдiк
кемсiтушiлiкте ћарсы кљресiн заѓды деп тапћан  болатын.
СССР в борьбе против колониализме
и неоколониализма (1960—1981гг.).
Документы  и  материалы.  М.,  1986.
Т. 1.  С. 356.
КСРО  МЕН  АНГОЛА  ХАЛЫЋ  РЕСПУБЛИКАСЫ
АРАСЫНДАЅЫ  ДОСТЫЋ  ЖЌНЕ  ЫНТЫМАЋТАСТЫЋ
ТУРАЛЫ  КЕЛIСIМ
8  ћазан,  1976  жыл.
1-бап.  Келiсушi  жаћтар  екi  жаћ  пен  оныѓ  халыћта-
рыныѓ  арасында  мызѕымас  достыћ  пен  жан-жаћты  ынты-
маћтастыћ  дами  бередi  деп  мќлiмдейдi.
10-бап.  Екi  жаћтыѓ  да  ћорѕаныс  ћабiлетiн  ныѕайту
маћсатымен  олар  жасалѕан  келiсiмдердiѓ  негiзiнде  ќскери
саладаѕы  ынтымаћтастыћтарын  дамыта  бередi.
Сборник  действующих  договоров  и
соглашений.  Вып. ХХХIII.  М.,  1974.
С. 28—31.
ХАЛЫЋАРАЛЫЋ  ЋАТЫНАСТАР
БIРIККЕН  ЏЛТТАР  ЏЙЫМЫНЫЃ  ЖАРЅЫСЫ
Сан-Франциско,  26  маусым,  1945  жыл.
Бiз,  Бiрiккен  Џлттар  халыћтары,  келешек  џрпаћтарды,
адамзатты  бiздiѓ  "мiрiмiздiѓ  iшiнде  екi  рет  сџмдыћ  ћайѕы-
ћасiретке  алып  келген  соѕыс  апаттарынан  ћџтћару  жќне

128
адам  баласыныѓ  негiзгi  ћџћыћтарына,  жеке  адамдардыѓ
ћадiр-ћасиетi  мен  ћџндылыѕына,  ерлер  мен  ќйелдердiѓ
теѓћџћыћтыѕына  жќне  љлкендi-кiшiлi  халыћтардыѓ  теѓ-
дiгiне  деген  сенiмдi  ћайта  ныѕайту,  келiсiмдермен  жќне
басћа  да  халыћаралыћ  ћџћыћ  негiздерiнен  туындайтын
мiндеттемелерге  деген  ќдiлеттiлiк  пен  ћџрметтеу  саћта-
латындай  жаѕдай  туѕызу,  ќлеуметтiк  прогресс  пен  ќлеу-
меттiк  тџрмыс  жаѕдайын  жаћсартуѕа  жќрдемдесуге  батыл
тљрде  бел  байлап  жќне  осы  маћсаттарѕа  жету  љшiн  бiр-
бiрiмiзге  т"зiмдiлiк  жасап,  тату-тќттi  к"ршiлер  ретiнде
"мiр  сљрiп,  "з  кљштерiмiздi  халыћаралыћ  бейбiтшiлiк
пен ћауiпсiздiктi саћтау жолында бiрiктiрiп, ћарулы кљш-
тердi  тек  жалпы  мљдделер  мен  маћсаттарѕа  ѕана  ћолда-
нудыѓ ќдiстерi  мен  принциптерiн  белгiлеп,  халыћаралыћ
аппаратты  тек  ћана  барлыћ  халыћтардыѓ  экономикалыћ
жќне  ќлеуметтiк  дамуы  љшiн  ћолдану  маћсатымен  осы
маћсаттарѕа  жетуге  "з    кљштерiмiздi  бiрiктiруге  шешiм
ћабылдадыћ.
Осыѕан  байланысты  бiздiѓ  тиiстi  љкiметтерiмiз  "здерiнiѓ
Сан-Франциско ћаласына жиналып, "кiлеттiлiктердi  талап-
ћа  сай  келедi  деп  танылѕан  "кiлдерi  арћылы  Бiрiккен
Џлттар Џйымыныѓ осы жарѕысын ћабылдауѕа келiстi жќне
Бiрiккен Џлттар деген атпен халыћаралыћ џйым ћџрды.
I    т а р а у.    Маћсаттары  мен  принциптерi
1-бап.  Бiрiккен  Џлттар  Џйымыныѓ  к"здейтiн  маћсат-
тары:
1.  Халыћаралыћ  бейбiтшiлiк  пен  ћауiпсiздiктi  саћтау
жќне  осы  маћсатпен  бейбiтшiлiкке  т"нген  ћауiптiѓ  алдын
алу  жќне  жою,  басћыншылыћ  актiлерiн  жќне  басћа  да
ќлемдiк  тќртiпбџзушылыћтарды  басып  тастауѕа  пќрмендi
џжымдыћ  шаралар  ћолдану,  ќлемдiк  тќртiптi  бџзуѕа
ќкелiп  соѕуы  мљмкiн  халыћаралыћ  дау-жанжалдар  мен
жаѕдайларды  ќдiлеттiлiк  пен  халыћаралыћ  ћџћыћ  прин-
циптерiне сќйкес бейбiт жолдармен шешу  саясатын  жљргiзу.
2. Џлттар  арасында  халыћтардыѓ  теѓћџћыћтылыѕы
мен  "зiн-"зi  басћару  принциптерiн  ћџрметтеу  негiзiнде
достыћ  ћарым-ћатынастарды  дамыту  жќне  жалпыѕа
бiрдей  бейбiтшiлiктi  ныѕайтуѕа  баѕытталѕан  басћа  да
шаралар  ћабылдау.

129
3.  Экономикалыћ,  ќлеуметтiк,  мќдени  жќне  адамгер-
шiлiк  сипаттаѕы  халыћаралыћ  мќселелердi  шешуде  жќне
адам  ћџћыћтарына,  нќсiлiне,  жынысына,  тiлiне  жќне
дiнiне  ћарамастан  барлыћ  жџрттыѓ  негiзгi  бостандыћ-
тарына  деген  ћџрметтi  ћолдау  жќне  дамыту  саласында
халыћаралыћ  ынтымаћтастыћты  iске  асыру.
4. Осы  жалпы  маћсаттарѕа  жету  жолындаѕы  џлттар-
дыѓ  iс-ќрекетiн  љйлестiру  орталыѕы  болу.

жүктеу/скачать 0,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: