Өзін-өзі тексеру сұрақтары

№ 15 дəріс

1. 
   Адам дамуындағы өмірлік циклдар:
   
   1. 
      Жүйке жүйесінің дамуы.
      
   2. 
      Денелік дамуы.
      
   3. 
      Жыныстық дамуы.
      
   4. 
      Когнитивті даму.
      
   5. 
      Адамгершілік даму.
      
2. 
   Тұлғаның дамып қалыптасуы:
   

3. 
   Əлеуметтік статус.Əлеуметтік ролдердің жүйесі.
   
4. 
   Ролдік жəне ішкі тұлғалық конфликтілер.
   
5. 
   Балалар мен ересек адамдардың əлеуметтенуіндегі айырмашылықтар.
   

3. 
   Жас ерекшелігіне қарай дағдарыс кезеңдері.
   

1. 
   Нəрестелік кезеңдегі дағдарыс.
   
2. 
   Ерте балалық шақтағы дағдарыс (1-3 жас аралығында).
   

4. 
   Мектеп жасындағы дағдарыс (6-11 жас аралығында).
   
5. 
   Ерте жастық шақтағы дағдарыс (11-20 жас аралығында)
   
6. 
   Жас кезеңдегі дағдарыс (20-25 жас аралығы)
   
7. 
   Орта жас немесе кемелденген шақтағы дағдарыс (50 жасқа дейінгі кезең)
   
8. 
   Қарттық кезеңдегі дағдарыс.(50 жастан кейінгі кезең)
   

1. 
   Аномалиялық жағдайда адамдардың ақыл-ойының даму деңгейі.
   
2. 
   Балалар аномалиясы. Интеллектуалды даму деңгейінің қалыс қалуының варианттары. (конституциялық,соматикалық,психикалық,церебралды-органикалық).
   

Қазіргі кезде еліміздің экономикалық жəне əлеуметтік-мəдени жағдайына сай қоғам өмірінің барлық салаларында өзін-өзі дамытып, білімді, іс-əрекетте шығармашылық бағыт ұстанатын жеке тұлғаны тəрбиелеу өзекті мəселелердің бірі болып отыр.

1. 
   Оқыту процесінде білім мен іс- əрекет тəсілдерінің дамуы;
   
2. 
   Игерілген тəсілдерді қолданудың психологиялық механизмдерінің дамуы;
   
3. 
   Жеке адамның жалпы қызметтерінің (бағыттылығы, іс- əрекеті, сана жəне танымдық əрекеттері мен психологиялық құрылымдары) дамуы;
   

• 
  интеллектуалдық даму тепе- тендікке бағытталады, ол бөлшектер мен тұтастық құрылымының теңестірілуі;
  
• 
  интеллектуалдық дамудың əрбір деңгейі жинақталған тəжірибе ретінде əрекеттер схемасында көрініс береді;
  
• 
  жаңа ойлау құрылымдары əрекеттер негізінде қалыптасады;
  

• 
  1,5-тен 2 жасқа дейін жəне 4 жасқа дейінгі кезең – бұл символдық жəне түсініктерге дейінгі ойлаудың дамуымен сипатталады;
  
• 
  4-тен 7-8 жасқа дейінгі кезеңде индуктивті (көрнекі) ойлау құрылады да олар түрлі операциялардан тұрады;
  
• 
  7-8-ден 11-12 жасқа дейін нақты операциялар қалыптасады, яғни ойлаудың интуициялық манипуляциялық операциялары топтасуы;
  

• 
  11-12 жастан жəне бүкіл жастық шақ кезеңінде формальды ойлау дамиды одан дамыған рефлексивті интеллект қалыптасады. Сонда əр кезеңнің белгілі бір заңдылықтарына қарай танымдық процестерінің дамып қалыптасуында өзіндік ерекшеліктері бар.
  

Ақыл-ойдың дамуына оқу іс-əрекеті ерекше əсер етеді, сөйлеу қабілетін меңгерудің жəне дамытудың айқындауыштық маңызы бар. Сөйлеу қабілетін бағдарлама бойынша дамыту мақсатында баланы оқытудың жəне дамытудың мынандай түрлері болады;біріншіден, нормаға сəйкес əдеби тілді меңгеру, екіншіден,оқи жəне жаза алу. Оқи білу де, жаза білу де-тіл жүйесіне, оның фонетикасына, таңбаларына, лексикасына, граматикасына, орфографиясына сүйенетін сөйлеу дағдылары. Үшіншіден , оқушылардың сөйлеу мəдениетінің белгілі бір талап деңгейіне сəйкес келуі.

Орта мектеп жеткіншек жасында (10 – 11 ден, 14 – 15 дейін) жеткіншек өз іс - əрекеті контексінде құрдастарымен қарым-қатынасқа түсу жетекші рол атқарады. Осы жастағы балаларға тəн іс-əрекет оның оқу, қоғамдық ұйымдастырушылық, спорттық көркемдік, еңбек түрлерін қамтиды. Іс-əрекеттің осы түрлерін орындауда жеткіншектер қоғамдық қажетті жұмысқа қатысуға, қоғамдық мəнді болуға саналы ұмтылыс пайда болады. Ол түрлі ұжымдарда нормаларды есепке ала отырып, қарым-қатынас орнатуда, өз “менінің” мүмкіндіктерін бағалау іскерліктерін үйренеді. Бұл балалықтан ересектікке өтудің неғұрлым күрделі жасы, бұл кезде адамның орталық психикалық, тұлғалық жаңа құрылымдары “ересектік сезімі“ пайда болады.

• 
  локальды қырсықтық (10-11 жас) бұл кезде үлкендердің мойындауына деген қажеттілік өршіген;
  
• 
  “құқықтық – мəнді“ (12-13 жас) қоғамдық мойындауға деген, əлеуметтік құпталған пайдалы іс-əрекетке деген қажеттілікпен сипатталады, жəне бұл “менің де құқым бар, мен істей аламын, мен істеуім керек“ деген сөздік формаларда көрінеді;
  
• 
  “мақұлдаушы əрекетті“ (14-15 жас), бұл кезде өзін көрсетуге, күш жұмсауға үстем болады.
  

• 
  оқуға көзқарасы өте жауапты қараудан бейжай қарауға дейін;
  
• 
  жалпы дамуда жоғары дəрежеден бастап ой-өрістің барынша шектеулілігі мен сөйлеудің нашар дамуына дейін;
  
• 
  мектеп программасының шеңберінде білімінің көлемі мен тиянақтылығында оны тамаша игеруден бастап негізгі пəндер бойынша білімде елеулі кемшіліктердің болуына дейін;
  
• 
  оқу материалын игеру əдістерінде өздігінен жұмыс істей біліп, материалды ұғудан бастап, сөзбе сөз жаттап алуға дағдыланғандықтан өзбетімен жұмыс істеу дағдысының мүлдем болмауына дейін;
  
• 
  оқу жұмысындағы қиыншылықтарды жеңуден бастап қиын немесе зауқы болмағанда басқадан көмек күтіп дағдыланған əрекетіне дейін;
  
• 
  мүдделеріндегі айқын көрінген танымдық бағдарымен жəне белгілі бір істермен шұғылданудан бастап мұның екуінің де мүлдем болмауына дейін.