Байланысты: Қазақтардың рухани әлемі әл-Фарабиден Абайға дейін
4 Қазақ ағартушылығы дәуірі қазақ халқының руханилығының дамуы кезеңі ретінде 197
бірнеше қырларын көрсете алады. Ал барлық затта – қырларының
саны шексіз. Бұл, бірақ анықтаманың қажеті жоқ деген емес. Алай-
да ол барлық анықтаманың шартты әрі заттың мәнін түгелдей бере
алмайтындығын білдіреді» [6].
Біз А.Ф. Лосевтің осы бір нақты әрі өте нәзіктікпен түсіндірген
түйінімен келісе отырып, бұл қазақ ойшылының философиялық
тұрғысын анықтауда біз кездестірген қиындықтарды толық бейне-
леп береді деп ойлаймыз. Абайдың адамды түсінуі оның этикалық
көзқарастарынан ажыратып алғысыз дей тұрсақ та, ойшыл адам
проблемасының этикалық қырына өзінің негізгі назарын аударды
деп айта аламыз, оның бүкіл шығармашылығының өн бойы «толық
адам» – өз мәніндегі, иманды, үндестікке толы адам туралы терең
ой-толғамдарғатолы
, ал оның бастымақсаты – Адам болу үшіннеге
жақын
, неден қашықжүру керек екендігін үйрету, жақсылық пен
жамандықтыңақиқаттық болмысын ашып беруеді. Абай өз ру-
лас ағайындарына
