АБЫЛАЙ хан Абылай дарынды хан, аса ірі қайраткер, қолбасшы және шебер дипломаты. болды. Әбілмәмбет ханның тірі кезінде қазақ халқы оны өзінің қорғаушысы, көсемі санады. Ол патша өкіметінің губернаторларының ыңғайына жүрмеді. Елінің еркіндігін, бостандығын қорғай білді.
Абылай сұлтан өзінің ақылды, сабырлы мінезі мен адамгершілігінің арқасында тек бір орда емес, үш орданың сыйлы ханы атанды.
Шарышты жеңіп атағы шыккан соң Абылайды Әбілмәмбет сұлтан Көкшетауға алып кетеді. Абылай сұлтан атанып, ел билеу ісіне араласады. Абылайдың сүйегін үш жүздің жаксылары Түркістанда Қожа Ахмет Яссауи кесенесіне арулап койды.
МАЛШЫ САБАЛАҚ Абылай хан 1711 жылы Оңтүстік Қазакстан облысында, Ташкен маңында дүниеге келген.
Абылай ханның қазақ халқының басына түскен ең ауыр қасірет - «Актабан шүбырынды, Алқакөл сұлама» жылдарында жетім қалып, Төле бидін колында тәрбиеленеді. Ол кезде шамамен он үш жаста болса керек. Шашы алынбаған, киімі алба-жұлба, түрі жүдеу балаға Төле би Сабалақ деген ат қойыпты. Бұкар жырау
«Атаңды білмес қүл едің...
Қай жеріңде төре едің?..
Бөз тоқьіған сарт едің...
Шешеңді және сұраса...
Қашып жүрген күнелткен күң еді» - деп, Абылайдың ата-тегінің белгісіз екендігін білдіреді
Батыр АБЫЛАЙ_ Абылайдың әскери колбасшы ретіндегі кабілеті 1730-1740 жылдардағы шайкастардан көріне бастады. Ол Орта жүз колын баскарып, 1739 жылы Ұлы жүз ханы Жолбарыспен бірге Тәшкен мен Сайрам калаларын жоңғарлардан азат ету жорығына катысады. 1730-1733 жылдары аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке шығып, қалмақтың бас батыры, қоңтажы Қалдан Сереннің жақын туысы Шарышты өлтіреді. Үлкен әкесінің аруағын шақырып, жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді әміршілердің біріне айналды. Бұдан соңғы жерде Әбілмансұр есімі ұмытылып, Абылай атанды.
