Экологиялық дағдарыстар. Арал қасіреті. Семей полигонындағы ядролық сынақтардың зардаптары.Жалпы, экологиялық дағдарыс дегеніміз қоғам мен табиғат арасындағы қатынастарда қарама- қайшылықтардың күрт кернеуі.
Арал қасіреті. Арал теңізі экологиялық апатқа дейін құрылық ішіндегі айдын су еді. Тереңдігі 53м дейін барады. Теңіз бетінің аумағы 64,5 мың шаршы шақырымға дейін жетеді.Аралдың өзіне тән ерекшеліктері өте көп. Академик Л.С. Берг осы ғасырдың басында Арал теңізін зерттеп жүріп, оны Керіағысты теңіз деп атаған болатын. Оның мәнісі: Солтүстік жарты шарда барлық денелер жердің айналу бағытымен оңға қарай қозғалуы. Гольфстрим ағысы да солай қозғалады.Ал, Арал бұл заңға бағынбайды, себебі ол солға қарай ағады. Экологиялық апатқа дейін Арал суының тұздануы әлдеқайда аз болған. Сырдария мен Әмудария жылына 33 миллион тонна тұз әкеледі. Бірақ, теңіздің тұз мөлшері 11 млрд тоннадан асқан жоқ. Ол өзендердің бірнеше мың жылдар бойы құйғанын санасақ, олар әкелген баска туздардың қайда кеткені ешкімге әлі күнге дейін белгісіз.Арал мен Каспий егіздер болғанмен, мінездері бір-біріне қарама қарсы.Каспийде су көбейсе, Аралда азаяды. Аралда су көбейсе, Каспий суы азайып қалады. Бұл екі теңіз өзара тұтасып жатырма, әлде жоқ па деген сұрық әлі де туындайды.Казіргі таңда калыптасқан қиын мәселені жеңу үшін Аралды 10 жыл ішінде калпына келтіру тек ТМД мүшелері мен шет елдердің бірлескен қимылы арқылы мұндай іс жүзеге асуы мүмкін. Сол сияқты Азиядағы бес республика басшылары Кіші Арал құрылысын қажет деп есептеп, сол үшін Арал өз деңгейіне келді тұрғындардың әлеуметтік жағдайы күрт өзгере ұзындығы 13 шақырым платина салдырған болатын. Осы жағдайда Кіші Арал өз деңгейіне келді тұрғындардың әлеуметтік жағдайы күрт өзгере бастады:
Арал мен Қазалы қалаларында ауыз су құбырлары тартылды жақсарту мәселесі жоғары деңгейдеқаралуда.Теңізшілер балық аулау кәсібін қолға ала бастады. Аналар мен балалар денсаулығын
қаралуда.
