Мамасерікова Ш. · М
жүктеу/скачать 1,6 Mb.
|
| (Н. Оспанбековаға)
Жалқау жанға, әкпе, халық сене ме, Жыламаған балаға емшек бере ме. Бағым жанар ерте тұрып, кеш жатсам, Сүңгімеген інжу, маржан тере ме?! Білімсізден береке, ырыс қашады, Жомарт жүрек жұртқа шуақ шашады,- Деп сыр шертті Тараздағы бір сіңлім,- Тер төккенге бақыт есік ашады. Тәуір айттың, айналайын Нұргүлім, Қабыл алшы, ұсынайын жыр гүлін. Бейнетіңнің зейнетін де көр, қалқам, Ертелі-кеш таппай жүрсің бір тыным. Ұлық болсаң - кішік ұста көңілді, Қызған кезде соққан дұрыс темірді. Қолыңменен от көсейтін шақ туса, Ізгі істерің жеңілдетер өмірді. Бұрынғыдан қалған сөздің нұсқасы, Тірлікте әркім - өз бағының ұстасы. Бейнетқордың май ағады ернінен, Байлыққа еңбек жеткізеді, қысқасы. АСЫЛ АҒАҒА Қалжындасқан достарына наз артқан, Қамқоршы боп жан әлемін тазартқан. Қонақжай деп даңқы шыққан Дәуіттің, Ғанибет қой туылғаны қазақтан. Кішіпейіл, төре тәртіп, сыпайы, Көмектесер өтінгенге ұдайы. Абылайхан бабасына ұқсайды, Ақсүйекке тән бекзаттық шырайы. Алауына жастық шақтың өртеніп, Әйеліне жасап кейде еркелік. Жалпақсаздан шыққан тұңғыш дәрігер, Ғылым қуып ғалым болды тер төгіп. Өмір-өзен аққан суын бөгемес, Өткен күннің құның ешкім өтемес. Сексен мыңдай Меркімізде халық бар, Бірақ Сіздей асыл аға көп емес. Алатаудай парасаттыңбиігі, Қартайдым деп отырған жоқ бұйығы. Аудан үшін отқа түсіп әлі де, Жұрттың жүгін көтеріп тұр иығы. Махаббаттың тұғыры етіп дос әнін, Жарты ғасыр жаққан бақыт ошағын. Жасартатын не бердіңіз, жеңеше, Жетпісінде жап-жас боп тұр қосағың?!.. ӘЙЕЛ, АНА, ДӘРІГЕР (Р. Қайрақбаеваға) Атқан таңның арайынан нәр алған, Жанарынан шапағат, нұр таралған. Гүлдей нәзік, инабатты, ибалы, Тұла бойы сұлулықтан жаралған. Сәмбі талдай қыпша белі бұралып, Сымбат көркі ақындарға жыр анық. Судан таза, сүттен аппақ арулар Серттен таймай уәдесінде тұрар нық. Ашу - зілі сыртқа шашау шықпаған, Адалдықтың ақ отауын жықпаған. Әйелдер бар тәуекелшіл, тәубашыл, Қиындықтың қаһарынан ықпаған. Ауыздықтап науқас дертін шөгерген, Сарсаң болған пәс үмітке от берген. Раймондадай дәрігерге сүйсінем, Иығына нардың жүгін көтерген. Төккен тері алғыс болып ағылар, Ізгі еңбектен бақыт шамы жағылар. Әрі басшы, әрі емші, әрі ана, Депутаттық қызыметі тағы бар. Жүрегінің тауып іңкәр, қалауын, Желбіреткен махаббаттың жалауын. От құшағы пейішке тең әйелдер, Он сегіздің мәңгі өшірмес алауын!.. АППАҚ ШАШ Ақыл болып қонатын ер кісіге, Аппақ шашың даналық белгісі ме. Алмағайып күнді әлде кештің бе екен, Араласып ертерек ел ісіне. От жүректі кірлетіп суындырса, Ақша жүзді мұң жаспен жуындырса. Көріп тұрып қалай шаш ағармасын, Адалдықты алқымдап буындырса. Сәйгүліктің арқасын жауыр қылса, Дұшпаныңды туысың бауыр қылса. Көріп тұрып қалай шаш ағармасын, Тіршілікті тозақтай ауыр қылса. Бұзылмаған қаймағы жұрттан ұққан, Асыл сөздің жалауын бар ма жыққан. Аппақ шашың, мен білсем, Өмірбекжан, Пәк сезім ғой ағарып сыртқа шыққан. Сын сағатта арқалап нардын жүгін, Сан қамалды, асуды алдың бүгін. Сүбелі ауыл халқының жырға қостым, Салтанатпен ұсынған алғыс гүлін! ҚҰТТЫҢ ҚОНАР ТҰҒЫРЫ Абыройы артып ізгі ісімен, Араздасып көрмеген бір кісімен. Қанатбайдай қариясы бар үйді, Құттың қонар тұғыры деп түсінем. Дүниеге келгеніңде шыр етіп, Айналанды шұғылалы нұр етіп. Анаң саған мейірімді, иманды Жан байлығын берді ме, аға, мұра етіп. Мұнар күнде мұз жастанған асқақ ән, Мәртебесін түсінер ме басқа жан. Жерді ойып жіберердей кердеңдеп, Жүргеніңді көргеміз жоқ ешқашан. Зұлмат жылдың тізгініне жармаспай, Ақиқатқа суарылған алмастай. Аман жеткен ашаршылық - тозақтан, Бабалардың рухы сіңген марқасқа – ай Сабақ берсе Сіз секілді мұғалім, Сергелдеңге түсіп неге бұғамын. Сағымдай боп құбылса да тағдырым, Жыр семсері сынбайтының ұғамын Жауап таппай тірліктің сан сұрағы, Тарқамаса шер кеудемнің мұңы әлі. Қаратаудай қадірлі аға Қанатбай, Өзіңізге ұқсағым кеп тұрады... ТҰЛПАРЛАРДЫҢ ТҰЯҒЫ Жанарынан ізгіліктің желі ескен, Жылы жүрек, көркем мінез тең өскен. Атасынан асып туған перзент деп, Ауыл-аймақ ақылдасып кеңескен. Елде елу, қырда қырық досы бар, Ер жігіттің бағына бақ қосылар. Үлгі тұтар үрім-бұтақ, ұрпағы, Үзеңгісі үзілмейтін көші бар. Маңдай термен тапқан ырыс жоғалмас, Мейірімнің күмбезін ез соға алмас. Ақиқаттың айбарындай жарқырар, Аты мәшһүр әке соққан ақ алмас. Арамзаның тас қамалын күйреткен, Арғымақ па ең алтын шылбыр сүйреткен. Шарға ұстаған семсерісің анаңның, Шөже баулып сұңқарлыққа үйреткен. Жүрегімді қасіретті күй күрмеп, Жазирамда қалған кезде гүл сиреп. Есеңгіреп жүрген шақта, Маратжан Естен кетпес көрсеттің сен сый-құрмет. Жанған отқа жаңқа тастау қиын ба, Жылпостар бар көзін тастар тиынға. Саған тартсын тегі асыл азамат, Арқалайтын жұрт алғысын жиында. Теке тірес, қысыр күрес күбірі, Тізе бүгер қопарылып түбірі. Туған жердің төскейінен естілсе, Тұлпарлардың тұяғының дүбірі... ҚОС ҰСТАЗ Тоғысқандай Ай мен Үркер аспанда, Махаббаты арқау болған дастанға. Отау тікті қос мұғалім Құланда, Арман таңы арайлап нұр шашқанда. Серт пен сенім сеңгір тауды қозғайды, Қас тұлпарлар қалайынша озбайды. Пәк сезімі Гүлсара мен Нұрбектің Саф алтындай ескірмейді, тозбайды. Гүл өспейді сортаң жерге еккенмен, Бақ жанады маңдай терді төккеннен. Төрт перзенттің ата-анасы атанды, Айнымас дәл шуағы мол көктемнен. Ел деп соққан мейірімді жүрегі, Екі жастың мұраты да бір еді. Ұясынан ұшқанымен үш аққу, Ұлы Айбек - шаңырақтың тірегі. Дәмира, Алма,Аружанды аялап, Дәниясы болды бүгін саябақ. Қос ұстазға бас иіп тұр Қаратау, Қошемет пен шаттық өмір даярлап!.. СҰЛУ ҚЫЗ Қастарың қарлығаштың қанатындай, Жанарың жұлдызға ұқсап жанатындай. Аспаннан ай түскендей таңырқаймын, Көркің бар көрген ләззат алатындай. Қалайша жан сырымды бүгіп қалам, Қызығып қарайтындай бүкіл ғалам. Анаңнан сені туған айналайын, Емізген сұлулықтың сүтін саған. Аруды қайсарлыққа үгіттердей, Айдайсың мерседесті жігіттердей. Билесе сыған қызы жолда қалар, Уатып жас жүректі үгітердей. Бояуға тіл бітіріп ән салдырған, Суретші әрі аспаз тамсандарған. Сұлулық тәжін, Айжан, алдың ба екен, Айша ақын шабыттанып жазған жырдан. Шаттанған бақыт таңы атқаныңа, Шарапат, шуақ шашып жатқаныңа. Шоқтығы биік болсын сұлу қыздың, Айналған Таразымның мақтаныңа. БЕКЖІГІТ Парасаттың жаралғандай аулынан, Перзенттерін бекзаттыққа баулыған. Бөкен қабақ, бұрыл шашты Бекжігіт, Айша ақынға шабыт берген тау тұлғаң. Жүректерің күн көзіндей шуақты, Жанартаудай сезімдерің қуатты. Жарты ғасыр қол ұстасып келесің, Бірің - Қозы, бірің - Баян сияқты. Ашуланса артық сөзге бармаған, Арнасынан аспас сендей бар ма жан?! Бар ғұмырын махаббатқа қорған боп, Тараз жерін көркейтуге арнаған. Мақтан етер мағыналы тірлігін, Үнсіз ұғып толықтырар бір-бірін. Үлгі болған ағайынға, ел-жұртқа, Туа берсін қос жұбайға нұрлы күн!.. ӘНШІ БҮРКІТ Алтын баулы бесікке сап тербеткен, Ақ сүт беріп әлпештеген, ерке еткен. Ар-намысқа, адалдыққа баулыған, Ана әлдиі жұпар иіс жөргектен. Жан тамырын солқылдатып сәнімен, Делебеңді қоздыратын әнімен. Серілердің сарқыты ма ең, Бүркітжан, Сұлу саздың бүршік жарған дәнінен. Қоғалы көл құрағындай жайдары, Қоңыр әуен жел ескендей айдарын. Қиялымды қырық саққа жүгіртті, Қуанышқа бөлеп қымбат ғауһар үн. Қызғалдақтай қол бұлғаған қыраттан, Сыбызғылы сыр іздейсің жырақтан. Шие қызыл ерініңнен төгілген, Шырын даусың кетер емес құлақтан. Шуақ шашса қаңтардағы ызғарға, Әсем әнге ерімейтін мұз бар ма. Уылжыған тәтті сезім құшағы, Жұлдыздардан алқа тағар қыздарға. Жез топшылы қаршыға үнің қалықтай, Жүрек қылын шерте берер жалықпай. Жарғақ құлақ жастық көрмес, сірә да, Жер жаһанға қазақ ұлтын танытпай!.. «ЕРКЕ СЫЛҚЫМ» КҮЙІ Алтын алқа тағып түнде ой кешкен, Ару қыздай жұлдыздармен сөйлескен. Қызыр шалған қара шанақ домбыра, Мәртебесі мерекеде, тойда өскен. Жойқын күші жолбарыстан қайратты, Асқар шыңы Алатаудан айбатты. Кейде жалын, кейде дауыл, кейде мұз, Пернелері сан бұлбұлды сайратты. Көлдей толқып, тебіреніп теңіздей, Тойдырады жал мен жая жегізбей. Тарихымды жер-жаһанға паш етер, Қазағыммен бірге туған егіздей. Іңкәр үнмен құмарларын қандырып, Ғашықтарды естерінен тандырып. «Ерке сылқым» оятады таң сайын, Мұз жүректі елжіретіп, жандырып. Қартаймайтын, үздікпейтін ізгілік – «Ерке сылқым» - қасиетті қыз қылық. Таңғажайып бір құдірет бар сенде, Көңлі шалқып, көктем болар күз күліп. «Ерке сылқым» - бал сезімнің пәктігі, «Ерке сылқым» - махаббаттың ақ гүлі. Аққуды әкеп домбыраға қондырған, Күйші адамның ұлылығы, шаттығы!.. САЗГЕР Саф өнерге деген іңкәр құмарлық, Сұлу сазды көкірегіне тұмар ғып. Сүтпен енген қасиеті Дүйсеннің Қазақ жырын қастерлеп жүр ұран ғып. Домбыраға қосылып ән салады, Тәтті әуенмен жұртты баурап алады. Арнасынан асып-тасып шулаған, Асау толқын ұйып тыңдап қалады. Асыр салып балдай үміт бұлағы, Асау сезім сән-салтанат құрады. Аспандағы Ай мен Күн де сол мезет, Аттың басын сұлу үнге бұрады. Көктем мен жаз салып жарқын көңілге із, Бақшасына жетті бүгін қоңыр күз. Оза шауып бағы жанған тұлпардың, О Жаратқан, ете көрме жолын мұз. Арман гүлің ешқашан да солмасын, Алла дәйім ізгі ісіңді қолдасын. Бабалардың батасында кие бар, Жорытқанда Қыдыр болсын жолдасың. Жақсы жансың отырғам жоқ сөзді аяп, Жүргеніңді көрген емен көз бояп. Өнер туын желбіретіп жүзге жет, Деп жырымды аяқтайын созбай-ақ!.. ЖАСТАР Күн күлімдеп мәңгі бақи нұр шашқан, Қуә болып тарихыма тұр аспан. Келеді өсіп болашақтың жастары, Жауқазындай жазғытұрым бұр ашқан. Өткен күндер шежіресі - жыр, аңыз, Сақалы аппақ аталардан сұраңыз. Болашақтың жастарына аманат – Бабалардан қалған ұлттық мұрамыз. Қожалық қып мынау қоғам, өмірге, Таңғажайып шаһар салар өңірге. Қайырымды өрен көрсем қуанам, Қуат берер қобалжыған көңілге. Желдей ескен мезгіл мойның бұрмақ па, Жаңа ескірер, тозбай, сірә, тұрмақ па. Өзен кері ақпайтының түсінсең, Орныңды бер ойы озық ұрпаққа. Солар шығар заңғар биік тауларға, Солар барар біз көрмеген бауларға. Себебі олар - сарбаздары Отанның, Жарты сүйем жер басқызбас жауларға. Туған жерін, ана тілін сүйетін, Қасиетті Құранға бас иетін. Құрметтеймін, қызығамын жастарға, Әже ақылын жүрегіне түйетін!.. ӘЙЕЛ Сүп-сүйкімді монтиған жүзі еліктей, Жан шуағың тұра ма мұзды ерітпей. Ілиястың бақыты сенсің Сәуле, Қонақтарын күтетін тізе бүкпей. Заңғар тау мен жазира далам сенген, Қызғалдақтай тербелген самал желмен. Мейірімнің саумалын сапырасын, Жұпар иіс жөргектен санаңа енген. Әлпештеген адалдық аралында, Ұлттың уыз сүтінен нәр алдың ба. Парасаттың кәусарын сусын еткен, Пейілінен қазақтың жаралдың ба. Шарықтатып қиялды шалқытатын, Қанат беріп биікке қалқытатын. Дастарханның мәзірін үйіп-төгіп, Қара тастың өзін де балқытатын. Асыл текті әйелді ханша деймін, Артқы толқын өнеге алса деймін. Тереңдігі теңіздей келіндердің Бақ жұлдызы әрқашан жанса деймін! ЖЕҢЕШЕМ Келдім демей таңғажайып шаһардан, Кемпір-шалға сәлем беріп бата алған. Кіршігі жоқ әппақ көйлек киіп ап, Кермиықты кербез келін атанған. Жарқыраған маржан тісі тізіліп, Жауап берер сұрағыңа сызылып. Жеңешеме бармағынан бал тамған, Жұрт қарайды ауылымда қызығып. Сүтпен енген ибалықтан нәр алған, Жанарынан шапағат нұр таралған. Ар-намысты биік қояр бәрінен, Арулар бар махаббатқа жаралған. Ақша маңдай уызынан жарыған, Адалдықты бесігінен таныған. Тәкаппарлық тек қыздарға жарасар, Тектілігі Хауа анадан дарыған. Қиялдаған арманыңды болдырар, Құшағынды сәбилерге толтырар. Асыл жарың отауынды жұмақ қып, Астына тақ, басына бақ қондырар. Шаңыраққа шаттық гүлін сыйлаған, Сұлулықты тал бойына жинаған. Әйелдердің мұңайғаның көрсем мен, Жерге кірер тесік таппай қиналам... ҒАЛЫМ ҚЫЗ жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|