Материалдары

189 
Бҥгінгі кҥні жоғары оқу орнына дайындалған, жалпы қабылданған жҽне мамандандырылған бағдарламаларды, 
офистік қосымшаларды, операциялық жҥйелерді, дебес компьютер пайдаланушысының кейбір деңгейін 
меңгерген деректер қорын білетіндер тҥседі. Бакалаврлар да, студенттар да интернетті ақпарат кҿзі ретінде 
пайдаланады, соңғысын алу тез жҽне оңай жҥзеге асырылады. Мҧндай жағдайларда, оқыту форматының (дҽріс) 
ерекшеліктеріне немесе кейбір оқытушылардың жеке сипаттамаларына байланысты, білім беру ҥдерісіне 
белсенді қатысуға ынталандыратын оқуға қызығушылық жиі жағымсыз сипат алады.
Екінші жағынан, бҧған қарамастан, студенттердің бір бҿлігі қандай да бір оқу міндеттерін орындауға кем 
дегенде кҥш пен ресурстарды жҧмсайтын ҿзінің оқу стратегиясын таңдайды. Кҿбінесе олар оқуда теріс 
пиғылды: плагиат, кҿшіру, дҽрістерге қатысу пайдасыз,бірақ сҿзсіз оқу кезеңіне қатысу жҽне т.б. ретінде 
қабылдай отырып, дҽрістердің конспектілерін жазбау сияқты мінез-қҧлық танытып жатады. 
Оқыту процесінің қазіргі заманғы технологиясы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартымен 
бітірушіге қойылатын белгіленген талаптардың кепілденген нҽтижесі мен оқыту процесінің тиімділігінің 
жоғары деңгейін қамтамасыз етуі тиіс. Сҽйкесінше, бҥгінгі таңда оқытушылардан да, студенттерден де 
шығармашылық ҽдістерді дамытуды, ақпараттық технологиялар мен сыни ойлауға бейімделуді талап етеді. 
Википедияның материалдары бойынша «сыни ойлау – негізделген тҧжырымдар тҧжырымдалған заттар мен 
оқиғаларды талдау ҥшін пайдаланылатын жҽне негізделген бағалауларды, тҥсіндірулерді шығаруға, сондай-ақ 
алынған нҽтижелерді жағдайлар мен проблемаларға дҧрыс қолдануға мҥмкіндік беретін пайымдаулар жҥйесі». 
[2] сыни ойлау ҧғымдары-бҧл дербес ойлау. Сабақ сыни ойлау принциптеріне негізделген кезде, ҽркім ҿз 
идеяларын, бағалауларын жҽне сенімдерін қалғандарына қарамастан тҧжырымдайды. Ешкім біз ҥшін сыни 
ойлай алмайды, біз мҧны тек ҿзіміз ҥшін ғана жасаймыз. Демек, ойлау жеке сипатта болғанда ғана сыни болуы 
мҥмкін. Дербестік, осылайша, сыни ойлаудың бірінші жҽне маңызды сипаттамасын қамтамасыз етеді. 
Ақпарат сыни ойлаудың бастапқы жҽне соңғы пункті емес [2]. Сыни ойлаудың арқасында, дҽстҥрлі тану 
процесі даралыққа ие болады жҽне ойлау, ҥздіксіз жҽне ҿнімді болады. Оның кез келген кезеңіндегі шынайы 
танымдық процесс - бҧл мҽселені тҥсініп, шешуге, ҿз мҥдделері мен қажеттіліктерінен туындайтын сҧрақтарға 
жауап беруге ҧмтылу. 
Сыни ойлау сенімді дҽлелге ҧмтылады. Сыни ойлаушы адам проблеманың ҿз шешімін табады жҽне бҧл 
шешімді ақылға қонымды, негізделген дҽлелдермен нығайтады. Ол сондай-ақ сол проблеманың ҿзге де 
шешімдері мҥмкін екенін тҥсінеді жҽне ҿзі таңдаған шешім қисынды жҽне басқалардың ҧтымдылығын 
дҽлелдеуге тырысады. 
Ақырында, сыни ойлау - ҽлеуметтік ойлау. Кез келген ой басқалармен бҿліскен кезде тексеріледі жҽне сҥйреп 
тартады. Біз басқа адамдармен дауласып, оқимыз, талқылаймыз, қарсымыз жҽне пікір алмасамыз, біз ҿз 
ҧстанымымызды нақтылаймыз жҽне тереңдетеміз. Сайып келгенде, кез келген сыни ойшыл қандай да бір 
қауымдастықта жҧмыс істейді жҽне жеке тҧлғаны қҧрастырудан гҿрі кең міндеттерді шешеді. 
Шығармашылық жҽне сыни ойлауды қалыптастыру жҽне студенттердің осы тҥрлеріне ҥйрету біліктілігі 
жоғары педагог - маманның кҽсіби қҧзыреттілік деңгейін анықтайды. Оқытушы студенттерді сыни ойлауға 
ҥйрете алғанына, қабылдауды, есте сақтауды, тҥсінуді, ҧғынуды жҽне басқа да ой процестеріне студенттердің 
қызметінің ҿнімділігі, яғни оқыту процесінің тиімділігі байланысты. 
Осылайша, сыни ойлау оқытушының кҽсіби қҧзыреттілігінің қажетті қҧрамдас бҿлігі болып табылады, ол 
«оқыту технологиясын» студенттердің сыни ойлау қабілетін барынша толық кҿрсетуге жағдай жасау ҥшін 
қандай да бір тҽсілдердің жиынтығы ретінде қолдана алады. 
Жаңа оқу жылында Баишев Университетінің «Геология, мҧнай - газ жҽне тау - кен ісі» кафедрасындағы 
«Геология, пайдалы қазбалар кен орындарын барлау» мен «Мҧнай – газ ісі» мамандықтарының студенттерін 
«Ғылыми зерттеу жҧмыстарының негіздері» пҽнінен оқыту барысында оқу жҽне жазу
арқылы сын тҧрғысынан ойлауды қалыптастыру технологиясын оқу процесіне енгізу бойынша тҽжірибе 
жҥргізіліп жатыр. Пҽн бойынша сабақ арнайы компьютермен қамтамасыз етілген аудиторияда ҿткізіледі. Пҽнді 
оқу барысында біз «тестті жазу» ҽдісін қолдандық.
Жҧмыс алгоритмі: Студент пҽн бойынша оқылатын сайтты ашып, оқу сабағының кҥнтізбелік жоспарына сай 
тақырып бойынша дҽріс конспектісін оқиды. Ақпаратты оқыған соң, ойланып жҽне тест тапсырмаларын 
жауабымен қҧрастырады. Бҧл тҽсіл білім алушыдан мҧқият жҽне зейінмен оқуды талап етеді. Ҽр студент жеке 
жҧмыс жасайды, қосарланып жасауға рҧқсат етіледі. Сабақ соңында жҧмыс нҽтижелері электронды пошта 
арқылы топ жҽшігіне жіберіледі. Бір - екі сабақтан кейін студенттердің жасаған «ағымдағы тесттері» 
апробациядан ҿтеді. 

190 
Жҧмыс жасар алдында ҽрбір студент нҧсқаулықты алуы ҿте маңызды. Студент одан ненің талап етілетінін жҽне 
қалай орындалатынын нақты тҥсінуі қажет. Нҧсқаулық сайтта жазылған, оқытушы тҥсіндіріп жҽне аудиторияда 
студенттермен талқыланады
. 
Нҧсқаулықта: тест тапсырмаларының негізгі пішіндері, тест тапсырмаларын 
қҧрастыру ережелері, қҧрастыру қағидалары мен тест жауаптарына талаптар келтіріледі. 
Тест - бҧл ҿте ҧзақ жасалған кҥрделі қҧрал. Егер ол дҧрыс қҧрылған болса, ол оқыту нҽтижелерін объективті 
бағалауға мҥмкіндік береді: бағдарламаны меңгеру деңгейін, теориялық білім деңгейін, практикалық 
дағдыларды жҽне т.б. Білім беру процесіндегі тест Сіз қойған сҧраққа жауап бере отырып, диагностикалық 
функцияны атқарады. Диагностикалық кеңдігі, объективтілігі жҽне диагностикалау жылдамдығы бойынша тест 
оқу іс-ҽрекетін бағалаудың барлық қалған тҥрлерінен асып тҥседі. 
Тесттің тҽрбиелік функциясы аралық бақылау, аттестация жҽне курс бойынша емтихан кезінде тестілік 
бақылаудың мерзімділігі мен болмай қоймауынан кҿрінеді. Бҧл фактіні тҥсіну білім алушылардың қызметін 
тҽртіпті, ҧйымдастырады жҽне бағыттайды, білімдегі олқылықтарды анықтауға жҽне жоюға кҿмектеседі, ҿз 
қабілеттерін дамытуға ҧмтылуды қалыптастырады. 
Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар бҿлігінде Мемлекеттік жалпыға міндетті білім 
беру стандартының (МЖМБС) басшылығына арналған негізгі қҧжат бҧрын талап етілетін деңгейлердің орнына 
«білу, істей білу, дағдыға ие болу» (БІБДлар) қҧзіреттілік арқылы оқыту нҽтижесін білдіреді: 
БІБДлар+қҧзыреттілік. Оқыту нҽтижелері барлық бағдарлама деңгейінде де, модуль, жеке пҽн деңгейінде де 
тҧжырымдалады. 
Қҧзыреттілік термині: белгілі бір саладағы тиімді ҿнімді қызмет ҥшін қажетті білім беру дайындығына 
берілген, иеліктен шығарылған, алдын ала берілген норма (ҽлеуметтік талап) дегенді білдіреді. 
Мысалы, біз «ол қҧзыретті емес» немесе «кҽсіби қҧзыретті емес» деп айтқан кезде - білімнің, тҽжірибенің 
жоқтығын білдіреді. «Қҧзыретті» ҧғымы субъектіде ҿзінің білімі мен ҿкілеттіктері бойынша бірдеңе істеу 
немесе шешу қҧқығының болуын кҿздейді. Яғни компенттілік меңгеруді, тиісті қҧзыреттілікке ие болуды 
білдіреді жҽне адамның ҽлеуметтік - кҽсіптік ҿмірінің жеке бағдарына негізделуге тиіс. 
«Тестті жазу» ҽдісін қолдану арқылы оқу жҽне жазу арқылы сыни ойлауды дамыту технологиясын енгізу 
студенттердің шығармашылық, ҿзіндік, жҥйелі жҧмыста ҿзін кҿрсетуге ҧмтылысын тудырады, сабаққа 
қатысушылығын ҿзгертеді, білім беру ҥдерісіне белсенді қатысуға пассивті тыңдауды алмастырады. 
Белсенділікті ынталандыру, пҽнді оқуға деген қызығушылықты арттыру, тестілерді сапалы қҧру ҥшін 
жауапкершілік сезімдерін кҿрсету ҥшін ҽр тақырып бойынша алынған ақпаратты тҥсіну деңгейін 
диагностикалаған олардың ағымдағы тестілерін жҥйелі тҥрде апробациялау маңызды болады. 
Оқу жҽне жазу арқылы сын тҧрғысынан ойлауды дамыту технологиясында «тест жазу» тҽсілін қолдану ҿзара 
байланысты оқыту жҽне тҽрбиелеу функцияларын кҥшейтеді. 
Сыни ойлау білім алушыны оқыту жҽне дамыту процесінде біртіндеп қалыптасатынын атап ҿту керек. Бҧл оқу 
жылының басында жҽне аяғында студенттердің жасаған тапсырмалары мен жауаптарының сапасының 
ҿзгеруінде кҿрініс табады.
Білім алушының аналитикалық, сыни ойлауы оның қызметінің ҽртҥрлі салаларында кҿрініс табады, олар:
-
себеп-салдарлық байланыстарды бҿле білу;
-
ақпараттың ҽр тҥрлі бҿліктері ҿзара байланысты екенін тҥсіну; 
-
білімнің ҽр тҥрлі салаларында ҿсіп келе жатқан жҽне ҥнемі жаңартылып отыратын ақпараттық ағыммен 
жҧмыс істей білу;
-
ҿз бетімен оқумен айналыса білу. 
-
жаңа идеялар мен білімді қолда бар контекстінде қарастыру; 
-
қажетсіз немесе дҧрыс емес ақпаратты қабылдамау; 
-
ақпараттың ҽр тҥрлі бҿліктері ҿзара байланысты екенін тҥсіну; 
-
ойдағы қателерді бҿлу; 
-
нақты қҧндылықты бағдарлары, мҥдделері, идеялық ҧстанымдары 
-
мҽтінді немесе сҿйлейтін адамды бейнелейтін тҧжырым жасау; 
-
дҧрыс емес қорытындыларға ҽкелетін жалған стереотиптерді анықтау; 
-
алдын ала кҿзқарас, пікір жҽне пікірді анықтау; 
-
ҥнемі тексеруге болатын фактіні болжам мен жеке пікірден ажырата білу; 
-
мҽтіндегі қисынды сҽйкессіздік кҥмҽн туғызу; 

191 
- мҽтіндегі немесе сҿздегі маңызды емес нҽрседен ажыратып, біріншіге назар аудара білу. 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: