Материалтану
жүктеу/скачать 3,32 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МАТЕРИАЛТАНУ
- УДК 669. 017 Н.Қ .Түленденова
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Д.СЕРІКБАЕВ ат. ШЫҒЫС-ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Н.Қ.ТүленденоваМАТЕРИАЛТАНУ 5В071200 – Машинажасау, 5В071300 – Көлік, көліктік техника және технология, 5В072300 – Техникалық физика, 5В072400 – Технологиялық машиналар және жабдықтар, 5В080600 – Аграрлыыық техника және технология, 5В090100- Тасымалдауды, жол қатынасын және көлікті пайдалануды ұйымдастыру бойынша оқитын студенттерге арналған лекциялар конспектісі
2013
УДК 669. 017 Н.Қ.Түленденова 5В071200 – Машинажасау, 5В071300 – Көлік, көліктік техника және технология, 5В072300 – Техникалық физика, 5В072400 – Технологиялық машиналар және жабдықтар, 5В080600 – Аграрлыыық техника және технология, 5В090100- Тасымалдауды, жол қатынасын және көлікті пайдалануды ұйымдастыру мамандықтары бойынша оқитын студенттерге арналған лекциялар конспектісі/ ШҚМТУ - Өскемен, 2013 - 117 бет. Лекциялар конспектісінде металдар мен қорытпалардың құрылымдарынан, талдау әдістерінен, көміртекті және легірленген болаттар мен шойынның құрылымдарынан, темір-көміртегі диаграммасы және термиялық өңдеу тақырыптарынан, түсті металл негізді қорытпалардан, металл емес материалдардан мәліметтер берілген. Ұсынылған жұмыс студенттердің «Конструкциялық материалдар және материалтану», «Материалтану» пәндерін оқуда көтерілетін мәселелерді түсінуге көмекші құрал болады. Машина жасау және көлік факультетінің әдістемелік кеңесі бекіткен Хаттама № ________ ___________2013 © Д.Серікбаев ат. Шығыс-Қазақстан мемлекеттік техникалық университеті, 2013 МАЗМҰНЫ
Кіріспе
Ұсынылып отырған лекциялар конспектісі машина жасау, металлургия, жылуэнергетикасы, кәсіптік білім, бағалау мамандықтары бойынша мемлекеттік тілде «Материалтану», «Материалтану негіздері», «Салалық материалтану», «Конструкциялық материалдар және металды термиялық өңдеу» пәндерінің оқу жоспарына сәйкес дайындалған. Тақырыптардың негізі Ю.М.Лахтин мен В.П.Леонтьеваның «Материалтану» оқулығынан қазақ тіліне аударылып, қосымша әдебиеттерден алынған материалдармен кеңейтілген. Металдың және оның қорытпаларының құрылымы мен құрамының физикалық, химиялық, технологиялық және басқа қасиеттермен байланысын зерттейтiн ғылым металтану деп аталады. Металтану саласының негiзiн қалаушылар: Аносов Павел Петрович (1799-1851) - орыс инженерi, металдың құpылысы мен қасиетiнiң бip-бipiне байланыстылығын анықтады. Чернов Дмитрий Константинович (1839-1921) - орыс металлургi, металтанудың ғылыми негiзiн қалаушы, әдебиеттерде «металлография атасы» аталған, металдарды термиялық өңдеу процесінде металл құрылымының өзгеру температураларын (фазалық өзгеруін немесе межелі нүктелерді) анықтаған ғалым. Соңғы жылдарда жаңа ғылыми-техникалық даму дәуiрi - атом энергиясы, электроника, ғарышты игеру, радио, автоматтандыру жүйесi және т.б. салалардың талабына сай жаңа материалдарға мұқтаждық өсуде. Қазiргi металтанудың теориялық негiзгi бағыты таза және аса таза металдар өндiру тәсiлдерiн iздестiру болып табылады. Металға қоршаған ортаның тигізетін әсерiн зерттеуге де көп көңiл бөлiнуде. Бүгiнгi күнге дейiн машина жасауда қолданылып келген металдың негiзi - қара металлургия, демек, темiр негiздi металдар. Конструкциялық және құрал - саймандық материалдың 90-95% темiр негiздi болып келеді. Темiрдiң физикалық және технологиялық қасиеттерi үйлесiмдi, жер қойнауындағы қоры мол, арзан. Темiр мен оның қорытпаларының құны түстi металдар құнынан бiрнеше есе төмен. Техниканың дамуымен қатар металға қойылатын талаптар да өзгеруде. Олар: металдың конструктивті берiктiгi, жоғары температураға төзiмдiлігі, аса төмен температурада тұтқырлық қасиетін сақтауы, агрессивті орталарға төзiмдi және басқа да физикалық, химиялық қасиеттерi жоғары болуы керек. Осы қойылған талаптарды қанағаттандыру мақсатымен металл қорытпаларын, арнаулы қорытпаларды, композиттi материалдарды қолдану кейiнгi жылдарда кеңiнен жолға қойылған. 1 ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР Металл мен оның қорытпалары кристалды денелер болып келеді. Аморфты денелермен салыстырғанда металдың атомдары геометриялық заңға бағынып реттi орналасқан. Металл құрылысы саны көп кристалдардан тұрады. Металдың қасиетi жылу және электр өткiзгiштiгi, металдық жылтырлығы, созымталдығы арқылы сипатталады. Металтану саласында «жүйе», «фаза», «құрылым» терминдерi кеңiнен қолданылады. Жүйе – тепе-теңдiк күйдегi фазалар жиынтығы. Фаза – басқа құраушы бөлшектерден аралары бөлінген, химиялық құрамы, кристалдык құрылысы мен қасиетi бiрдей, бір агрегатты күйдегі құрылымы біркелкі жүйе құраушы бөлшектер. Құрылым ұғымында металл мен қорытпалардағы тиісті фазалардың пішіні, өлшемі, өзара орналасу бағыты қаралады. Құрылым макроқұрылым және микроқұрылым болып ажыратылады. Макроқұрылымды 30-50 есе үлкейтетiн құралдардың көмегiмен, немесе жай көзбен көруге болады. Микроқұрылым тек қана микроскоп арқылы зерттелiнедi. Макроқұрылымдарды талдау тәсілдерін үшке бөлуге болады: дайын бұйымдардың беткі қабаттарын жай көзбен қарап бақылау, демек бұйымдардың бастапқы пішінін, өлшемін бұзбайтын тәсіл; бақылауға арналған металл сынықтарын немесе тетіктің істен шығу себебін анықтайтын металл омырығының беткі сипаттамасы (морт немесе тұтқыр, т.т. сынуы); арнайы дайындалған үлгілердің – макроысылмалардың макроқұрылымдарын талдау. Бірінші тәсіл бойынша бұйымның бетінде көрінетін ақауларды (газды көпіршіктерді, бос орынларды, жарықшаларды, қуыстарды, шөгістік борпылдақтық, құйма металдар құрылымындағы химиялық біртектіліктің болмауын (ликвация), металл емес кірмелерді) көруге болады. Мұндай қарапайым бақылау тәсілі бұйымды қолдануға жарамдығын анықтайды. 
Каталог: files -> MethodBook MethodBook -> Д. серікбаев атындағы шығыс қазақстан мемлекеттік MethodBook -> Рабочая учебная программа Мамандықтар: 5В070900 «Металлургия» MethodBook -> Студентке арналған пәннің оқу бағдарламасы MethodBook -> Рабочая учебная программа Мамандық : В05072900 «Құрылыс» Өскемен Усть-Каменогорск 2014 MethodBook -> Студентке арналған пәннің оқу бағдарламасы MethodBook -> Д. серікбаев атындағы шығыс қазақстан мемлекеттік MethodBook -> Студентке арналған пәннің оқу бағдарламасы жүктеу/скачать 3,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|